КІСІЛІК
Келмейді ешкімді де ренжіткім,
Кейде өзім де елге артық ренжіппін.
Бағалай білер болсаң басқаларды,
Белгісі бойыңдағы бір ерліктің.
Келмейді ешкімді де өкпелеткім,
Өзім де өзгеге артық өкпелеппін.
Көңілінің көк айдынын көлбіретіп,
Сырласа сыйлағанды жек көред кім.
Келмейді ешкімді де кінəлағым,
Кей кезде мен де өтірік күле аламын.
20
21
СЕРІК ӘБІЛ
БӨРІНІҢ СҮТІ
Кім мəңгі араласам деп ойламас,
Өмірдің өзі ұнатқан Гүл алабын.
Келмейді ешкімге де міндетсігім,
Менің де жоқ шынымен сынды естігім.
Өзі боп ойлап соның түсінер ем.
Көрсетіп қалғанда ел күндестігін.
Келмейді ешкімге де жағымсығым,
Арайлап атқан əр күн таңым- шырын.
Қоңызбен де, қоймен де тағдырласпын,
Айналайын бұл менің жаным- сырым.
Келмейді ешкімге де жұмбақтанғым,
Досқа да, дұшпанға да сырды ақтардым.
Дүниеде қалған жоқ құпиялық,
Жаным- ау, сен несіне құндақталдың.
Қалтарыс қара жолда сұмдық толған,
Қашан да қасиетті шындық қорған.
Пенделік пейілдегі сенің сырың,
Кітап боп баяғыда шығып болған.
Тек қана аялай біл ақ таңыңды,
Ешкім де елемейді мақтаныңды.
Қалайда есіңе ала жүргенің жөн,
Қайталап өткен ізді жатқаныңды.
Өмірге енді бастан келе алмаймын,
Ендеше, өзімді-өзім неге алдаймын?
Кісілігі бар жанның түсінігі –
Жоқ дегенге əрқашан сене алмаймын.
ҮШЕУІМІЗ
Мені де біреу сағынар,
Саған да біреу табынар.
Оның да жолы табылар,
Тірліктің үш-ақ таңы бар.
Мені де біреу аңсайды,
Сені де біреу жүр күтіп.
Ол-дағы бір күн шаршайды,
Үмітін үрей үркітіп.
Менімен де біреу қоштасар,
Сенімен де біреу достасар.
Оған да біреу қосылар,
Табылар талай қос басар.
Мені де біреу жек көрер,
Саған да біреу кектенер.
Оған да біреу алаяр,
Сезімге сенім серт берер.
Маған да біреу қол берер,
Саған біреу жол берер.
Оған да біреу ой салар,
Дүние солай дөңгелер.
Жолдар мен жолдар жалғасар,
Қолдар мен торлар алмасар.
Біреумен біреу арбасар,
Тайдың ізін тай басар.
Маған да біреу еліктер,
Сені де біреу серік дер.
Ол-дағы озар ортадан,
Маңдайынан төгіп тер.
22
23
СЕРІК ӘБІЛ
БӨРІНІҢ СҮТІ
Менімен де біреу алысар,
Сенімен де біреу жарысар.
Омен де біреу танысар,
Табысар да қағысар.
Маған да айтар батырып,
Саған да айтар бақырып.
Ол-дағы шығар атылып,
Бəріне кеттік жатылып.
Салармын мен де əніме,
Қарарсың сен де сəніңе.
Ол-дағы сай əліне,
Нарық қосар нəріне.
Мені де тұрмас міндемей,
Сені де қоймас күндемей.
Ол-дағы жатпас үндемей,
Үміттің отын үрлемей.
Мені де біреу мадақтар,
Саған да сыйлы табақ бар,
Ойланып ол да алақтар,
Қайшыланып қабақтар.
Маған да, саған кісілік,
Оған да қажет кішілік.
Бəрімізге қашан да,
Ең керегі түсінік.
Пенделер аз ба ұятты,
Батырған бізге тұяқты.
Адамның басы алайда,
Дойбының тасы сияқты.
Мені де біреу жұбатқан,
Сені де біреу жылатқан.
Оны да біреу уатқан,
Жалғасар өстіп бұл ақ таң.
Мені де біреу тұр біліп,
Саған да біреу жүр күліп.
Бəр адамның бойында,
Қалай да бар бір күдік.
Үшеуміз сəні, еркем,
Қоғам дер алып құшақтың.
Кеше, бүгін жəне ертең,
Өмір деген үш- ақ күн.
САҒЫНЫШ ƏНІ
Əніме салып сағына берем əрдайым,
Қалқам- ай, қазір білмеймін қалай хал-жайың.
Күбірлеп іштей күрсініп қалам кейде мен,
Есіме келіп күн сүйген күміс маңдайың.
Алмалы бақтың ауасы қалды- ау бұйырмай,
Шырынды шақты қиялдай берем шиырлай.
Жыр азық еткен жылдарға сыйлы сыйынам,
Құлазып өткен күндерде мынау құйындай.
Сарасын гүлдің таңдасам-дағы тірлікте,
Бір əнді шырқау қиын да болды бірлікте.
Қолдаса жүріп қоштастық жарты жолда біз,
Мəңгілік жарты екенімізді білдік те.
Ғазиз басыңды, қалам қасыңды аңсадым,
Бақытты кезім бауырыма басқан бал шағым.
Оянып түстен, ойланып іштен жатырмын...
Арайлап атты тағы да төгіп таң сағым.
24
25
СЕРІК ӘБІЛ
БӨРІНІҢ СҮТІ
Зырлаған ғұмыр, зымыран уақыт зулайды,
Жырлаған жүрек жылдармен бірге тулайды.
Бұлқынған өмір, сыбызғы сана сырнайлы,
Сыр тұнған көңіл сағыныш əнін тыңдайды.
АҚСҰҢҚАР-АНА
(Моңғолия қазақтарының атажұртқа беталыс
көшін бастаған Сағат Зақанқызына арнау)
Шұбырған ел шулаған бала-шаға,
Бақыт қайда бəріне бара-сала.
Егемен ел бағытын енді түзеп,
Жатқан шақта басқамен санаса ма.
Əлди əнін əжесі салған жерден,
Балалығы адасып қалған жерден.
Кету деген ешкімге оңай келмес,
Кірін жуып кіндік қан тамған жерден.
Қадағандай тұс-тұстан сұғын қайғы,
Жаралы жұрт жанарын сығымдайды,
«Елге жетсең ұмытасың ертең- ақ», –деп,
Кеңес беріп бəріне шырылдайды.
Баян-өлгей баянды болмайтынын,
Əркімдерге айтады алмай тыным.
Құс біткеннің əуелі өз аспаны,
Болғанда ғана еркін самғайтын.
Түлік шулап, ит ұлып, ел бүлініп,
Бір басына түскенде ендігі үміт.
Ұлы көшті ұлы ана кетті бастап,
Қайдасың деп, атажұрт, белді буып.
Ертеңі үшін елінің еңіреген,
Көк жаулығы көк тудай желбіреген.
Асыл ана арттағы туған өлке,
Сағынышын, дариға-ай, жеңді немен.
Қандай ұлы даналық күшті ерлік бұл,
Қандай ғажап батырлық іскерлік бұл?!
Ердің жасын барады əйел сүртіп,
Деп ойлады кейбіреу түс көрдік бір.
Қотарылды ел солай Қобдадан да,
Абақ ана аруағы қолдағанда,
Дана ұран шақырды даласына,
Ана қыран қанатын қомдағанда.
Бүгін міне арайлап таң атқандай,
Білу қиын биікті қанат талмай.
Бақытына өзінің жаратқандай,
Білді ағайын ақсұңқар - Сағат қандай?!
Түсінді ел бəрін де кешегінің,
Ана жұртта жайнатты неше гүлін.
«Əйел бастар көш оңбас» деп айтылар,
Арты ашылды ауылдың өсегінің.
Арулары таң болып атқаны үшін,
Ата жұртта ел шалқып жатқаны шын.
Көшің болсын баянды, елің аман,
О, менің Алатаудай мақтанышым!!!
СҰҢҚАРЛАР ЖЫРЫ
Сүйінер сүйікті елің,
Жапырағын жайған шынар.
Аңсатты- ау биіктерің,
Сұңқарлар, қайдасыңдар?!
26
27
СЕРІК ӘБІЛ
БӨРІНІҢ СҮТІ
Сандуғаш бола алар ма,
Сайраса сауысқаның.
Құздарға қонала ма,
Тауық пен тауыстарың.
Жолында пысықтардың,
Ешкіні ел серке дейді.
Жонында мысықтардың,
Тышқандар еркелейді.
Қашырға ер салғанмен,
Арғымақ бола алмайды,
Қырандар тұғырына,
Құмайлар қона алмайды.
Мың есек жарамайды,
Бір тұлпар тұяғына.
Мың торғай паналайды,
Бір сұңқар қияғына.
Дарыған жаныма құт,
Бабалар киесінен.
Бөрінің тəңірі артық,
Иттердің иесінен.
Тірлікте тең бе мүлде,
Орыны бар ұл-қыздың.
Жетпейді жалғыз күнге,
Жарығы бар жұлдыздың.
Төсінде төлдейді елік,
Таулар көп даналар аз.
Көлшікті көлдей көріп,
Жүзеді сарала қаз.
Алатау - құт берекем,
Десем де тасып, таяп.
Абай мен Мұхтарлардың,
Алдында асықтай-ақ.
Қан төгіп көрсе-дағы,
Ар төгіп көрмеген ел.
Арысын берсе-дағы,
Намысын бермеген ел.
Түлкілер қыран жемі,
Болса да айласы бар.
Ту қылар тұмарлы елі,
Сұңқарлар, қайдасыңдар?!
Ту қылар тұмарлы елі,
Сұңқарлар, қайдасыңдар?!
АНА ТІЛ – АРМАН
(Қария монологі)
Алматыдан ауылға келдім кеше,
Саңырау мен сақауды көрдім неше.
Ана тілде сөйлейтін жан таппадым,
Енді оны кім білер ел білмесе.
Қолда қоржын, аяқта саптама етік,
Көрдім талай көшені таптап өтіп.
Құлазыдым, қорландым, намыстандым,
Қайран қала қалғандай жатқа кетіп.
Абайыңды білмейді, Мұхтарыңды,
Не қылайын бал-шырын жұтқаныңды.
Өзіңді өзің сезбедің құртқаныңды,
Жасқа шылап оралдым шыттарымды.
“Ана тілін “ сөйлеуден арланады,
Шалқаяды, шалалар шамданады.
28
29
СЕРІК ӘБІЛ
БӨРІНІҢ СҮТІ
Жүректегі тырнайды жан жараны,
Алатауға жаңғырар арман əні.
“Ана тіліңді түзе, тек, қарағым,
Еңбегіңді ел білер еске аламын. . . “.
Деген оймен сыйынып көшедегі,
Суретіне сұлтанның көп қарадым...
Ана тілге арналған күші кілең,
Арысымды арыдан түсініп ем.
Алматыдан аттандым ақырында,
Ахметтің мұңдасып мүсінімен. ...
Елді қайтып өзіңе қоса аласың,
Көрінбейді сыртынан дос аласы.
Ана тілің, дəстүрің – ана еліңнің,
Емес пе егіз екі босағасы.
Көкіректе тұншығып сан арманым,
Бақта жаттым ешқайда бара алмадым.
Немеремді иіскейін деген едім,
Яссауиден отауды таба алмадым.
Мен бір кəрі асудан сан асқамын,
Кірлетпедік біз бірақ ар аспанын.
Ештеңе етпес ендігі адасқаным,
Ұрпақтарым тек сендер адаспағын!..
2007. 9. 27.
Алматы.
ШҰБАТ ЖЫРЫ
Біздің ауыл сексеуілді, түйелі,
Иелі ел түйесімен киелі.
Құтты дала құдыретін қарашы,
Жыланы да аққа басын иеді.
Тарихтан көштің алдын иелер,
Жүк көтерер атандарын сүйеді ел.
Сиыр емес сүтіменен қадырлы,
Шұбатымен шырайланбас түйелер.
Сүтін сорып інгендерді басқа ұрып,
Тым орынсыз осқырынба, жас жігіт.
Кейде тіпті кеткен бе деп ойланам,
Мына елдің дімкəстығы асқынып.
Шаңырақты көре алмайсың қостардан,
Бұйда, бұрау бəрі-дағы тасталған.
Інгендері індет үшін қамалып,
Атандар жүр өгіз сынды бос қалған.
Тұғырың боп тұрған шақта Отаның,
Таудан даңқы артық емес жотаның.
Аузындағы нəрін жырып қайтесің,
Ертең жүгі артылатын ботаның.
Қиын күндер қия асырған күшімсің,
Түйелерім құдыретімсің, құтымсың.
Буралары буырқанған егей ел,
Құрсақ емес, ұрпақ жайын түсінсін.
Көңіл жыры- жүрек сыры от алар,
Болашақтың болса екен досы адал,
Ерініме шұбат тиген шақтарда,
Елестейді шөліркеген боталар. . .
2006. 11. 17.
30
31
СЕРІК ӘБІЛ
БӨРІНІҢ СҮТІ
ТАУЫҚҚА СЫР
Көп жедік қуат болар жұмыртқаңды,
Атырдық əуеніңмен тұнық таңды.
Жастанып мамығыңды лəззəттəндық,
Алайда бір арманың ұмыт қалды.
Білмедің биікке ұшып шыныққанды.
Ұлылығың кем емес ұлардан да,
Жетпейсің бе бұдан да ұлы арманға?
Кетпейсің бе алыстап адамдардан?
Ұя салып құздағы бір аңғарға,
Ұқсап көкте қалықтар қырандарға.
Бола алмайды орынсыз күш бағалы,
Тірлік біткен күнде де тіс қалады.
Таланты бар талапсыз пенделердей,
Қанаты бар құстардың да ұшпағаны,
Қалықтаса қауырсын ұшталады.
БАЛАЛЫҒЫМ
Балалығым, елесім, сағынышым,
Даралығым екен- ау жалыны шын.
Өмірде өлең қуып кеткендеймін,
Көңілінде қалған сол бір сарын үшін.
Шапқылап ағаш атпен өзектерден,
Гүл терген, шөмшек терген, тезек терген.
О, менің бассыз, бапсыз балалығым,
Бақытын бал дəуреннің тез өткерген.
Абалатып ауылдың Саққұлағын,
Тайынша мініп, тай мініп шапқыладым.
Жер ошақ пен желінің ортасынан,
Тамыр тартқан бал ғұмыр бақ шынарым.
Мысықты да күшікті асыратып,
Талай таңды өткергем асық атып.
Кеңесімен жыр қылып кемпірлерге,
Отыратын апамның басы қатып.
Көтеріліп қолпаштың тосы күнде,
Жатқан шақта таңданам тосын үнге.
Білім қуар кезімде ойын қуып,
Кетіппін- ау ойласам осы күнде.
2001. 1. 17
БАСБАРМАҚ
Таяздардың болар ма талғамы бай,
Ессіздердің еркіне салма құдай.
Көбік сөзге көп сенер көңілшек боп,
Көп тістедім өзіңді, бармағым- ай.
Сахарадай құлпырған сана гүлі,
Адал, аңқау келеді дала ұлы.
Кейбіреудің шығарған бас бармағы,
Сияқтанат сығалар қарауылы.
Сезді жаным бермесін жат асылын,
Сезді жаным тастағы таса сырын.
Сезді жаным бір саусақ көрсеткенде ел,
Төрт саусағы бүгулі жататынын.
Барлық істі өзіңе бойлап парла,
Көрінгенге көсемсіп ойды ақтарма.
Ортан қолын көрсетсе кейбіреулер,
Ортаншы екем деп тағы ойла қалма.
Қу томарға сүрінген саңлақтарда,
Желмен бірге жүгірген қаңбақтарда.
32
33
СЕРІК ӘБІЛ
БӨРІНІҢ СҮТІ
Өмір атты өзенде қармақ барда.
Сену қиын, бауырым, бармақтарға...
2008. 3. 17
ЖАРЛЫНЫҢ ЖАЛҒЫЗ АТЫМЫН
(Жəреке Бекешұлына арнаймын)
Тойға да мініп баратын,
Қойға да мініп баратын.
Кезегі келе қалғанда,
Шана да сүйреп шабатын.
Толтырған тақыр тақымын,
Жарлының жалғыз атымын.
Бала да мініп алатын,
Дана да мініп алатын.
Деп мақтанып қанатым,
Бəйгеге де салатын.
Аяңмен толғар ақылын,
Жарлының жалғыз атымын.
Ешкімді тістеп теппеген,
Ішпегі терден кеппеген.
Оттаса алыс кетпеген,
Дұшпаны қуса жетпеген.
Айналып жүрер жақынын,
Жарлының жалғыз атымын.
Алақанат сауысқан,
Жауырынға жабысқан.
Жауыздыққа жол бермей,
Ауыздыққа қарысқан.
Арқалаған батырын,
Жарлының жалғыз атымын.
Тағдыр басып таңбасын,
Осы жолға салғасын.
Есек емес аттарға,
Жолда қалу - арға сын.
Бапсыз болсам болайын,
Атсыз ием қалмасын!
2008.4.5
ЕШКІЛЕР
Керім өлке кез болатын кеш кірер,
Қоңыр дөңнен қоңыр кеңес естілер.
Қиялымды қытықтады сондайда,
Тау басында тайраңдаған ешкілер.
Ойнақтайды тастан- тасқа ойқастап,
Құз-қиялар түнереді ой тастап.
Жүргендігін ойлай ма екен осылар,
Сетерлері, серкелері қой бастап.
Биіктердің баурайында сонылап,
Ешкілер- ай, есептеген соны бақ,
Серкелердің арқасында сендерді,
Əлпештейді- ау,
Ауыл төске қонып ап.
ҚЫРЫҚТЫҢ ҚЫСЫ
Қылаулап келді қырықтың қысы,
Билеп тұр ойды бұлттың мысы.
Түлкілер түске кіреді тағы
Келеді-ау шіркін қызықтырғысы.
Ұшады самғап үміттің құсы,
Келмес-ау кімнің жүріп-тұрғысы.
Ақ жолға салып жіберші мені,
Ақ жорға мінген қырықтың қысы.
34
35
СЕРІК ӘБІЛ
БӨРІНІҢ СҮТІ
Үш қонақ кетті аттанып тезден,
Жиырма бес қайран шаттанып кезген.
Қырықта-дағы көктем күз бар ғой,
Дегенмен жылдар емес-ау жездем.
Қылыштың жүзі қырықтың қысы,
Тез келер жанның мұрыт қырғысы.
Екенін енді сезгендей көңіл,
Адамның айлар қырыт құрбысы.
Қырықтың қысы кеңесін шертіп,
Қыраулы бақта келеді ертіп.
Қарында ізім қалғаныменен,
Көктемі келіп кетер ме ертіп.
Келгенмен көңіл қылық қылғысы,
Өзіңе мəлім құрықтың күші.
Қырқаға шығып қалғаныңды ойлап,
Толғантар тоқсан қырықтың қысы.
Қаңтардың таңы қаңтарып тұлпар,
Салбурыныңа салайын сұңқар.
Ойлы да тойлы қырықтың қысы,
Өзіндік өмір əуенін шырқар.
Қылыштай қияр салымымды жер,
Деген бір оймен сабырың кірер.
Кез келіп қалған сияқты, құрбым,
Қастерлі күннің қадырын білер.
Қанатын қыран құс қомдағандай,
Самғайын биік күш сомдағандай.
Ойларымды онға бөлмеші уақыт,
Қырыққа дейін қыс болмағандай!
ҚОС ҒАРЫШКЕР
(Ғарышкерлер Тоқтар мен Талғат ағаларға арнау)
Бір бақытым болғаны ұлы Абайдың,
Жыр жақұтым алдымда тұрады айбын.
Тоқтар менен Талғаттай ағам барда,
Биіктікті басқадан сұрамаймын.
Танылмайды əлемге жанның бəрі,
Өркешімен өзгеше нардың нары.
Аласа деп сені ешкім айта алмайды,
Ағаң биік болса егер алдыңдағы.
Табиғатым даламның тауы сынды,
Жария етем жасымай дауысымды.
Мені ешкім танымауы мүмкін емес,
Əлем танып тұрғанда арысымды.
2012. 12. 12
ЖҰДЫРЫҚ ЖАЙЛЫ ОЙ
(Бокстан əлем чемпионы Ермахан Ыбырайымовке)
Əлділер сайысқанда əлемде мың,
Көрінді киелі елден нəр емгенің.
Түйені тулақша атқан тектілердің,
Тентегі екеніңді дəлелдедің.
Құлшынып келіп бір кез құлаққа ұрдың,
Қауыпты бойымдағы ылақтырдың.
Сүйікті ерім-ай, деп жылап тұрдым,
Биікті əлемдегі тұрақ қылдың.
Тарихтан ер күші болған кеңес,
Көз алдыма көрінді қолдан елес.
Жұдырықтай жұмылса менің елім,
Жете алмайтын жеңісі болмақ емес.
2012. 12. 11
36
37
СЕРІК ӘБІЛ
БӨРІНІҢ СҮТІ
ОЛЖАС АҒА
(О. Сүлейменовке)
Олжас аға,
Орны бөлек арысым,
Ардағым-ай,
Аласұрған ар үшін.
Нар құзым-ай,
Шырылдаған жаны шын,
Жалғызым-ай,
Қорғаған ел намысын!
Қара жерге халқым бір күн ту қадар,
Деп сеніммен тұла бойда тулады ар.
Тілегіңіз келіп міне текті елден,
Туды талай бұқа менен буралар.
Көк түрікті көк ту тіптен анықтап,
Күнмен бірге қыран ұшты қалықтап.
Олжасы бар халықтың бар ордасы,
Деген ойды ғасырлар тұр анықтап.
2012. 12. 11
АСЫЛ АҒА
(Асаналы Əшімовке)
Дарыныңыз өнердің дəні емес пе,
Сахнада сай келген сан егеске.
Сайраның сарқылды деп кім айтады,
“Майраның əні” өмірдің əні емес пе?
Қайғының қара үңгірін қаздыңыз- ау,
Таланытты тағдырға əкеп таңдыңыз- ау.
Нан керек болғаннан соң пенделерге,
“Жан бөлек “ екенін Сіз жаздыңыз- ау.
Мүмкін емес тағдырға мойындамай,
Күлкің елес болса егер ойың қалай.
Кетті ме Төлегеннің киесі атып...
Сотқар ұл болар бəлкім сойылға бай.
Сезіммен қарар халқым сетер ерге,
Өнерліні салмайды бекер өрге.
Барлығын шын өмірдің көрдің, аға,
Нар жүгін есекке артса көтерер ме?!
ҚАНАТЫМ МЕНІҢ
(Қанат Ислəмұлы бауырыма)
Қанатым менің, Қанатым менің,
Білекпен биік жаратып едің.
Ғаламға бастап ғаламаттарды,
Даламда асқақ дара тұр едің,
Қанатым менің, талмасын топшың,
Арманыңды алға жалғасын жоқшың.
Қыран көзіңе қырау болғандар,
Қақтығыстарға қарғасын қоссын.
Саңлақтар қанша сапқа келмеген,
Бармақтар қанша баққа өрлеген.
Табысың таза-ақ, тəлейің тайқы,
Намысың ғажап жатқа бермеген...
38
39
СЕРІК ӘБІЛ
БӨРІНІҢ СҮТІ
ƏЗАҒА
(Əзілқан Нұршайықовқа)
Абайдан қалған əриə,
Талайдан қалған екен- ау.
Дариға-дəурен дəриə,
Көңілі көктем, көкем- ау!
Арайлы арман таңғы үміт,
Жүректе жатар жаңғырып.
“Махаббат, қызық мол жылдар “
Шапағат бізге мəңгілік.
Тілінен бал тамызған,
Сезімнен сел ағызған.
Ата жолын көрсеткен,
Ақиқат пен аңыздан.
Көгілдір əлем көктейсің,
Ұжымаққа жеткейсің.
Арамыздан кетсең де,
Санамыздан кетпейсің!
Достарыңызбен бөлісу: |