Үйсіндер мен қаңлылар
4.4.
Үйсіндер мен қаңлылардың материалдық
және рухани мәдениеті (1-сабақ)
Оқу мақсаты
5.2.2.3 ежелгі тайпалардың қолданбалы өнер
ерекшеліктерін сипаттау.
Тірек сөздер
тәті
Ресурстар
1. Қазақстан тарихы. Көне заманнан бүгінге
дейін. I том. – Алматы: Атамұра, 2010.
2. Қайдар Ә.М. Қаңлы (тарихи шежіре). – Алма-
ты, 2004.
3. Мұхамедханұлы Н. Қаңлы мемлекеті және
оның мәдениеті //Жұлдыз, 2000.
4. Мыңжан Нығымет. Қазақтың көне тарихы. –
Алматы, 1993.
Оқулық: Үйсіндер мен қаңлылардың материалдық және рухани мәдениеті,
118-119-бет.
Зерттеу сұрағы:
үйсіндер мен қаңлылар мә-
дениетінің ерекшеліктері қандай?
Сабаққа дайындық
Үйсіндер мен қаңлылардың мәдениетіне қатысты
түрлі суреттерді сынып қабырғаларына іліп қойыңыз.
Суреттер: қыш ыдыстар, алтын тәті, шөккен түйе бей-
нелі жүзік, қола қазандар, темір пышақ пен жебенің
ұштары, қола айна, құмыра, әшекейлер, қыш ыдыс-
тар, моншақтар т.б. Сыныптағы топтарға ермексаз,
түрлі түсті қағаздар, маркер, ватман беріледі.
Сабақтың деректі материалдары
Үйсін тайпаларының жерлеу ескерткіштері екі түрде
болады: үйілгeн oбaлaр жәнe жaлпaқ қоршау түрін-
дегі құрылыстар. Шығыс Жетісуда орын алған ескерт-
кіштер: Қaлқaн-1, Бeсшaтыр-4, Aқшoқы-3, Aқтaс-
ты-5 т.б. Үйінді обалар түріндегі ескерткіштер үйсін-
дeрдің жeрлeу құрылыстaрын сипаттап, зират төңірe-
гіндeгі мaтeриaлдaн үйілгeн. Oбaлaр жaзық дaлaдa
орын алса – тoпырaқтaн, ал өзен аңғарында болса –
сары топырақтан, ал тaу етектеріндегісі тaс араласты-
рылған тoпырaқтaн тұрғызылғaн. Үйінділeрдің көлeмі
әртүрлі, жeрлeу жaбдықтaрының бaйлығы мен жер-
ленген адамның беделіне байланысты болып келеді.
Қазір Оңтүстік Қазақстан аймағында орналасқан
көптеген қалалар мен ауылдардың түп-тамыры сонау
қаңлы дәуірінде пайда болған қоныстарға тіреледі.
Б.з.д. І мыңжылдықтың ортасы – б.з. І мыңжылдықтың
ортасына дейін Аралдың шығыс өңірінде ерекшелігі
бар Жетіасар мәдениеті өркендеген. Сол кездегі Оты-
рар-Қаратау, Жетіасар мәдениеттеріне жататын басқа
зираттардағы сияқты, қайтыс болған адамдар киім-
дерімен, жеке пайдаланатын заттарымен қоса жер-
ленген. Қабірлерге қыш ыдыстар бірге салынған. Ер
адамдардаң қабірінен қару-жарақтар, ал әйелдердің
қабірінен көбінесе әшекей заттар табылды.
(Ақпарат e-history.kz сайтындағы мәліметтер не-
гізінде даярланған.)
Достарыңызбен бөлісу: |
