А. А. Сатбекова пед. ғыл док профессор
жүктеу/скачать 2,39 Mb. Pdf көрінісі
|
Kazak adebietin okytu adistemesi Zhumakaeva
| 4- кесте.
Бастауыш оқу (1-3 сынып) Әдеби оқу (4-5 сынып) 3.Түсініп оқу. 4.Сӛздік жұмыс. 5.Аударып оқу. 6.Сӛйлету (әңгімелеу) 7.Жаздыру. 8.Жаттау. 9.Мазмұндау. 1.Пайымдап оқу. 2.Талдап оқу. 3.Сыныптан тыс оқу. 4.Сӛйлету. 5.Жаздыру. 6.Мақамдап оқу (жаттау) 7.Мазмұндау. 8.Мінездеу. 9.Ғибратшылдық оқу (шығарма идеясын түсіну). Қай уақытта болмасын оқу-ағарту жүйесіндегі оқыту әдістерін қол- дануда шеберлік қажет. Бұл мәселе мұғалімге тікелей байланысты. Ендеше ұстаз ӛз мойнындағы педагогикалық тәжірибесі мен әдістемелік шеберлікті оқытудың сан алуан әдіс-амалдары арқылы жүзеге асыруы тиіс. Осы тұрғыда орыстың педагог–ғалымы Т.А.Ильина «Педагогтік тәжірибелік және педагогтік шеберлік деп аталатындарда, тек мұғалімнің ӛз пәнін жақсы білуі 76 ғана емес, сондай-ақ оқытудың әдістері мен методтарын ешбір қысылмастан, сеніммен меңгеруі және бар», - деген тұжырым айтады. 1 Әдіскер-ғалым В.В.Голубков ӛзінің «Методика преподавания литературы» атты еңбегінде педагогикалық шеберліктің негізгі қайнар кӛзі — ӛмірден кӛрген-түйген, оймен саралаған тұжырымдармен қоса күнделікті сабақты жүргізу екенін айта келіп, осындай тәжірибелік жолда әр оқытушының ӛзіндік жеке әдісінің пайда болатындығын айқындап береді. «Егер оқытушы ақылды, ойлы, дарынды адам болса, онда оның ӛз пәнін терең білетіндігін аңғаруға болады. Егер ол балаларды жақсы кӛрсе және педагогикалық тәжірибесі мол болса, ол оқытушының ӛз мамандығына шебер болғандығы және оның әрбір сабақтары оқушының жадында терең із қалдырады», - дейді 2 . Қазақ әдебиетін оқыту әдістемесі тарихында ӛзінің ӛлшеусіз еңбегімен кӛзге түсетін ірі тұлға – Ә.Қоңыратбаев. Әдіскер-ғалым қазақ мектептерінің алғашқы оқулықтарын жазудан бастап қазақ әдебиетін оқыту әдістемесінің қалыптасу тарихында үздіксіз еңбек еткен. Алғашқы мектепке арналған оқулықтар Қазақ әдебиетінің алғашқы оқу құралдары әрі оқулық, әрі әдеби, ғылыми, зерттеу еңбегінің нәтижесі болғаны белгілі. Алғашқы оқу құралдары жазылған тұста әдебиеттің тарихи курсы толық анықталмаған кез болатын. Қазақ әдебиеті оқулықтарының алғашқы қарлығаштары қатарында М.Жолдыбайұлы, Ә.Қоңыратбайұлы, М.Қаратайұлының тӛрт жылдық мектепке арналған «Әдебиет хрестома- тиясы» оқулығы, хрестоматияның оқушы-шәкірттердің білімін толықтыруға, әдеби эстетикалық танымын қалыптастыруға елеулі ықпалы болды 3 . Қырқыншы жылдарға дейін қазақ әдебиетінің әдістемесінің қалыптасу кезеңі болды деуге болады. Бұл қалыптасу бірнеше бағыттағы үдерістен кӛрінеді: осы кезеңде мектептің сабақ жүйесі қалыптасты, яғни жалпыға бірдей орталау және орта білім беру жүйесі құрылды; әдебиет оқулық- тарының ғылыми-әдістемелік, материалдық базасы қалыптасу үстінде болды; оқу бағдарламалары мен оқулықтарының әдістемелік құрал ретіндегі рӛлі күшейе түсті. Әдебиет оқулықтарының оқушы мен мұғалімнің сүйене- тін негізгі құрал ретіндегі рӛлінің күшейуі ендігі жерде әдістемелік жүйесін де нығайту талабын туғызды. Ендігі жерде мектеп оқулықтарына әдістемелік нұсқаулардың жазылу қажеттігін туындатты. Сол тұстағы идеологияның әсерінен мектепте оқылатын ақын-жазушыларды іріктеу үлкен жауап- кершілікпен жүзеге асырылу себепті, ендігі жерде жеке ақын-жазушылар ӛмірі мен шығармашылығын мұғалімдерге түсіндіруге арналған танымдық мазмұндағы мақалалар жарияланып, бірлі-жарым әдістемелік кітапшалар пайда болды. 1 Ильина Т.А.Педагогика. –А., Мектеп, 1997. 2 Голубков В.В. Методика преподавания литературы.– М., 1962. 3 Әдебиет хрестоматиясы. (тӛрт жылдық мектепке арналған) М.Жолдыбайұлы, Ә.Қоңыратбайұлы, М.Қаратайұлы. – А., 1934 жыл. 77 Әдіскер ғалым әдебиетті оқыту әдістерін саралай отырып, ӛлең табиғатының ӛзгешелігін орынды ескертеді. Кӛркем мәтіндердің ішінде ӛлеңді оқыту әдістері ӛзгеше құрылымда жүзеге асырылу керектігін атап ӛтеді. Ӛлең мәтінінін оқуда шығарманы кӛркем қабылдау мен терең тану мүмкіндіктерін туғызбай, жалаң насихат пен таңырқау мен тамсанудың орын алуы бүгінгі сабақтарда да жиі ұшырасатыны жасырын емес. Әдіскер-ғалым шығарма табиғатын, жанрлық қырын терең тани отырып, бүгінгі әдебиет пәнін оқытуда ӛзекті болып отырған біраз жайды сол тұстың ӛзінде айқын таныған. Соның бірі мәтінге интерпретация жасай оқыту қажеттігі. Автор: «...сабақты жалаң «түйіндеуге» құрсақ, сӛзуарлық, жалпылық бел алып, әдебиеттік оқудың басқа міндеттеріне кӛңіл бӛлінбейді. Ӛлеңнің басты әсері оның эмоциялық-сезімталдық, эстетикалық мәнінде десек, ал идеялық, тәрбиелік мәні тексті тікелей оқып талдаудан, содан нәр алудан келіп тууға тиіс» деген пікірді ӛлең мәтінін оқытудың нақты жүйесін ұсынумен кеңейте түседі. Прозалық шығарма мен ӛлең мәтінін талдауда екі түрлі жүйені ұсынады. Прозалық шығармаға жүктеу/скачать 2,39 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|