Қазақ фольклоры: МӘНІ, теориясы, тарихы
ауызекі сөйлемнің ерекшелігін бұзбауға тиіс
жүктеу/скачать 2,12 Mb. Pdf көрінісі
|
фольклор
- Бұл бет үшін навигация:
- «Сапаһи» ертегісі. Институттың қолжазба қорында (114-п., І дәп.)
| ауызекі сөйлемнің ерекшелігін бұзбауға тиіс
. Бұл шарт осы талданып отырған ертегінің редакциясында жоқ емес. Бірақ шамалы. Оның үстіне кейбір редакциялық түзетулер ертегі стилін бұзып, ауызекі тілді әдебимен алмастырып жіберген. Жоғарыда қолжазбадан келтірілген мысалдың 3-ші сөйлемінің стилі таза ауызекі сөйлеу тіліне тән. Ал, баспадан шыққан мәтінде бұл сөйлем әдеби стильдің сипатын қабылдаған. Сондай-ақ мына сөйлемдерге назар аударайық. Қолжазбада: «...бала белін бекем буып, тәңертең әкесіне келді. Келсе, екі үлкен ағасы 96 көрген түсін әкесіне айтып, ойыншықтарын алып жатыр екен...» Жинақты құрастырушылар түпнұсқадағы кейбір сөздер мен сөз тіркесін алып тастап, олардың орнына өздері тыңнан сөздер қосқан. Соның салдарынан кітаптағы сөйлем әдеби болып кеткен, әрі ауызша сөйлеудің экспрессивтілігінен айрылған. Демек, бұл жердегі редакция еш жөнсіз. Құрастырушылардың тағы бір ескермеген нәрсесі – ертекшінің немесе ертегіні жазып жіберген жинаушының текстіне тән фонетикалық ерекшеліктер. Айталық, жоғарыдағы текстің түпнұсқасында «баладар, айтбаймын» деген сөздерде «д» мен «б» дыбыстарын қолдану тән екендігі байқалады. Әрине, мұндай фонетикалық ерекшеліктерді көпшілікке арналған жинақта түгел және әрқашан қамту мүмкін емес. Және қажет те емес. Ол тек тілшілерге арналған жинақ болмаса. «Сапаһи» ертегісі. Институттың қолжазба қорында (114-п., І дәп.) «Бұрынғы заманда бір Сапаһи деген кісі өз заманында теңдесі жоқ, өте сұлу бір әйел алыпты. Әйелінің сұлулығы өте төтенше артық болып , бір көрген адам екінші көруге құмарланып тұратын, ауызбен айтып келтіре алмайтын сұлу екен . Ері Сапаһи әйелін өте жақсы көріп, әйелі үйде отырса, үйде отырып, тысқа шықса, әйелімен бірге тысқа шығып, қашан ұйқыға барғанша әйелінің бетіне қарап отырудан басқа тіршілік әрекеттен түк те істемей, сонымен бірнеше жылдар өткізіп, Сапаһи басында жақсы, ауқатты болса да, бірнеше жылдар басқа әрекет болмаған үшін, ақыры кедейлене бастапты. Бара-бара тіпті нашарлана бастағанда, бір күні әйелі отырып, ері Сапаһиге: «Қолдағы мал – ақша таусылды, бізде халық қатарлы істеп жүрген тіршілік жоқ. Енді жанды қалай бағамыз. Сен неге тіршілік етпейсің?» – депті. Сонда Сапаһи әйеліне қарап: «Мен сені үйге қалтырып, қайтып басқа жақта шыдап жүре аламын. Сыртқа шығып, бір қонып, түнемек тұрсын, бір сағат көрмесем сені, көргенше асығып, өліп кете жаздаймын», – депті. Сонда әйелі: «Сіз анығында қалай ойлайсыз, мені «ұзаққа жолаушы жүріп кетсем, әлде біреулермен ойнап қоя ма», – деп, ойлаймысыз?» – деп сұрапты. Сонда Сапаһи: «Шынында, мендегі ой-фікір: бірінші, сені көрмей, тұра алмаймын, екінші – мен алысқа кетсем, біреулермен ойнап қоя ма деп те ойлаймын, – депті. Сонда әйелі Сапаһиге: «Мен сізге бір әңгіме айтайын, отырыңыз», – депті (23-24-б). жүктеу/скачать 2,12 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|