МАЗМҰНЫ 1 – тақырып. Студент жастарға ұлттық

43

42

ҰЛТТЫҚ ТӘРБИЕ

БАҒДАРЛАМА

Қазіргі  студенттер  тәрбиесі  жағдайының 

өзгеруі.  Бұқаралық  ақпарат  құралдары 

–  әлеуметтік  институт  (баспа,  радио, 

кино,  телеарна  және  т.б.)  және  олардың 

студент  тұлғасының  ұлттық  санасын 

қалыптастыруға  ықпалы.  Жаңа  типтегі 

қазіргі  ақпараттық  кеңістік  –  ұлттық  тәр-

биенің  факторы.  Студент  жастардың 

«интернет-кеңістігі»  –  күнделікті  өмірдегі 

әлеуметтік-мәдени 

және 

институттық 

нормалар  мен  ержелерді  тасымалдаушы 

тетігі  (механизм-транслятор).  Жарнаманың 

студент  тұлғасына  ұлттық  тәрбие  берудегі 

рөлі.  Қазіргі  заманғы  ақпараттық,  теле-

коммуникациялық  жағдайдағы  студент 

жас тардың  ұлттық  санасын  қалыптастыру 

мәселесі. 

Негізгі  ұғымдар:  бұқаралық  ақпарат 

құрал дары,  ақпараттық  кеңістік,  Интернет-

кеңістік.

9  –  тақырып.  Ұлтаралық  және  кон­

фессияаралық  келісім  –  қазақстандық 

қоғам тұрақтылығының негізі 

Ұлтаралық келісімнің мәні мен мазмұны. 

Ұлтаралық 

қарым-қатынастың 

қазіргі 

қоғам дағы  ерекшеліктері.  Этникааралық 

және  конфессияаралық  келісім  –  Қазақ-

стан  халқы  мәдениетінің  бөлінбейтін 

сапасы. Президент Н.Ә.Назарбаевтың этни-

кааралық  толеранттылық  пен  қоғамдық 

ынтымақтастықтың  Қазақстандық  моделі 

(үлгісі).  Қазақстан  халқы  Ассамблеясы  – 

ұлтаралық  қарым-қатынас  үйлесімділігінің 

қоғамдық институты, бірліктің кепілдемесі. 

Қазақстан  халқы  бірлігінің  Декларациясы. 

Қазақ этносының нығайтушы рөлі, толерант-

тылық, республика этностарының мәдениеті 

мен  тілдерін  дамытудың  жағдайын  жасау, 

этникалық, конфессиялық, мәден және тілдік 

көптүрлілік  –  Қазақстан  халқы  бірлігінің 

негізі.

Негізгі  ұғымдар:  ұлтаралық  келісім, 

конфессияаралық  келісім,  этникааралық 

толерант тылықтың  Қазақстандық  моделі,  

консолидация (нығаю). 

10  –  тақырып.    Ұлтаралық  қарым­

қатынас мәдениеті.

«Ұлтаралық  қарым-қатынас  мәдениеті» 

ұғымы. 

Ұлтаралық 

қарым-қатынас 

мәдениеті  –  қоғамның  рухани  өмірінің, 

жалпы адамзаттық 

мәдениеттің 

табиғи 

бөлігі.  Ұлтаралық  қарым-қатынас  мәде-

ниеті  –  жастарға  ұлттық  тәрбие  берудің 

құрамды  бөлігі.  Көпэтникалық  ұжымдағы 

ұлтаралық  қарым-қатынас.  ЮНЕСКО-ның 

толеранттылық  қағидалары  Декларациясы. 

То леранттылық  –  жастар  арасында  ұлтара-

лық  қарым-қатынастың  рөлін  арттырудың 

жетек ші қағидасы. Студенттердің ұлтаралық 

диалогқа психологиялық дайындығы. ЖОО-

дағы  көпэтникалық  орта.  Көпмәдени  тұлға 

сипаттамасы.  Мәдениетаралық  байланыс, 

оның  жастарға  ықпалы.  Мәдениетаралық 

бейімделу  үдерісіне  әсер  ететін  факторлар. 

Студенттерді  мәдениетаралық  әрекеттес-

тікке даярлау.

Негізгі  ұғымдар:  ұлтаралық  қарым-

қатынас  мәдениеті,  көпэтникалық  ұжым, 

толеранттылық қағидасы, көпмәдени тұлға. 

11  –  тақырып.  ЖОО­ның  білім  беру 

кеңістігі – студент жастарға ұлттық тәр­

бие берудің шешуші факторы 

ЖОО-дағы  ұлттық  тәрбие  –  студент, 

азамат, патриот мәртебесін қалыптастыруға 

педагогикалық  қолдау  көрсететін  және 

өздігінен  реттейтін  үдеріс.  Қазіргі  жоғары 

оқу орындарының тәрбиелік әлеуеті. ЖОО-

ның  тәрбиелік  жүйесі.  ЖОО-дағы  тәрбие 

жұмысының  негізгі  бағыттары.  ЖОО-дағы 

тәрбие  жұмысының  басымды  бағыттары. 

ЖОО-дағы  тәрбие  үдерісін  басқару 

құрылымы.  ЖОО-да  студенттің  өзін-

өзі  басқаруының  формалары.  Бейімделу 

кезеңі  қиындықтарының  бірінші  курс 

студенттерінің  білім  бағдарламаларын, 

этникааралық әрекетті нәтижелі меңгеруіне 

әсері.  Студенттік  ұжымның,  тұлғааралық 

қатынас жүйесінің көпэтникалық сипаты. 

Негізгі  ұғымдар:  жоо-ның  білім  беру 

кеңістігі, тәрбиелік әлеуеті, студенттік өзін-

өзі басқару, этникааралық кикілжің. 

12 – тақырып. Қазақстан Респуб лика­

сындағы жастар саясаты 

Жастар  саясатының  мәні,  оның  қызмет-

тері  мен  нормативтік  реттелуі.  Шетел 

мемлекеттеріндегі  әлеуметтік-жастар  сая-

саты ның 

ерекшеліктері. 

Халықаралық 

жастар  ұйымдары.  Қазақстанда  жастарға 

қатысты  мемлекеттік  және  қоғамдық 

саясат.  Жастар  саясатының  құқықтық 

қамтамасыздандырылуы.  «Қазақстан  Рес-

пуб лика сындағы 

мемлекеттік 

жастар 

саясаты  туралы»  ҚР  Заңы.  Әлеуметтік 

қызмет  көрсету  жүйесі  және  мекемелер, 

жастардың 

қоғамдық 

бірлестіктері 

шеңберіндегі студент жастармен әлеуметтік 

жұмыстардың  өзіндік  ерекшеліктері.  ҚР-

дағы  жастар  бірлестіктері,  ұйымдары. 

Жастармен  жүргізілетін  жұмыстардың 

әлеуметтік  технологиялары.  Қазақстандағы 

жастар саясаты мәселесі. 

Негізгі ұғымдар: жастар саясаты, жастар 

ұйымдары, жастар бірлестіктері.

13  –  тақырып.  Студент  жастардың 

әлеуметтік­тұлғалық мәселелері

Әлем  жастарының  қазіргі  заманғы 

мәселелері. Қазақстанның студент жастары-

ның  мәселелері.  Жастар  мәдениетіндегі 

діни  дәстүрлер.  Жастардың  діни  өзін-өзі 

анықтауы.  Деструктивті  сипаттағы  діни 

ұйымдар  іс-әрекетінің  қауіптілігі  мен  оның 

әсерінің  алдын  алу  –  жастардың  санасын 

бақылаудың  тәсілі.  Студенттік  ортадағы 

этникааралық 

кикілжің, 

ксенофобия, 

қылмыс және олардың пайда болу себептері. 

Кикілжіңді конструктивті жеңу. Кикілжіңдік 

құзыреттілік  –  қазіргі  студенттің  кәсіби 

құзыреттілігінің басымды құраушысы. 

Жастардың  девианттық  мінез-құлқы. 

Жастардың  девианттық  мінез-құлқының 

негізгі түрлері мен формалары. 

Негізгі  ұғымдар:  жастар  мәселесі,  діни 

өзін-өзі  анықтау,  этникаралық  кикілжің, 

ксенофобия,  қылмыс,  девианттық  мінез-

құлық.

14  –  тақырып.  Жастардың  салауатты 

өмір салты – студенттің кәсіби­тұлғалық 

дамуының шарты 

Жастардың  денсаулықтың  маңызын 

құндылық ретінде саналы түсінуі. Салауатты 

өмір 

салты 

мәдениетіне 

тәрбиелеу. 

Студенттердің  физикалық  саулығы  және 

салауатты  өмір  салтын  қалыптастыру 

мәселелері.  Физикалық  жетілуі.  Қазіргі 

бос  уақытты  өткізу  және  көңіл  көтеру 

формаларының  жастардың  әлеуметтік-

психологиялық  дамуы  мен  денсаулығына 

әсері  (компьютерлік  клубтардың,  ойын 

автоматтарының,  интернет-ресурстардың 

әсері). Студент жастардың қазіргі мәселелері: 

есірткі, маскүнемдік, лудомания, жезөкшелік 

пен  порнография,  әлеуметтік  аурулар. 

Жастар 

арасындағы 

нашақорлықтың, 

токсикоманияның, маскүнемдіктің, АҚТҚ – 

инфекциясының алдын алу. Волонтерлердің 

алдын алу бағдарламалары. 

Негізгі  ұғымдар:  жастардың  салауатты 

өмір  салты,  физикалық  денсаулығы, 

маскүнемдік, 

лудомания, 

жезөкшелік 

пен  порнография,  әлеуметтік  аурулар, 

нашақорлық,  токсикомания,  АҚТҚ  – 

инфекциясы, волонтерлік қозғалыс. 

15 – тақырып. Жыныстық тәрбие және 

жастарды  отбасылық  өмірге  даярлау 

мәселелері

Жастардың  әлеуметтік-психологиялық 

ерек шеліктері.  Гендерлік  сйәкестілік  – 

индивид  пен  топтың  әлеуметтік  сәйкес-

тілігінің  өзіндік  ерекше  типі.  Жастарда 

отбасын 

құруға 

саналы 

қатынасты 

қалыптастыру  және  өзінің  отбасылық 

стратегиясын  дамыту  –  қазіргі  жастардың 

нәтижелігінің 

маңызды 

құраушысы. 

Жастардың  отбасын  құруға  дайындығы 

–  өзіне  әлеуметтік-адамгершілік,  моти-

вациялық,  психологиялық,  педаго ги ка-

лық  даярлық  пен  жыныстық  тәрбиелілікті 

ендіретін  интегралды  сипаттама.  Жыныс-

тық  әлеуметтік-жауапкершілік  мәдениетін 

қалыптастыру  мәселелері.  Жастар  арасын-

дағы жезөкшелік және некеге қатынасының 

өзгеруі.  Қазіргі  жастардың  неке  көзқарасы. 

Ерлі-зайыптылық  жауапкершілікке  даярлау 

–  ерлі-зайыптылар  рөлін,  болашақ  отбасы-

на, баланың дүниеге келуіне оң көзқарасын 

қалыптастыру  және  өзара  жауапкершілік 

серіктестікті құру ұстанымдарын жасау. 

Негізгі  ұғымдар:  жыныстық  тәрбие, 

45

44

ҰЛТТЫҚ ТӘРБИЕ

БАҒДАРЛАМА

гендерлік  сәйкестілік,  неке  және  отбасы, 

өзара жауапкершілік серіктестік.

Семинар сабақтарының үлгі 

тақырыптары

1. Студент жастар – Қазақстанның жаңа-

шыл-интеллектуалды капитал.

2. Қазақстанның көпэтникалық қоғамын-

дағы ұлттық идея. 

3.  Студент  –  туған,  жалпы  ұлттық  және 

әлем дік мәдениетті сақтаушы. 

4.  Мәдени  мұра  –  рухани,  мәдени,  эко-

номикалық және әлеуметтік капитал. 

5. Құндылықтар, құндылық бағдар – тұл-

ғаның ұлттық санасының құраушысы. 

6.  Қазақстандық  жастардың  этникалық 

сәй кестілігі мәселесі. 

7.  Тұлғаның  ұлттық  санасын  қалып-

тастыруға жаһандық үдерістердің әсері.

8. Қазіргі ақпараттық кеңістік жағдайын-

да  студент  жастардың  ұлттық  санасын  қа-

лып тастыру мәселесі. 

9.  Қазақстан  халқы  Ассамблеясы  – 

ұлтаралық  қатынастар  үйлесімділігінің  қо-

ғам дық институты. 

10.  Студенттік  ортадағы  ұлтаралық 

қарым-қатынас мәдениеті. 

11.  1-ші  курс  студенттерінің  бейімделу 

кезеңі: қиыншылықтар және оларды жеңу. 

12. ҚР-дағы жастар саясаты мәселесі. 

13.  Қазақстан  жастарының  діни  өзін-өзі 

анықтау мәселелері. 

14. ҚР-ң студент жастарының әлеуметтік-

тұлғалық мәселелері. 

15. Студент жастардың бос уақыттағы іс-

әрекетін ұйымдастыру мәселелері. 

Білімалушылардың оқытушының 

қатысуымен өздігінен орындайтын 

жұмыстарының (БОӨЖ) үлгі 

тақырыптары

1.  Қазақ  халқының  мәдениеті  –  ұлттық 

тәрбиенің көзі. 

2. Қазақстан этностарының мәдениеті. 

3.  Тұлға  мен  социумның  құндылықтар 

жүйесіндегі діл (менталитет). 

4. Ұлттық тәрбиенің негізгі ұғымдарының 

мәні мен мазмұны. 

5. Отбасы – ұлттық тәрбиенің қайнар көзі. 

6.  Студент  жастардың  құндылық  бағ-

дарының динамикасы.  

7.  Мемлекеттік  (қазақ)  тілі  –  тұлғаның 

мемлекет  азаматы  ретінде  өзін-өзі  сәйкес-

тендіруінің индикаторы.

8.  Этникааралық  толеранттылық  пен 

қоғамдық келісімнің Қазақстандық моделі. 

9.  Жарнама  мен  интернет-ресурстардың 

студенттің  ұлттық  санасының  қалыптасуы-

на ықпалы. 

10.  ҚР-дағы  жастар  қозғалысы  мен 

ұйымдары: жағдайы, мәселелері. 

11. Қазақстандық патриотизм: мәселелері, 

қалыптастыру жолдары. 

12.  Жастардың  жезөкшелік  мәселелері, 

студенттердің психосексуалды  денсаулығы. 

13. Жастар ортасындағы қылмыс мәселесі. 

14.  АҚТҚ/ЖҚТБ-мен  күрестегі  волон-

терлер іс-әрекеті. 

15. Қазақстандағы жастар субмәдениетінің 

ерекшеліктері. 

Білім алушылардың өздігінен 

орындайтын жұмыстарына (БӨЖ) 

тапсырмалар

1.  «Интеллектуалды  ұлт  –  бәсекеге 

қабілетті  мемлекет»  тақырыбы  бойынша 

әдебиеттерді таңдау және аннотация жазу.

2.  «Мен  –  Қазақстан  патриотымын» 

презентация дайындау.

3.  «Қазақстанның  жалпыадамзаттық 

және  ұлттық  құндылықтары»  тақырыбына 

баяндама жасау. 

4.  «Қазақстанның  студент  жастарының 

діни  өзін-өзі  анықтау  мәселесі»  тақырыбы 

бойынша баяндама дайындау. 

5.    «Мен  қазақ,  орыс  және  т.б.  өзге 

ұлт  болып  туғаным  үшін  мақтанамын» 

тақырыбына эссе жазу. 

6.  «Қазақстан  жастарының  әлеуметтік-

тұлғалық  мәселелері»  тақырыбына  презен-

тация дайындау. 

7.  Қазіргі  жастардың  ұлттық  тәрбиесіне 

жағымды әсер ететін бірнеше телеарналарды 

талқылау. 

8.  «Мен  және  менің  құндылықтарым» 

тақырыбына эссе жазу. 

9.  Интернет-ресурс  бойынша  талқылау 

–  жастар  субмәдениетінің  үш  түрі,  оның 

ерекшеліктерін,  мақсатын,  міндеттерін, 

пай да  болу  себептерін  және  жастардың 

санасына ықпалын сипаттау. 

10.  ЮНЕСКО-ның  «Толеранттылық 

қағидалары  Декларациясын»  конспектілеу, 

сызбанұсқа, кесте сызу арқылы оқу (таңдау 

бойынша).

11. «Жоғары оқу орнының педагогикалық 

үдерісінде  студенттердің  Қазақстан  халық-

тарының  мәдениетін  меңгеруі»  тақырыбы 

бойынша жоба дайындау. 

12.  «Есірткі  және  жастар»  пресса 

материалдарына шолу жасау. 

13. Ұлттық өзін-өзі тәрбиелеудің мини – 

бағдарламасын құрастыру. 

14.  АҚТҚ-ның  алдын  алу  жұмыстарына 

волонтерлермен бірге қатысу. 

15. Бос уақытты, қол жетімді іс-әрекетті 

ұйымдастыруға  (өзін  мысалға  ала  отырып) 

талдау жасау 

ҰСЫНЫЛАТЫН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

Міндетті әдебиеттер

1. Ұлттық тәрбие негіздері. Дәрістер курсы. /Авторлар ұжымы.. – Алматы, 2010. - 91б.

2. Пірәлиев С.Ж., Нарибаев К.Н., Төлеубекова Р.К., Шолпанқұлова Г.К., Махметова Б.Т., 

Берикханова А.Е., Нұрғалиева Д.Ә. Салауатты өмір салтын қалыптастыру. Оқу құралы. – 

Алматы, 2010. - 208б. 

3.  Қазақтың  тәлімдік  ойлар  антологиясы:  10  томдық  /құраст.  С.Қалиев,  К.Аюбай.  – 

Алматы: Сөздік-Словарь, 2005ж. 1том. – 406 б. 2 том. – 2007ж. - 415б. 3 том. – 2007ж. – 478 

б. 4 том. – 2007ж. - 462 б. 

4. Д.Ж.Айдаров Діл және дәстүр. – Алматы: Дайк Пресс, 2010. – 344б. http://doc.nlrk.kz/

result/ebook_102/index.html

5. Шаханова Н. Мир традиционной культуры казахов. – Алматы, 1998 г. 

Қосымша әдебиеттер

1.  Нұрмұратов С.З., С.Ш. Мұсатаев. Қазақстандық жалпы ұлттық идея: мәні, мақсаты, 

қалыптастыру технологиясы. – Астана, 2002.

2.  Бурбаев Т. Ұлт менталитеті. – Астана, Елорда, 2001. – 248б.

3.  Молдағалиев Б.А. Ұлтаралық қарым-қатынас мәдениетін қалыптастырудың теория-

сы мен практикасы. Батыс Қазақстан Мемлекеттік университеті, 2006. –166б.

4.  Кішібеков Д. Қазақ менталитеті: кеше, бүгін, ертең. – Алматы: Ғылым, 1999. – 200 б.

5. 

Қазақстан халқы Ассамблеясы: тарихи очерк. 2010 ж.

6.  Барлыбаева Г.Г. Философско-этический смысл воззрений казахских акынов и жырау. 

– Известия Министерства образования и науки РК, НАН РК. Серия обществ. наук, № 5, 

2002. – с.9-19.

7. 

Государственная  молодежная  политика  и  социальные  технологии  работы  с 

молодежью. Учебное пособие под общей редакцией академика РАН В.И.Жукова. 2-е изд. 

доп. и перераб.-М: Изд. «Гном и Д», 2008. – 284 с.

8.  Девятых  С.Ю.  Половая  социализация  молодежи  в  условиях  социокультурной 

трансформации семьи. Монография. – Смоленск: СмолГУ, 2010. – 256 с.

9.  Джаманбалаева  Ш.Е.  Проблемы  наркотизации  и  алкоголизации  в  республике// 

Социологические исследования, 1998, №3. С. 44.

10.  Идентичность и толерантность /Под ред. Н. М. Лебедевой. М.: Институт этнологии 

и антропологии РАН, 2002. С. 10-34. 

11.  Ковалева  А.И.,  Луков  В.А.  Социология  молодежи:  Теоретические  вопросы.  -  М.: 

Социум, 1999, - 351с.

47

46

ҰЛТТЫҚ ТӘРБИЕ

ҰЛТТЫҚ ТАҒЫЛЫМ

12.   Комаров В. Культура межнационального общения //Народное образование – 1993 

– №5 – с.65-67. 

13.  Межнациональные отношения в Казахстане. – Алматы, 1993.

14.  Молодежный экстремизм  /Под ред. А.А.Козлова. СПб., 1996.

15.  Нурсултан Назарбаев: идея мира и общественного согласия. – Астана

16.  Общенациональная идея Казахстана: опыт философско-политологического анализа. 

– Алматы: Компьютерно-издательский центр Института философии и политологии МОН 

РК, 2006. 

17.  Перов И.М. Неформальные молодежные объединения // Социально-гуманитарные 

знания. – 2002. – №5. С. 18–35.

18.  Половое воспитание: учебник для высших учебных заведений. – Ростов-на-Дону: 

Феникс, 2001. – 320 с.

19.  Раковская  О.А.  Социальные  ориентиры  молодежи:  тенденции,  проблемы, 

перспективы – М. 1999.

20.  Скворода  И.А.  Национальные  и  общечеловеческие  интересы:  социально-

психологические проблемы. – М., 2006. – С. 157.

21.  Скворцов Л.В. Культура самосознания. – М., 1989. – С. 131-132.

22.  Тимошинов  В.И.  Культурология:  Казахстан  –  Евразия  –  Восток  –  Запад:  Учебное 

пособие.- Алматы: Ниса, 1997.-336 с.

23.  Шабанов  Л.В.  Социально-психологические  характеристики  молодежной 

субкультуры: социальный протест  или вынужденная маргинальность. – Омск, Томский гос.

ун-т, 2005. – 399 с.

жүктеу/скачать 2,99 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: