Клетчатканыц анаэробты жагдайда ыдырауы. Клетчат-
каньщ саны мен сапасы оньщ ыдырау жагдайына байла
нысты. Аэробты жагдайда клетчатканы ыдыратушы бак
териялар шырыш белетш , жоргалай жылжитын
Myxobacteriales жене
Cytophagales катарына
Cytophaga, Cellvibrio, Gellfacula, Sorangum, Polyangium туыстарына жа
тады. Бактериялардан баскд клетчатканы аэробты жагдай
да ыдырататындарга
Asperillis, Penicillium, Fusarium, Clado- sporium, Thichoderma, Streptumyces жэне Micromo-nospora
туысына жататын микроорганизмдер енеда.
Аэробты жагдайда клетчатка целлюлоза ферментшщ
кемепмен суда еритш кейб1р кднттарга ыдырайды. Олар
молекулалы отгеп бар жерде тотыгып,
icireH
кышкылдарга
айналады. Ал булар тшсшше соцгы ешмдерге ыдырап,
6ipa3
куат шыгарады.
(СДД) + Н.О + 0 2 R-СНОНаЮН + О, - -»С02+ Н.О + Хккал
Аэробты клетчатка ыдыратушылар культурасын кебейтап
алу упйн Гетчинсон жэне С. Н. Виноград скийдщ мынадай
минерал орталарын (рН=7,2-7,3) даярлайды:
Гетчинсон ортасы. KJ-EPQ,-- 1г, CaCI^—0,1 г, MgSO„ • 7Н,0 —
0,3 г, NaCI — 0,1 г, FeCI,— 0,01 г, A1(N0
3)3 — 2,5 г, дистил
денген су — 1000 мл, орта рН=7,2-7,3.
Виноградский ортасы. KHjP0
4 — 1 г, MgS0
4 • 7Н,0 — 0,5 г,
NaCI - 0,5 г, FeS0
4 — 0,01 г, MgSO, - 0,01 г, K N O,- 4 г,
дистилденген су — 1000 мл, СаС03— 20,0 г. Бутан 10%-та
К.СО, косады да pH-ты 7,2-ге жетщзеда.
Жумыстьщ орындалуы. Керсеталген ей коректак орта-
нын б1реушен 50 мл алып, 250 мл-лис Эрленмейер колба-
сына куяды да, оган кыртысталып жасалган кагаз сузпш
конусымен жогары каратып орналастырады. Колбадагы ор
тага целлюлоза бактериялары бар (топырак, кец т.б.) ма
териалды себед1. Ортаны 25°С 4-5 тэулистей устаганда
кзгаздьщ езгерюш байкдуга болады. Аэробты клетчатка
ыдыратушы бактериялар эсершен кагаз бетшде сары не
месе кызгылт-сары дактар пайда болады. Бактериялар жаксы
ескенде сузпш кдгаз швгш, шырыштанады.
85
Сыйымдылыты 150-200 мл колбага жука етш (калыц-
дыгы 1 см) коректйс ортаны куяды да, оган 0,5-1,0 г то
пырак, аздап бор косады. Колба тубше конус сиякты кыр-
тыстан жасалган сузпш кэгазды кец жагьш темен каратып
салады (21-сурет). Колбаны мактамен тыгындайды, тем-
пературасы 25-26°С термостатка 10-14 теулйс калдырады.
Кдгаз негурлым ыдыраган сайьш, солгурлым саргая тусе-
fli, шырыштанады,
1 ри бастайды.
21-сурет. Аэробты жагдайда клетканы ыдыратушыларды жинащпау. Бактериологияльпс, ишешекпен шырышты ептеп алып,
микроскоппен карайды. Жугынды даярлап, фуксинмен
бояйды. Микроскоппен Караганда бактериялар, садырау-
кулактар жене олардын споралары кершедь
Кристенсен топырак пластинкасы да жаксы нетиже
береда. Ылгалданган топыракты Петри табакшасына са-
лып, шпательмен ептеп ныгыздайды. Топырак бетше за
лалсыздандырылган децгелекше сузгии кагаз салады.
Сузпш кагазды топыракка жабыстыра шпательмен
журпзедь Табакдианы йгйнде суы бар 25-27°С ылгал каме-
рада устайды. 4-5 тэулйсген кешн кдгазда турл1 дактар пай
да болады, оньщ кейб
1 р жерлершен шырыштарды кершеда.
Буньщ ез1 клетчатканы ыдыратуишлар болып есептелед1.
Клетчатканы ыдыратушыларды микроскоппен кдрау ушш
ыдыраган сузпш кагаздьщ шырышталган белггш алып, ус-
тше суы бар заттык ейнекке салып езеда де, одан жугынды
S6
жасап, бактерияларды елтаредц фуксинмен бояп, микрос-
коптьщ иммерсиялы обьекгившен кдрайды.
Пектин заттарыныц езгергске ушырауы. вамдис клетка-
ларын улпаларга
6ipiKTipin
туратын клеткааралык, заттар-
дын басты б е л т пектиндер болып есептеледь Олардын
химиялык кура мы эр эсомдистерде эртурл1. Пектиндер не-
пзшен узын шынжырша орналаскдн галактурон кышкыл-
дарынын белпстершен туратын курдел! полисахаридтер.
Пектин затгарынын уш т и т белгш. Протопектин — клет
ка кдбыргасынын суда ер1мейтш компонент!. Пектин ме-
тилэфир байланысы бар галактурон кышкылынын суда
еритш полимер^ ал пектин кышкылы — метилэфир
1 жок
галактурон кышкылынын суда еритш полимер!.
Пектин заттарын ферментативта гидролиздеу аркылы
бактерия-лар, саныраукулактар жэне актиномицеттер ьщы-
ратады. Алдымен прютопектиназа ферментшщ эсершен ол
заттар пектинге айн алады.
Одан кейш пектинш пектинметилэстераза фермента пек
тин кышкылына жэне метил спиртше дейш тотыктыра-
ды. Ал полигалактуроназа пектин мен пектин кышкылын
галактурон кышкылынын бос молекулаларына жэне баска
да ввомдергб (ксилоза, арабиноза т.б. галактоза, метил