А. М. Касенова. Стандарттау

242 Стандарттау, сертификаттау жэне метрология негһдері
Өлшеу ақпаратын сандық түрде көрсететін ақпаратты дис- 
кретті беру құралдарын қолданған кезде параллакс әсерінен бо- 
латын қателіктер, дөңгелектеу немесе интерполирлеу қателіктері 
болмайды.
Өтиеудің жүйелі цателігі (жүйелі қателік)
- бір нақты шама­
ны бірнеше рет қайталап өлшенген кезде тұрақты болатын немесе 
белгілі бір заңдылыққа байланысты өзгеретін өлшеу нэтижесінің 
қателігі.
Өлшеудің жүйелік қателігіне қателікті тудыратын дәлелдер 
мен жұмыс істеу байланысының бар екендігі анықталған 
қүрауыштарды жатқызамыз.
Жүйелік қателіктің басты ерекшелігі оны анықтау, болжау 
жэне бағалау мүмкіндігі болып табылады.
Жүйелік қателіктерді өлшеу сипаты бойынша қарапайым 
жэне күрделі, шартты түрде тұрақты прогрессивті және кезендік 
деп бөлеміз. Прогрессивті деп монотонды өсетін немесе монотон- 
ды кемитін қателіктерді айтамыз. Кезендік қателіктер - өзгеруі 
кезеңдік қызмет арқылы сипаттауға болатын қателіктер. Күрделі 
заң бойынша өзгеретін қателіктер - бірнеше жүйелі қателіктердің 
бірігуінен пайда болатын қателіктер.
Әдетте, жүйелі қателіктің апроксимациясы үшін қарапайым 
әрекетті таңдайды, мысалы, прогрессивті қателік үшін сызыктық 
эрекетті таңдайды. Гармониялық жүйелі қателіктердің апрок- 
симакциясы үшін де осындай жеңілдетілген тэсілді қолданады, 
оны синусоида, косинусоида, ара тэрізді немесе кез келген басқа 
кезеңдік қызмет түрінде бейнелейді.
Жүйелі қателік тек қарапайым ғана емес, сонымен қатар 
қарапайым қүрауыштардан тұратын әрекетпен апроксиматтауға 
болатын күрделі сипатта болуы мүмкін.
Өлшеудің кездейсоц цателігі
- бір нақты шаманы бірнеше рет 
қайта өлшеу барысында кездейсоқ өзгеретін (белгісі жэне мэні 
бойынша) өлшеу нэтижесінің қателігі.
Мүндай қателіктердің пайда болуына кез келген қателік 
көздерімен байланысты элсіз эсер ететін, ешқайсысының басыңқы 
әсері жоқ тұрақсыз факторлардың біріккен іс әрекеті себеп бола- 
ды. Мүнда дәлелдердің қателіктермен байланысы не мүлдем бол-

жүктеу/скачать 10,03 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: