Ңг Жоғары оқу орындарының Кауымдастыгы



Pdf көрінісі
бет187/250
Дата18.10.2023
өлшемі23,02 Mb.
#117842
1   ...   183   184   185   186   187   188   189   190   ...   250
Байланысты:
Жануар кітап

зәр шығару жүйесі 
екі жүп безді мүшеден 
тұрады: антеннальды және максиллярлы. Антеннальды бездер 
жоғарғы сатыдағы (Malacostraca класс тармағы) шаяндарда болады, 
ал қалғандарында 
максиллярлы, тек Leptostraca отрядының 
өкілдерінде зәр шығару бездерінің екеуі де болады. Безді мүшелер 
түрі өзгерген целомодукталар. Антеннальды және максиллярлы зәр 
шығару жүйесінің құрылысы ұқсас. Әр мүше қапшықтан және одан 
басталатын, безді қабырғалары бар, иілген түтікшеден түрады. Түтік 
бірнеше иірім жасап кеңейген қуысқа - қуыққа ашылады (102-сурет). 
Қуық қысқа өзегімен антенналарының түбінде (антеннальды без) 
немесе ІІ-ші максиллаларының (максиллярлы без) түбіңде ашы­
лады.
Тыныс алу жүйесі 
Polychaeta класындағыдай аяқтарымен тығыз 
байланыста. Көптеген ұсақ шаянтәрізділерде арнайы тыныс алу 
мүшелері жоқ. (Ostracoda, Maxillopoda класс тармағы) 
олар бүкіл 
денесімен тыныс алады. Басқаларында тыныс алу мүшесі 
желбезектер. Олар аяқтардың протоподиттерінен басталатын 
тақталы немесе бұтақталған жүқа қабырғалы өсінділері 
эпиподиттер. Негізінен олар (Amphipoda отряды) кеуде аяқтарында 
дамыған. Decapoda отряд өкілдерінің желбезектері алдымен кеуде 
аяқтарының протоподиттерінде дамып, соңында дененің бүйір 
қабырғасына ауысып, бас қалқаншасындағы бүйір шеттерінің 
астында, ерекше желбезек қуысында орналасады. Сонда Decapoda- 
ның желбезектері ұзына бойы қатарласып орналасады. Бірінші 
қатардағы желбезектері аяқтардың протоподиттеріндегі алғашқы
286


ОМЫРТҚАСЫЗДАР ЗООЛОГИЯСЫ
тәртібін сақтайды, екінші қатардағы - протоподиттердің денемен 
байланысқан жерлерінде, ал үшінші қатардағылары дененің бүйір 
қабырғасында орналасады.
Су желбезек қуысына бас қалқаны мен дене арасындағы саңы- 
лауы арқылы бір жағынан кірсе, екінші жағынан шығарылады және 
де осы бағыт өзгеруі мүмкін. Суды желбезек қуыстарына айдайтын, 
минутына 200 қозғалыс жасайтын, екінші максилланың ерекше 
өсіндісі. Басқа жоғарғы сатыдағы шаяндарда (мысалы, Isopoda 
отряды) желбезектері кеудесінде емес, құрсақ аяқтарында дамиды. 
Желбезектерінің ішіне гемолимфа құйылатын дене қуысы жалғасады, 
желбезектердің кутикуласы өте нәзік болғандықтан, газ алмасу оңай 
өтеді.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   183   184   185   186   187   188   189   190   ...   250




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет