Мемлекет және қуқықі теориясы Оцу ццралы


Мемлекет пен құқықтың арақатынасы



Pdf көрінісі
бет43/75
Дата07.09.2023
өлшемі7,78 Mb.
#106478
1   ...   39   40   41   42   43   44   45   46   ...   75
2. Мемлекет пен құқықтың арақатынасы. 
Мемлекет және 
қүқық теориясында осы уақытқа дейін мемлекет пен құқықтың 
арақагынасы туралы басты екі бағыт орын алған.
Віріншісі - этатистік; бүл бағыт мемлекеттің құқыққа кара­
ганда артықшылығын таниды, құқық мемлекеттің қызметінің өні- 
мі, оның жалғасы ретінде қарастырылады.
Екінші бағыт табиғи-қүқықтық көзқарастар негізінде пайда 
болды және қүқықтың мемлекетке қарағанда артықшылығын бе- 
кітті.
Алайда, аталған мэселеге қатысты үшінші бағыт та бар, бүл ба- 
ғыт жоғарыда аталған екі бағыттың көзкарастарын өзіне үйлестіре 
білген. Бүл теорияны жақтаушыларды алгашкы орынныц мемле-
59


кет пен құқықтың қайсысына тиесілі екендігі қызықтырмайды, 
олар мемлекет пен құқықтың бір-бірінсіз өмір сүре алмайтынды- 
гына, яғни, олардың арасында функционалдық байланыстың бар 
екендігіне назар аударады. Бұл бағыт біржақтылықты болдырмау- 
га, құқықтың мемлекетке не беретінін түсінуге және мемлекеттің 
қүқықты қамтамасыз етудегі шынайы рөлін анықтауға мүмкіндік 
береді.
Мемлекеттің құқықты қамтамасыз етудегі рөлі мыналардан 
көрінеді:
1) құқықшығармашылық қызметті жүзеге асырудан. Тура 
мағынада бүл мемлекеттің құқық нормаларын орнықтыратынын 
білдіреді;
2) тіккелей мемлекеттік емес сипаттағы нормаларды мемле- 
кеттің санкциялауынан. Мысалы, мұсылман құқығының қалыпта- 
суы мемлекеттің мұсылмандық доктрина нормаларын санкциялау- 
ымен сипатталды;
3) іс жүзінде қалыптасып қойган катынастарды жүріс-түрысты 
занды міндетті реттеуші ретінде тануынан. Мысалы, әдет құқығы 
осылай қалыптасады;
4) қүқықты жүзеге асыруды қамтамасыз етуден. Құқыкты пай- 
даланудың мемлекетсіз жүзеге асырылуы мүмкін емес;
5) мемлекет қүқықты және құқықтық қатынастарды қорғауды 
қамтамасыз етеді;
6) мемлекет қүқықтың әлеуметтік кеңістікке таралуына жэр- 
демдеседі, яғни, қоғамдық қатынастардың қатысушыларын қү- 
қыққа сэйкес әрекет жасауға міндеттейді.
Құқықтың мемлекетке әсері мыналардан көрініс табады:
1) құқық мемлекеттің халықпен, жекелеген тұлғамен өзара 
қарым-қатынастарына эсер етеді; мемлекет азаматтарға құкықтық 
талаптар шегінде эсер етеді, ал азаматтар, өз кезегінде, мемле­
кетке құқықтың көмегімен эсер етеді;
2) құқық мемлекеттің қызметін зандастырады, мемлекеттің 
қорғау және мәжбүрлеу шараларының рұқсат етілуін қамтамасыз 
етеді;
3) құқық арқылы мемлекеттің қызметінің шектері, азаматтар- 
дың жеке өміріне араласудың шектері анықталады;
4) құқык үлттардың ерекше мүдделерін қамтамасыз етеді, осы 
арқылы мемлекеттік биліктің ұлттармен карым-катынасына әсерін 
тигізеді;
5) құқықтық нысан мемлекеттік аппараттың қызметіне бақылау 
жүргізу мүмкіндігін қамтамасыз етеді, осы арқылы мемлекеттің 
халық алдындағы жауапкершілікті эрекеттерінің заңды кепілдік- 
терін бекітеді;
6) құқық басқа мемлекеттермен, жалпы әлемдік қауымдас- 
тықпен байланыс тілі рөлін атқарады.
3. 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   39   40   41   42   43   44   45   46   ...   75




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет