Бас редактор с. Ж. Пірәлиев
ПЕДАГОГИЧЕСКОЕ ОБРАЗОВАНИЕ
жүктеу/скачать 3,06 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- ҰЛТТЫҚ ТӘРБИЕ
- Литература
- ҰЛТТЫҚ ТӘРБИЕ – ЕЛ БОЛАШАҒЫ Қ. Бөлеев
ПЕДАГОГИЧЕСКОЕ ОБРАЗОВАНИЕ В УСЛОВИЯХ ИННОВАЦИОННОГО РАЗВИТИЯ м.а. Нуриев – к.т.н., профессор, К.Ж. аганина – д.п.н., профессор, НИИ ИТиСО КазНПУ им.Абая Во всем мире актуализируется усиление глобальной конкуренции за человече ские ресурсы. Развитие человеческих ресурсов Казахстана является одним из высших при оритетов долгосрочной стратегии развития РК до 2020 года. В Послании Президен та Республики Казахстан – Лидера Нации Н.А.Назарбаева народу Казахстана от 27 января 2012 года «Социально-экономиче ская модернизация – главный вектор раз вития Казахстана», одним из приоритетных направлении развития страны, отмечен ка чественный рост человеческого капитала в Казахстане [1]. В Казахстане сделаны крупные шаги в под держку обновления системы образования, в т.ч. разработка и внедрение государственных общеобязательных стандартов образования, внедрение трехступенчатой модели высшего образования на основе кредитной техноло гии, внедрение вариативного образования, начата работа по подготовке к 12-летнему об разованию и по разработке критериев оценки качества образования и т.д. Но достигнутые результаты не в полной мере обеспечивают устойчивый экономи- ческий рост и развитие человеческого капи тала. Современное геополитическое, экономи ческое и социальное состояние казахстан ского общества, интеграция в мировое обра зовательное пространство требует модерни зации системы образования Республики Ка захстан, что обуславливает необходимость пересмотра целей, структуры, содержания образования и определение образователь ных траекторий. Современный динамично развивающийся мир предъявляет качественно новые требо вания к подготовке педагогических кадров. От специалиста требуется высокий профес сионализм и компетентность, мобильность, способность к профессиональной адапта ции, постоянному самосовершенствованию. Цель модернизации казахстанского педаго гического образования – создать механизм его эффективного и динамичного функцио нирования. Результатом такой модернизации должна стать обновленная система подго товки, переподготовки и повышения квали фикации педагогов, отвечающая требовани ям, предъявляемым обществом к педагоги ческим кадрам. Динамично развивающее общество тре бует специалистов с высокой квалификации. Подготовка педагогов с высокой квалифика ции должна начаться с воспитания чувства ответственности, уважения к выбранной профессии и самое главное, привить у них призвание к профессии педагога, для этого необходимо совершенствование гуманитар ного начала педагогического образования. В условиях реформ и модернизации образова ния гуманистическую направленность педа гогического процесса можно считать прояв лением инновационной педагогики. Гуманитаризация – одно из важнейших направлений модернизации образования, в государственных документах она рассма тривается как неотъемлемая часть единой программы обновления образовательной си стемы. Для исполнения этой программы не обходимо, чтобы в профессиональной среде и обществе в целом сформировалось ясное представление о сущности гуманитарного образования, о его целях и ценностях. Гуманизация – это цель формирования личности, а гуманитаризация – это средство достижения этого. Гуманизм – это любая си стема мировоззрения, где признаются цен ности человека как личности, его права на свободное развитие и проявление своих спо собностей. Гуманитаризация образования заключается в создании новой программы формирования и развития целостного духов ного мира человека в условиях супертехно генной цивилизации XXI - го века [2]. Гуманитаризация образования – это и признание ценности жизненного опыта уча щихся, допущение их мнения, их точки зре ния как равноправной с точкой зрения учи теля, автора учебника, причем признание не на словах, а на деле [3]. Это предоставление учащемуся возможности развивать свою точку зрения, сопоставлять ее с принятой в учебнике, обосновывать причины ее появ ления и обосновывать ее важность. Это воз можно, если использовать на уроках диало говые формы работы. Гуманитаризация образования – система мер, направленных на приоритетные разви тие общекультурных компонентов в содер жании образования и, таким образом на фор мирование личностной зрелости обучаемых. По мнению директора Научно-образова тельного Центра РАО, академик Российской академии образования, доктора педагогиче ских наук, профессора М.Н. Берулавы, гума низация образования, как научная проблема, обусловлена насущными потребностями практики обучения. Все чаще специалисты подчеркивают, что современный кризис об разования имеет внутренние причины об условленные несовершенством существу ющей концепции образования. Безусловно, кризис образования не лежит на поверхно сти явлений, он имеет внутренний характер, связанный с утратой смысла образования для человека. В последние годы стало особенно ясно, что российское образование не оправ дывает надежд на развитие и воспитание че ловека способного к переустройству обще ственной жизни производства сохранению культуры экологии правопорядка. Философ ские социально-психологические педагоги ческие исследования фиксируют феномен понижения качества человека, снижения его нравственной устойчивости, способностей к выживаемости, творчеству, культурному об устройству собственной жизни [4]. Практика школьного обучения, осущест влявшегося в рамках традиционной (социо центрической, позитивистской) парадигмы, не была обусловлена реальными потребно стями человека. Плоды этого образования мы пожинаем сейчас, когда наши сограждане и, прежде всего молодежь, демонстрируют политическую и социальную пассивность, нравственную аморфность, непротивление унижению своего человеческого достоин ства, склонность к национальной розни. Во многом это плоды той системы образования и масс-культуры, которые господствуют у нас в настоящее время. Кредо этой системы: будь как все, для личности хорошо то, что хорошо для государства, постоянное соблю дение субординации, т.е. отношения между людьми, и в частности между педагогами и учениками, строились преимущественно по вертикали, носили сугубо функциональный характер. На фоне этого имела место посто янная внутренняя зажатость человека, страх высказать свою личную точку зрения, посто янная смена ролевого поведения в зависимо сти от иерархического статуса партнера по общению, низкие социальные запросы и т.д. Проблема новой парадигмы образования, предполагающей разработку ее новых мо делей, стоит в настоящее время перед всей мировой системой образования. Ученые пе дагоги справедливо видят в ней источник прогресса всего демократического сообще ства, и исходят из того, что новую парадигму школьного образования должна отличать его гуманистическая направленность уважение к личности и содействие ее развитию долж ны выступать ее основным импульсом и предпосылкой воспитательно-образователь ной модели для ХХI века. В документе Юнеско и воспитание в духе мира отражены взгляды мирового сообще ства на развитие личности. Доминирующей целью, – записано в документе, – является развитие таланта ребенка и формирование творческих способностей личности. Это оз начает, что школа наконец-то должна стать Культурным Центром, местом, где развива ется личность, а не только формируется тео ретическое мышление. Проблема гуманизации образования ста новится особенно актуальной для нашей страны в связи с неблагоприятной ситуа
77 76
ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТ цией социального развития сложившейся в последние годы. Данная ситуация в значи тельной мере затрудняет создание тех ус ловий межличностных отношений в обще стве, которые бы способствовали самоакту ализации личности. Очень большая вина за то состояние нравственности, личностного развития молодежи, которое имеет место в настоящее время – несет школа, которая в свою очередь любит ссылаться на семью и на общество. Но дело в том, что только в школе работают люди, получившие специ альное педагогическое и психологическое образование, именно они в соответствии со своим профессиональным долгом должны были бы заниматься эффективным развити ем личности учащихся. Однако школа гото вила физиков и математиков, но не гуманных людей, которым жить друг с другом, растить детей, строить свое и их будущее. И до тех пор, пока школа не поймет этого и не сме нит свои приоритеты ситуация в обществе будет лишь ухудшаться. А оценка деятель ности любой школы это результат работы педагогов. Насколько профессионалы своего дела педагоги школы, настолько и результат знаний и духовно-нравственных качеств об учающихся. В настоящее время происходит массовая криминализация молодежной культуры, ко торая во многом смыкается с девиантной. Наблюдается массовая дегуманизация в межгрупповых и межличностных отноше ниях молодежи. Причины этого конечно ле жат не внутри личности, а вовне ее – это со циально-культурные условия, приводящие к деградации общества. Принципиально изменилась нравственная атмосфера, когда не просто ниспровергнуты все идеалы, но и отсутствуют общественные силы, утверж дающие привлекательные для молодежи нравственные нормы. Возник вакуум духов ности, который заполняется сегодня агрес сивным национализмом, экстремизмом, об ращением к мистике, чисто утилитарной, прагматической идеологией. Специалисты утверждают, что важней шим для нравственной характеристики лич ности является типичный для нее способ отношения к другому человеку. Исходя из этого, выделяют несколько уровней разви тия личности. Первый уровень – эгоцентри ческий, определяемый преимущественно стремлением к собственной выгоде и ма нипулированию другими людьми в соот ветствии со своими эгоистичными целями. В соответствии с этим отношение к другим проявляется как сугубо потребительское. Счастье видится людям такого типа как лич ное материальное благо, при этом другие представляют для них интерес лишь в той степени, в какой способствуют его достиже нию. Образование в условиях гуманизации и гуманитаризации – это формирование лич ности человека, восприятие себя как части культуры. Гуманизация направлена на создание та ких методов, форм, содержания обучения и воспитания, которые обеспечивают раскры тие индивидуальности студента – его позна вательных процессов, личностных качеств. В этом контексте основой педагогической технологии должны служить диалогичность, межпредметность, моделирование профес сиональных ситуаций, в условиях информа тизации и глобализации общества. В условиях информатизации общества и широкого распространения Интернета меня ется структура профессиональной деятель ности педагогов, использующих средства ин форматизации. Все большее место в профес сиональной деятельности педагога занимают он-лайн консультирование, коллективное обсуждение педагогических проблем, реали зуемые с использованием веб-форумов, про грамм мгновенных сообщений, чатов. Неко торые организуют выполнение виртуальных проектов, новости (ход выполнения и резуль таты) которые публикуются на веб-сайтах Всемирной паутины, которые необходимо учитывать при подготовке педагогов. Одним из важных осуществляемых мер в ходе модернизации системы образования усиление воспитательного компонента про цесса обучения, что особо отмечено в по слании Президента. «Патриотизм, нормы, морали и нравственности, межнациональ ное согласие и толерантность, физическое и духовное развитие, законопослушание. Эти ценности должны прививаться во всех учеб ных заведениях, независимо от формы соб ственности. Одной из этих ценностей и глав ным преимуществом нашей страны является многонациональность и многоязычие. У нас даже нет таких учебников, таких преподава телей, которые работают с молодежью имен но по этим вопросам» [1]. В связи с этим особую актуальность, в на стоящее время, приобретает подготовка ме неджеров образования, как условие эффек тивного функционирования системы обра зования как основной фактор формирования высококвалифицированных специалистов для системы образования в условиях много национальности и многоязычия в стране. Необходима радикальная реформа всей системы воспитательной работы в сфере об разования. А решение этого вопроса зависит от менеджеров образования, организаторов учебно-воспитательных работ в учреждени ях образования. Менеджер образования – это профессио нальный специалист в системе образования, который находит лучшие идеи в сфере обра зования и воспитания и пути их внедрения, максимально отвечающие потребностям на шего современного общества, где живут на роды разных национальностей и вероиспо ведания. При подготовке менеджеров образова ния необходимо учесть, что они являются вдохновителями и создателями любой си стемы общей теории управления. А также, в условиях полиэтнического пространства, необходимо учесть формирование толерант ности подрастающего поколения. Для совер шенствования формирования толерантности подрастающего поколения необходимо раз вивать сеть исследовательских учреждений, обеспечивающих научно-прикладную базу национальной поли тики государства. В свя зи с этим считаем необходимым разработки принципиальных основ системы професси ональной подготовки менеджера и модели менеджера-профессионала с учетом особен ностей национальной деловой культуры в нашем современном обществе.[5] По данному направлению на базе нашего научно-исследовательского института Инно вационных технологий и содержания образо вания проведена научно-исследовательская работа «Менеджмент в сфере образования». По результатам исследования разработаны основные положения образовательной про граммы «Менеджмент в сфере образовании» для применения их в организациях образо вания, в дальнейшее могут быть применены при разработке учебно-методической лите ратуры по подготовке менеджеров образова ния, разработана образовательная програм ма в соответствии с результатами, заявлен ными в ГОСО РК 5.04.033-2011 и модульная программа для подготовки магистрантов. Научно-исследовательская работа Ин ститута направлена на изучение и анализ отечественных и зарубежных педагогиче ских инноваций, содержания образования, новейших образовательных технологий, внедрение инновационных технологий в учебный процесс с целью развития лично сти студента и его профессионального ста новления. Основное направление научных исследований обращено к вопросам нацио нального воспитания подрастающего поко ления в рамках университетской программы «Ұлттық тәрбие» и выпущена серия книг по национальному воспитанию и уже применя ются на практике вузов. В планах НИИ осуществлять дальнейшую работу по повышению качества подготовки педагогов, отвечающих требованиям инно вационной стратегии развития общества за счет совершенствования содержания обра зования с учетом гуманизации и гуманита рицазии, создания и использования новых технологий. Деятельность НИИ направлена на повышение конкурентоспособности вуза на рынке образовательных услуг и наукоем ких технологий учитывающая формирова ние духовно-нравственных качеств будущих педагогов. Таким образом, в подготовке современ ных педагогов важны не только общетео ретические и фундаментальные, но и гума нитарные, междисциплинарные знания и умения, ключевые компетентности по при
79 78
ҰЛТТЫҚ ТағЫЛЫм менению современных инновационных тех нологий для развития основных способов осознанной образовательной функции в про фессиональной деятельности.
1. Назарбаев Н.А. «Социально-экономическая модернизация – главный вектор развития Казах стана» Послание Президента Республики Казахстан народу Казахстана от 27 января 2012 года. 2. Царева С.Е. Гуманитаризация образования как социальная и педагогическая проблема. Сб. “Вопросы совершенствования профессиональной подготовки учителя на современном этапе раз вития школы”. Новосибирск, 1997. C. 103–117. 3. Берулава М.Н. Современные проблемы гуманизации образования М.: Школа- Пресс, 2010. – 112 с.
4. Сейтбатталова А. С. Модель профессиональной подготовки студентов педагогов-психологов на основе дистанционных образовательных технологий в педагогическом вузе // Актуальные про блемы современности. Серия «Педагогика». – Караганды: Болашак-Баспа, 2008. – № 5 (22). – С. 52 5. Аганина К.Ж., Утебаева Н.М. «Подготовка менеджеров сферы образования как условие эф фективного функционирования системы образования». //Білім әлемінде. В мире образования. In the world of Education. № 2, 2011 стр. 3-6 Түйіндеме Мақала инновациялық даму жағдайындағы педагогикалық білімді жетілдіру мәселесіне арналған. Педагогикалық білім берудегі гуманизация және гуманитаризация мәселелері қарастырылған. Summary Article is devoted to a problem of improvement of pedagogical education in the conditions of innovative development. Questions of a humanization and a gumanitarizatsiya of pedagogical education are considered. ҰЛТТЫҚ ТӘРБИЕ – ЕЛ БОЛАШАҒЫ Қ. Бөлеев – педагогика ғылымдарының докторы, профессор, Тараз мемлекеттік педагогикалық институтының «Педагогика және этнопедагогика» кафедрасының меңгерушісі Әлемдік тарихта және тәжірибеде дәлел- денген бір ақиқат бар. Ол – ел болу, егемен ел болу. Ал егемен елдің іргетасы – мемле кет, анығырақ айтсақ – тәуелсіз ұлттық мем лекет.
Міне, қазақ елі тәуелсіз ел болдық, 20 жылдық тәуелсіздігімізді паш етіп тойладық. Дүниежүзі елдігімізді мойындады. Сұрақ: Енді тәуелсіз еліміздің тәрбиесі қандай болу керек? Меніңше, тәуелсіз қазақ елінің негізі – ұлттық тәрбие болу керек. Ұлттық тәрбие ту ралы идея – бүгінгі күн талабы және қазіргі өміріміздің қажеттілігінен туындаған өзекті педагогикалық проблема. Бүгінгі таңда ұлт тық тәрбиенің қажеттілігі – қазір елімізде орын алып отырған қайғылы қасіреттер мен құбылыстарды: ана тілін, ана тарихын, төл мәдениетін, ұлттық салт-дәстүрлерін біл мейтін жастар; тастанды жетім балалар мен «қиын» балалар; қаттар үйлерінде көз- дерінен қанды жас ағып, жылап отырған әжелер мен аталар; шылым шегуге, ішкілік пен нашақорлыққа салынған жастар; ол ар - дың арасында қылмыстың қаулауы; сы бай - лас жемқорлық; жұмыссыздық; жез өкше лік; қазақ мектептеріндегі оқу-тәрбие жұмы- сының нашарлауы; мұғалімдер беделі нің төмендеуі; тәртіпсіз ұл мен қыз; ата-ана- лардың тәрбие жұмысымен айналыс пауы; экономикалық дағдарыстың алдын алып, болдырмаудың, одан шығудың және даму- дың кепілі екендігі. Қазіргі кезде елімізде жеке тұлғаға ұлт тық тәрбие берудің әдіснамалық, теориялық және педагогикалық негіздері жасалуда. Ұлт тық тәрбие берудің әдіснамалық не гізде- рі қазақ философ-ғалымдары А.Айталы, Ғ.Есім, О.Сегізбаев, И.Ерғали, М.Орын - бе ков, Т.Ғабитов, Н.Елікбаев, Ж.Алтаев, Д.Кішібеков, А.Қасабеков, Ж.Мол да бе ков, А.Құлсариева т.б. зерттеу еңбек те рін де жаса лынған. Ал теориялық алғышарт тары қазақ ағартушы-педагогтары А.Байтұр сы - новтың, М.Жұмабаевтың, Ж.Аймауы тов тың, М.Дулатовтың еңбек терінде, теориялық және практикалық негіз дері қазақ ғалым-педа- гогтары Т.Тәжібаев тың, М.Ғабдуллин нің, Қ.Жарықбаевтың, С.Қалиев тің, Ә.Табыл- диевтің, К.Қож ахме тованың, С.Ұзақбае ва- ның, К.Оразбекованың, К.Төребаеваның, Р.Дүй сембінованың, Ж.Наурызбаевтың, С.Әбіл ди наның т.б. еңбек терін де жаса- лынды.
Қазақстанда жас ұрпаққа және оқушы жас тарға ұлттық тәрбие беруде ресми құжат- тар: Қазақстан Республикасының «Білім ту ралы» заңы, Қазақстан Республикасындағы этникалық-мәдени білім беру тұжырымда- масы, Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігінің «Тәлім-тәрбие» тұжы рымдамасы, Қазақстан Респуб лика- сын дағы білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдар- ламасы, Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың жылма- жылғы халыққа Жолдауындағы білім саласы бойынша жүзеге асырылуға тиісті міндеттер кешені басшылыққа алынады. Қазақстан Республикасының «Білім ту- ра лы» заңында «Білім беру жүйесінің мін - дет терінің бірі – ұлттық және жалпы адам- зат тық құндылықтар, ғылым және прак- тика жетістіктері негізінде жеке адам ды қалып тастыруға, дамытуға және кәсіп тік шың дауға бағытталған сапалы білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау» (1), Қазақ- стан Республикасында білім беруді дамы- ту дың 2011-2020 жылдарға арналған Мем- лекеттік бағдарламасында «...жастарды отан сүйгіштікке тәрбиелеу. ... қазақстандық патрио тизмді қалыптастыру мақсатында тұрақ ты негізде мемлекеттік рәміздерді таныту, тарих, салт-дәстүр және ана тілін білу жөніндегі іс-шаралар жалғастыратын болады» (2) делінсе, Ұлт көшбасшысы Н.Ә.Назарбаевтың 27-қаңтар 2012 жылғы «Әлеуметтік экономикалық жаңарту – Қазақстан дамуының басты бағыты» атты Жолдауының жетінші бағытында «Қазақ- станда адами капиталдың сапалы өсуі» деп аталып, онда ең алдымен, білім беру жүйесін жаңғырту қажеттігі, сол мақсатта нақты іс- шараларды жүзеге асырудың маңызы зор екендігі айтылады. Сол іс-шаралардың бірі – «оқыту үде- рісінің тәрбиелік құрамдасын күшейту қажет. Олар – патриотизм, мораль және пара- саттылық нормалары, ұлтаралық келісім мен толеранттылық, тәннің де, жанның да дамуы, заңға мойынсұнушылық», оларды қазіргі ұлт тық құндылықтар ретінде жастардың бойы на «барлық оқу орындарында сіңірілуі тиіс» деп атап көрсетілді (3). Аталған іс-шараның педагогикалық мәні мынада: барлық оқу орындарында оқыла- тын пәндердің оқу бағдарламаларына сай білім беру үдерісінде жеке тұлғаға ұлттық тәрбие берудің түрлері: отансүйгіштік, адам- гершілік, имандылық, ұлтаралық келісім, толеаранттық, дене, ақыл-ой, эстетикалық, салауаттылық, құқықтық тәрбиелер берілуі тиіс. Ол үшін бүгінгі қазақ педагогика сы ғылымында жеке тұлғаға ұлттық тәрбие берудің әдістемесін жасау бойынша зерт- теулер жүргізілуі қажет. Нәтижесінде оқу құ рал дары, оқулықтар, ұлттық тәрбие бере ала тын мамандар даярланады. Сондай-ақ Жолдауда: «Бізде тіпті ондай оқулықтар, жас тармен дәл осы мәселелер бойынша жұ- мыс жүргізілетін оқытушылар жоқ» екен- дігіне орынды сын айтылған (3). Сонда, «Ұлттық тәрбие дегеніміз не?» де ген заңды сұрақ туындайды. «Ұлттық тәрбие» ұғымы дүниежүзілік пе дагогика тарихында әлі нақты анықталмаған.
81 80
ҰЛТТЫҚ ТағЫЛЫм Бұл мәселеде Шығыс және Батыс елдерінің ғалым-педагогтары әртүрлі пікірде. Батыс пе дагогикасында ұлттық тәрбие беру мәселесі тіпті қарастырылмайды., өйткені онда ру хани құндылықтарды ескермейді. Орыс пе дагогикасында ғалым А.К. Колеченконың «Психология и технология воспитания» атты монографиясында «Национальное воспита ние – это формирование отношения к своей нации» деген анықтама берілген (4). Шығыс ғалымдары – Жапония, Корея, Қытай, Араб елдері ұлттық тәрбиеге ерекше мән беріп, ұлттық тәрбие – жеке тұлғаның бойына ұлт тық құндылықтарды сіңіру деп есептейді. Қазақ педагогикасында тарихында ұлттық тәрбие ұғымын ең алғаш ендірген қазақтың ұлы ағартушы-педагогі Мағжан Жұмабаев. Ол өзінің 1922 жылы Орынбордан шығарған «Педагогика» атты оқу құралында ұлттық тәрбие, оның қажеттілігі, тәрбиешінің (ата- ана мен мұғалім) ұлттық тәрбиемен та ныс болуы, ұлттық тәрбие алған баланың ерекшелігі туралы: «... әр тәрбиешінің (ата- ана мен мұғалімнің) қолданатын жолы – ұлт тәрбиесі. Әрбір ұлттың бала тәрбие қылу туралы ескіден келе жатқан жеке-жеке жолы бар. Ұлт тәрбиесі баяғыдан бері сыналып, көп буын қолданып келе жатқан тақтақ жол болғандықтан, әрбір тәрбиеші, сөз жоқ, ұлт тәрбиесімен таныс болуға тиісті. Және әрбір ұлттың баласы өз ұлтының арасында, өз ұлты үшін қызмет қылатын болғандықтан, тәрбиеші баланы сол ұлт тәрбиесімен тәрбие қылуға міндетті» деген еді (5). Қазақстанда ұлттық тәрбие туралы зерт теулер жүргізуге кеңестік дәуірде тиым салынғаны белгілі, ал еліміз егемендік алғаннан соң түрлі оқу-тәрбие мекемелерінде ұлттық тәрбие беру және оған болашақ мұғалімдерді дайындау проблемалары бой ынша бірқатар еңбектер жарық көрді (5-14). Бүгінгі таңда Қазақстанда білім беруде оқыту үдерісінің тәрбиелік құрамдасын кү- шейту арқылы жеке тұлғаға ұлттық тәрбие беру міндеті қойылып отыр. Менің көпжылғы зерттеу жұмысымның нәтижесінде «Ұлттық тәрбие» ұғымының анық тамасы қазақ этнопедагогикасы ғылы- мын да берілетіндіктен, мен оған: «Ұлт тық тәрбие деп – жеке тұлғаның Ана тілін, Ата тарихын, Төл мәдениеті мен Ұлттық салт-дәстүрлерін бойына сіңіріп, ұлттық сана сының, намысының, мінез-құлқының және дүниетанымының қалыптасуын айта мыз» деген анықтама бердім (13). Өйткені, қазақ тілі, қазақ тарихы, қазақ мәдениеті мен қазақтың салт-дәстүрлері – біздің ұлт тық құндылықтарымыз. Сол ұлттық құн- дылықтар арқылы ұлттық тәрбие алған ұрпақ – еңбекқор, дені сау, өнерлі, білімді, ақылды, иманжүзді, сұлу да сымбатты, ұлтжанды азамат болып өсетіндігінде. Сондықтан да, ұлттық тәрбие – еліміздің болашағы. Ендігі мәселе, елімізде жеке тұлғаға ұлт тық тәрбиені қалай жүзеге асыруға болаты нын қарастырайық. Ұлттық тәрбиені жүзеге асырушы атба сы мен түрлі тәрбие және оқу орындары. Ол үшін ата-ананы отбасында балаларға ұлт тық тәрбие беруге және түрлі оқу-тәрбие мекемелерінің тәрбиешілері мен мұғалім- дерін оқушыларға ұлттық тәрбие беруге даяр лау қажет. Бұл өте күрделі де, әрі қиын жұмыс. Ата-ананы және мұғалімдерді оқушылар- ға ұлттық тәрбие беруге дайындауда педагогикалық оқу орындарының мүмкіндік- тері мен алатын орны ерекше екендігіне ме- нің көпжылғы зерттеушілік жұмысым дәлел бола алды. Болашақ мұғалімдердің жеке тұлғаға тұ- тас тай және кешенді ұлттық тәрбие беру іскер ліктері мен дағдыларын қалыптастыру үшін педагогикалық мамандықтардың ерек- ше ліктерін ескере отырып, элективті курстар ретінде төмендегідей оқу пәндерін оқытуды ұсынамын: 1. Отбасында балаларға ұлттық тәрбие беру;
2. Мектепке дейінгі мекемелерде ұлттық тәрбие беру; 3. Бастауыш сынып оқушыларына ұлттық тәрбие беру; 4. Негізгі және бейінді мектептер оқушы- ларына ұлттық тәрбие беру; 5. Техникалық және кәсіптік білім алушы- ларға ұлттық тәрбие беру; 6. Студент жастарға ұлттық тәрбие беру; 7. Болашақ мұғалімдерді оқушыларға ұлт тық тәрбие беруге дайындау. Аталған курстар бағдарламаларын құру үшін Тараз мемелекеттік педагогикалық ин ститутында ғалым-педагогтардан тұратын ғылыми топ құрылып, бағдарламалар даярлан ды. Бағдарламаларды дайындауда балабақша тәрбиешілері, бастауыш және орта мек теп мұғалімдері, техникалық және кәсіптік білім беру оқу орындарының оқытушылары қатыстырылды. Бағдарламалар экспеттік са- рап тамадан өткізіліп, институттың ғылыми Кеңесінің шешімімен баспадан шыға рыл ды. Ол бағдарлама «ҚР-ның білім беру жүйе- сінде жеке тұлғаға ұлттық тәрбие берудің кешенді бағдарламасы» деп аталды (15). Бағдарламаға сай қажетті оқу және оқу-әдіс- темелік құралдар қамтамасыз етілген. Ал даярланған бағдарламалардың қысқаша маз- мұны төмендегідей сипатта: 1. «Отбасында балаларға ұлттық тәрбие беру (Авторлары: Қ.Бөлеев, Л.Н. Ибраимо ва)» бағдарламасы түсінік хаттан, бағдар- лама мазмұнынан және қажетті әдебиеттер тізімінен тұрады. Түсінік хатта отбасында балаларға ұлт тық тәрбие берудің маңызы мен міндеттері, ал бағдарлама мазмұнында 11 тақырып бе- ріл ген: қазақ отбасының тәлімгерлері, орта- ғасыр ойшылдары мен қазақ ағартушы- педагогтарының отбасылық тәрбие туралы ой-пікірлері, қазақтың құрсақ тәрбиесі, бесік тәрбиесі, қыз бала тәрбиесі, келін тәрбиесі, ұл бала тәрбиесі, ер жігіт тәрбиесі, отбасылық өмірге дайындау, қазақтың туысқандық қарым-қатынастарының тәрбиелік мәні. 2. «Мектепке дейінгі мекемелерде ұлттық тәрбие беру (авторлар: Бөлеев Қ., Оспанбае ва М.П., Керімбаева Р.Қ., Ержепбаева А.С.)» бағдарламасы түсінік хаттан, бағдарлама маз мұнынан және қажетті әдебиеттер тізімі- нен тұрады. Бағдарлама мазмұнында 8 тақырып қарал- ған: мектепке дейінгі оқыту мен тәрбиелеудің нормативтік-құқықтық құжаттарындағы ұлт тық тәрбие беру мәселелері, мектепке дейінгі мекемелерде қазақ халқының денсаулық пе дагогикасын қолдау ерекшеліктері, қазақ хал қының қарым-қатынас ерекшелігі мен мектеп жасына дейінгі балаларды таныстыру әдістемесі, көшпенділер танымы – мектеп ке дейінгі мекеменің оқу-тәрбие үрдісінде, бала шығармашылығын қалыптастырып, дамытуда халықтық педагогиканы қолдану әдістемесі, ұлттық құндылықтар арқылы бала ларға әлеуметтік орта нормаларын мең- герту, балабақшада пәндік дамытушы орта ны ұйымдастыруда халықтық педагогика элементтеріне сүйену, балабақшада ұлт тық құндылықтар негізінде педагогикалық үрдісті ұйымдастыру. 3. «Бастауыш сынып оқушыларына ұлт тық тәрбие беру» және «Негізгі және бейінді мектептер оқушыларына ұлттық тәрбие беру (авторлары: Бөлеев Қ., Бұзаубақова К.Ж., Елубаева М.С., Досмұхам бе- това К.С.)» бағдарламалары түсінік хаттан, бағдарламалар мазмұнынан және қажетті әдебиеттер тізімінен тұрады. Бағдарламалар мазмұнындағы 7, 8 тақы- рып тан тұрады: оқушыларға ұлттық тәрбие берудің теориялық-әдіснамалық және пси хо- логиялық-педагогикалық негіздері, оқушы- ларға ұлттық тәрбие берудің мазмұны, оқу- шы ларға ұлттық тәрбие берудің әдістемесі, оқушыларға ұлттық тәрбие беруде иннова- циялық технологияларды пайдалану, оқушы- ларға ұлттық тәрбие беру кезінде ұжымды қалыптастыру, оқушылардың ұлттық тәр бие- лілігін анықтаудың диагностикалық әдіс тері. 4. «Техникалық және кәсіптік білім алу- шылар үшін «Қазақ халқының салт-дәс- түрлері – ұлттық тәрбие берудің негізі (ав торлары: Бөлеев Қ., Абикеева М.Е.)» түсі- ніктеме хаттан, бағдарлама мазмұны мен әдебиеттер тізімінен тұрады. Түсінік хатта техникалық және кәсіптік білім алушыларға қазақ халқының салт- дәстүрлері арқылы ұлттық тәрбие берудің маңызы мен міндеттері қойылып бағдарлама мазмұны мынандай 6 тақырыптан құрас ты- рылған: қазақтың бала тәрбиесіне байланыс- ты салт-дәстүрлері, қазақтың тұрмыстық салт-дәстүрлері, қазақтың әлеуметтік-мәде- ни салт-дәстүрлері, қазіргі заман салт-дәс- түр лері, қазақ салт-дәстүрлері – ұлттық тәр- бие берудің негізі.
83 82
БағДаРЛама 5. «Болашақ мұғалімдерді 12 жылдық мектеп оқушыларына ұлттық тәрбие беруге дайындау тұжырымдамасында (автор лары: Бөлеев Қ., Бөлеева Л.Қ.)» тұжырымда маның қажеттігі, оның мақсаты мен міндет тері, этнопедагогикалық білім беру мазмұны, этно- педагогикалық білім беру тұжы рымдамасын жүзеге асыру жағдайлары мен жолдары және болашақ мұғалімдерді оқушыларға ұлттық тәрбие беруге дайындаудың моделі берілген. Аталған элективті курстар Тараз мемле- кеттік институтының оқу үрдісіне ендірілуде. Сонымен, Қазақстан Республикасының білім беру жүйесінде жеке тұлғаға ұлттық тәрбие берудің кешенді бағдарламасы жаса лынып, ол сол жүйенің оқу-тәрбие үдерісіне ендірілгенде ғана Мемлекеттік білім беру бағдарламасы арқылы жоғары азаматтық және адамгершілік ұстанымы, отансүйгіштік сезімі мен әлеуметтік жауапкершілігі бар зият кер тұлғаны қалыптастыруға болады деп санаймын. Сондықтан, ұлттық тәрбие зият керлік негізі және ел болашағы. жүктеу/скачать 3,06 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|