ХІХ ғасырдың аяғы – ХХ ғасырдың басындағы Қазақстан халқының моноэтникалық

89. ХІХ ғасырдың аяғы – ХХ ғасырдың басындағы Қазақстан халқының моноэтникалық 
құрамының өзгерісін сипаттаңыз. 
Жауабы: 
XIX ғасырдың аяғы мен ХХ ғасырдың басында Қазақстанда халықтың моноэтникалық 
құрамына елеулі өзгерістер болды. Осы уақытта Ресей, Украина, Беларусь, Орта Азия, Кавказ 
және басқа да Ресей империясының басқа аймақтарынан келген иммигранттар Қазақстанға 
белсенді түрде келе бастады. Олар негізінен Қазақстанда құрылысын бастаған станциялар мен 
зауыттарда жұмыс істеуге келді. 
Бұл кезең жоғары көші – қонмен сипатталды және XIX ғасырдың аяғында Қазақстандағы орыс 
халқының үлесі шамамен 6% - Укра, украиндықтардың үлесі шамамен 2% - 2 құрады, қазақтар 
халықтың шамамен 75% -. құрады. Сондай-ақ, Қазақстан аумағында қытайлар, түрікмендер, 
өзбектер, дүнгендер және басқа да ұлттар өмір сүрді. 
Қазақстан халқының моноэтникалық құрамының елеулі өзгеруінің оң да, теріс де салдары 
болды. Жаңа иммигранттардың ағыны аймақтың экономикалық әлеуетінің өсуіне және 
мәдениетінің дамуына әкелді, сонымен бірге ұлттық, мәдени және діни айырмашылықтарға 
байланысты қоғамда қақтығыстар туғызды. 
Жалпы, XIX ғасырдың аяғы мен ХХ ғасырдың басындағы Қазақстан халқының моноэтникалық 
құрамының өзгеруі ХХ ғасырда және одан әрі елдің дамуына тікелей әсер еткен маңызды 
дәуірлік оқиға болып табылады. 
90. ХІХ ғасырдың соңы – ХХ ғасырдың басындағы Қазақстандағы мектеп үлгілерін 
анықтап, олардың ерекшеліктерін сипаттаңыз. 
 
Жауабы: 
ХІХ ғасырдың аяғы - ХХ ғасырдың басы Қазақстан үшін әлеуметтік және саяси өзгерістермен 
ғана емес, білім беру саласындағы өзгерістермен де сипатталды. Осы кезеңде Қазақстанда 
мектептердің мынадай түрлері болған: 
Трафарет мектебі-бұл Ресей империясы шеңберінде ұйымдастырылған білім беру 
мекемелерінің бір түрі. Олардың мәні стандартты білім оқу орындарында оқытылды, ал білім 
қатаң стандарттарға бағытталды. 
Медресе-дәстүрлі исламдық білім беру жүйесіне негізделген Мектеп түрі. Олар Құранға, 
теологияға, философияға және халықтың ерекше мәдениетіне сабақ берді. Медреселер рухани 
ұйымдар базасында жұмыс істеді және қазақ халқының дәстүрлі мәдениетінің тұтастығын 
қамтамасыз етті. 
Жайлау мектебі-жайылым іздеп жүрген қазақ шопандары үшін құрылған жазғы оқыту 
мектептерінің бір түрі. Оқыту жылына 3-4 ай бойы жүргізілді және оқу, жазу негіздерін және 
басқа да қажетті білімді қамтыды. 
Орыс училищесі-орыс тілінде білім алғысы келетін Орыс Императорлық шенеуніктері мен 
қазақтардың балаларына арналған Мектеп түрі. Бұл мектептер білім берудің Батыс түріне 
бағытталған. 
Жалпы, ХІХ ғасырдың аяғы мен ХХ ғасырдың басындағы Қазақстандағы мектептердің барлық 
түрлерінің өзіндік ерекшеліктері болды және ұлттық білім берудің дамуына ықпал етті. 
Сонымен, медресе мен жайлау мектебі қазақ халқының дәстүрлі мәдениетін бекітті және 
дамытты, ал орыс училищелері мен трафарет мектебі қазіргі заманғы білім мен орыс 
мәдениетіне қол жеткізуді қамтамасыз етті.