Үйсіндер мен қаңлылар 4.3. Қаңлылардың қоғамдық құрылысы (2-сабақ) Оқу мақсаты 5.3.1.2 ежелгі мемлекеттік бірлестіктердің
құрылуын түсіндіру;
5.1.2.2 әлеуметтік топтардың ерекшеліктерін түсін-
діру.
Тірек сөздер кіші патша
Ресурстар 1. Қазақстан тарихы. Көне заманнан бүгінге
дейін. I том. – Алматы: Атамұра, 2010.
2. Жайнаков Е. Ұлы дала мемлекеттері. – Алма-
ты: Аруна, 2010.
3. Қайдар Ә.М. Қаңлы (тарихи шежіре). – Алма-
ты, 2004.
4. Мұхамедханұлы Н. Қаңлы мемлекеті және
оның мәдениеті //Жұлдыз, 2000.
Оқулық: Қаңлылардың қоғамдық құрылысы, 116-117-бет.
Зерттеу сұрағы: Сыма Цянь қаңлы қоғамын
қалай сипаттады?
Сабаққа дайындық Каңлы мемлекеті белгіленген карта.
Сабақтың деректі материалдары Қаңлылардың шаруашылығы табиғи ортаның
ерекшеліктеріне байланысты қалыптасты. Қаңлы
елінің табиғи-климаттық және географиялық орта-
сы әр алуан болды. Мұнда құнарлы тау бетекейлері,
өзен аңғарлары, дала жазықтары және шөлді жерлер
де бар еді. Әрбір табиғи ортаға байланысты шару-
ашылықтың белгілі бір түрі басым болды. Хорезмде,
Арал өңірінде, Зеравшан аңғарында, Ташкент алқа-
бында отырықшылық дамыды. Бұл жерлерде суарма-
лы егіншілік орнықты. Көшпелі мал шаруашылығымен
және суармалы егіншілікпен айналысқан тұрғындар
мемлекеттік құрылым аясында үйлесімді біріктірілді.
Қаңлы тұрғындарының шаруашылық қызметі қа-
рапайым суландыру негізіндегі егіншілік болды. Бірақ,
біздің заманымыздың алғашқы ғасырларының өзін-
де-ақ, мысалы, Шыршық өзенінің оң жағалауында
ірі Зах каналы (20 шақырым) қазылды, ал сол жаға-
лауында Ханарық каналы тартылды. Жетіасар алқа-
бында тұрақты емес, тасыған өзендерді, су жайылған
тоғандарды, көп еңбек жұмсау қажет етпейтін шағын
суландыру жүйелерін пайдаланып, көлдете жайып
суару түрі басым болды. Көк-Мардан алқабындағы
суландыру жүйесін қосымша зерттеу Арыстың ескі
арналарында топырақ үйіп бөгелген тоғандар мен
бөгет салынған тармақтары суландыру үшін пайда-
ланылғанын көрсетті, олардан егістіктер мен бақша-
ларға су ағатын арықтар тартылған.
Қытай хроникаларында каңлы билеушілерінің
жазғы және қысқы ордаларының әр жерде орна-
ласқанын, олардың бір-біріне 900 ли қашықтықта
жатқанын хабарлайды.
(Ақпарат «Қазақстан тарихы. «Көне заманнан бү-
гінге дейін» І том. негізінде дайындалды.)
