Дипломдық жұмыс: Ғұмар қараш өлеңдеріндегі ой-таным
жүктеу/скачать 232,5 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- I тарау Ой мен танымнан нәр терген ғұмыр.................................................6
- Пайдаланылған әдебиеттер тізімі...................................................................39
Дипломдық жұмыс: Ғұмар қараш өлеңдеріндегі ой-танымМАЗМҰНЫКІРІСПЕ ................................................................................................................................4 I тарау Ой мен танымнан нәр терген ғұмыр.................................................61.1. Ғ. Қарашевтың өмір жолы...........................................................................6 1.2. Ғұмар дүниетанымының көрінісі...............................................................13 II тарау. Ақын өлеңдеріндегі дәуір шындығы...........................................16 2.1. Ақынның қоғамдық – саяси ойлары..........................................................16 2.2. Ақынның діни-философиялық көзқарасы................................................21 2.3. Ғұмар өлеңдеріндегі көркемдік іздерістер.................................................33 Қорытынды.........................................................................................................38Пайдаланылған әдебиеттер тізімі...................................................................39Кіріспе XIX ғасырдың соңы мен XX ғасырдың басы кезінде қазақ қоғамының даму процесінде тұтас халықтық сана ояна бастады. Бұл кезде ақын жазушылар біріншіден, қазақ қоғамында жаңа бір заманның туа бастағанын бағалай алса, екіншіден, ілгері талпынудың жалпы қоғамдық сипат алғандығын сезеді. XIX ғасырдағы көп ақындармен салыстыра қарағанда XX ғасырдың бас кезіндегі қазақ ақын жазушыларының бәріне дерлік тән ерекшелік бұлар өзге көршілес халықтардың мәдениет пен өнер саласында қазақ халқынан әлде қайда ілгері кеткендігін ерекше тақырып етіп жырлады. Мұнда олар Шортанбай мен Әбубәкір сияқты сол халықтардың мәдениет пен өнер жаңалықтарын жек көру тұрғысынан емес, керсінше олардан үйрену, үлгі алу тұрғысынан мәселе көтерді, қазақ халқының мәдени мешеу дәрежеде отырғанына жанымен қиналды. Бұл салада қазақ ақындарының көбі білім мен өнерді орыс қауымынан үйрену керек екендігін, олар ғылым, білім саласында көп ілгері кеткендігін атап, шығармаларына арқау етті. Бұл тілек барлық ақынның арманына айналды. Осы тілекті жүзеге асыруға бар ақын өз шамасынша ізденді, еңбек етті. Бірсыпыра ақындар өз шығармаларында қазақ халқын надандықта қалдырып келген не нәрсе деген сұраққа жауап іздеді, надандықтың шектен асқан сорақы көріністерін суреттей отырып, олардың осы жолдан шығуының себебін өнер- білімнен іздеді. Соның бірі Ғұмар Қарашев. Қысқа ғұмырында надандықтың торын бұзып шығып, ауыл молдасынан қоғам қайраткері дәрежесіне көтерілген Ғұмар Қарашев - XX ғасырдың басындағы тұлғалы қазақ ақындарының бірі. Қаламгерлердің біреуі оны зор ақын десе, екіншісі көрнекті қайраткер деген баға береді. Екі пікірдің де қисыны бар. Ғұмардың көптеген ақын жазушылардан ерекшелігі- өз заманының саяси қайраткері, ақыны, философы, педагогы болуында. Ол- туған халқының назарынан елу жыл бойы тыс қалып, атына қара күйе жағылып, шығармалары "кілтке салынып", жазықсыз аластатылған аяулы халық перзенті. Ғұмар Қарашұлының өз өмірі де жарқын болашақ халқының жарқын болашағы мен бақыты үшін арпалыспен өтті. Оның баға жетпес мұралары да талай соққыға ұшырап келеді. Ол - заманның басты мәселелерін жырлап, елінің сол тұстағы міндетерін толғаған ақ ниетті адал жан. Ғұмар Қарашев- қазақ газеттерін ұйымдастырушы ретінде танылып, сол газетте жарияланған танымдық мәні зор мақалалармен көрінген алғашқы қазақ публицистерінің бірі. Осы орайда біз 1958 жылы Англияда жарық көрген "Орта Азия" әдебиеті атты жинақтағы ағылшын ғалымы Томс Виннердің "Ғұмар Қараш″ деген мақаласында: "Қазақ халқының ұлттық дәстүрі мен ислам мәдениетін жырлаған ақын жазушылардың бірі – Ғұмар Қараш араб, парсы, шағатай, татар әдебиетімен діни мектептің қабырғасында жақын танысқан”[1,3],-деп көрсетеді. Осы мақала Ғұмар Қараштың өз дәуірінің айнасы болғандығын дәлелдейді. Ғұмар Қарашұлын зерттеп, тану ісі біраз уақыт үзіліп қалды. Оны көрген, білген кісілер бұл дүниеден озып кетті. Қолжазбалары мен кітаптарын да кездестіру қиынға соқты. Бұдан кейінгі жылдары ғана ақын есімі сирек те болса әдебиетте ұшыраса бастады. Ғұмар өмірі мен шығармашылығын алғаш көпшілікке таныстырып, оқулыққа ендірген белгілі ғалым Есмағамбет Смайылов Ғұмар Қарашұлын “Қазақтың ұлы ақындарының бірі",- деп баға бергені бар [1,4]. Бірақ шовенистік идеология үстем болып тұрған советтік кезеңде Қазақстандық көрнекті мамандар, қайраткерлер, өз халқының мүддесін қорғаған азаматтар қуғынға түсіп, қасіретті халге ұшырағаны да белгілі. Қызылдан шыққан ("Жұлдыз" 1992 №5)" бандының қолынан қаза тапса да, өлген соң да Ғұмарға тыныштық бермей, оны ұлтшыл, алашшыл деп айыптап, өз халқынан аластаған. Соның салдарынан Ғ. Қарашұлының өмірі қоғамдық-саяси, әдеби - педагогикалық қызметі зерттелмей, уақытында нақты деректер жинақталмай қалды. Ғұмар Қарашұлын зерттеп, тану ісі біраз уақыт үзіліп қалды. Оны көрген, білген кісілер бұл дүниеден озып кетті. Қолжазбалары мен кітаптарын да кездестіру қиынға соқты. Ғұмар Қарашевтың бірқатар шығармалары 30-40 – жылдары орта мектеп оқулығына енді, орыс тілінде шыққан "Қазақ поэзиясының антологиясында" (1958 жыл) жарияланды. М. Мағауин құрастырып, Ленинградтан 1978 жылы шыққан "Қазақ ақындары" жинағында, сондай-ақ Айдын Нұрқатов "Абайдың ақындық дәстүрі" монографиясында Қарашев творчествосына бірнеше бет арнаған Философ ретінде ақынға 1962 жылы Москвадан шыққан "Философская энциклопедиядан", "Қазақ совет энциклопедиясының 6-томынан орын берілген. Ертеректе Қарашевтың поэзия сы мен философиялық ой-пікірлері 1932 жылғы С. Мұқановтың "XX ғасырдың басындағы қазақ әдебиеті" деген кітабында да қаралған болатын. Отызыншы жылдары Ғұмар Қараш мұрасы ауыр сынға ұшырап жатқанда қазақтың көрнекті ақын-жазушылары санатында М. Жолдыбаев, М. Әуезов, Ә. Қоңыратбаевтың "XIX ғасырдың аяғы мен XX ғасыр басындағы қазақ әдебиеті" оқу кітабында да кездеседі. 1945 жылы Е. Смайылов кітаптарында қысқаша жазылған. Әнуар Дербисалиннің 1966 жылы шыққан "Қазақтың октябрь алдындағы демократияшыл әдебиеті" атты кітабынан біраз мәлімет кездестіреміз. Сондай-ақ, Ғұмар Қараш мұрасын зерттеп, талдау жасап кітап шығарып жүрген бірнеше зертеушілерімізді айтайық. Соның бірі Қабиболла Сыдиықов. Ол Ғұмар Қараш шығармаларын жан-жақты зертеп ақынның қырлары мен сырларын ашуға тырысқан. Сыдиықов ақын мұраларын жинақтап 1994 жылы "Замана" деген жинақ шығарады. Белгілі ғұмартанушы ғалым Мақсат Тәжімұратовтың 2004 жылы Арыс баспасынан "Ғұмар Қараш" деген кітабы шығады.Осы кітаптың ізін суытпай 2005жылы Ғұмар Қараш шығармаларына талдау жасап, ақынның қоғамдық саяси және құқықтық көзқарастарын танытатын Сәкен Өзбекұлы мен Атақожа Исмайловтың кітабы шығады. Сондай-ақ, ақынның өмірі мен шығармашылығына байланысты мәліметтерді газеттер мен журнал бетінен де көптеп кездестіреміз. жүктеу/скачать 232,5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|