[y]
таңбасына латын
негізіндегі жаңа акут әліпбиімізден де орын табылмады, қайтадан сол
орыс тілінің созылыңқы
[і:]
дыбысының
ɪ
деген таңбасының кебін киіп
қалды. Енді қашан және қай ұрпақ оны осы бір шалажансар әліпби
тамұғынан аршып ала алар екен, әлде біздің көз алдымызда өшіп
құрдымға кете береді ме? Келер ұрпаққа аманат етіп қалдыруға да
дәрменіміздің келмегені ғой.
Акут мәтін үлгісі
(ұлттық емле үлгісі бойынша және ерін
үндестігінің қазіргі емлесі сақталды)
Жуан әуезді сөздердің құрамында.
Жуан (қысаң) әуезді Ы [y] мен үнді (жуысыңқы) Й [ɪ] дауыссызының
тіркесі сөздің морфем және буын тұрқын бұзбай, тасымал ретін сақтау
үшін ЫЙ [yɪ] болып жазылады:
247
Сөз басында й кездеспейді, сондықтан алдынан ы қосылады: иық
(ыйық) [y-ɪyq];
Сөз ортасында: тиын (ты-йын) [ty-ɪyn], қыйын (қы-йын), [qy-ɪyn],
жыйын (жы-йын) [jy-ɪyn];
Сөз соңында: тый (тый) [tyɪ], ылғый (ыл-ғый) [yl-ǵyɪ], сыный (сы-
ный) [sy-nyɪ], ысый (ы-сый) [y-syɪ];
Жіңішке әуезді сөздердің құрамында.
Жіңішке (қысаң) әуезді İ мен үнді (жуысыңқы) Й дауыссызының
тіркесі сөздің морфем және буын тұрқын бұзбай, тасымал ретін сақтау
үшін İЙ [iɪ] болып жазылады:
Сөз басында кездеспейді, сондықтан алдынан і қосылады: и (ій) [iɪ],
иіс (ійіс) [і-ɪіs], ирек (ій-рек) [iɪ-rek], ие (і-йе) [i-ɪe], ине (ій-не) [iɪ-ne];
Сөз ортасында: киім (кі-йім) [ki-ɪim], шие (ші-йе) [shi-ɪe], тиін (ті-
йін) [ti-ɪin], сирек (сій-рек) [siɪ-rek];
Сөз соңында: ти (тій) [tiɪ], би (бій) [biɪ], бәлки (бәл-кій) [ba’l-kiɪ],
іскери (іс-ке-рій) [is-ke-riɪ].
Акут әліпбиіміз үшін де осы емле ереженің ұсынылғаны жөн
болады.
248
ВВЕДЕНИЕ В СИНГАРМОНИЧЕСКУЮ ФОНЕТИКУ
Цельность слова не всегда выражается ударением, как
ошибочно считали, а от части и считают некоторые ученые…
Многочисленные исследования по фонетике тюркских… и других
языков убедительно доказали, что в них словесного ударения нет.
Достарыңызбен бөлісу: |
