Хрис тиан ді ні нің пай да бо луы. Өт кен та қы рып тар да айт ыл ған Иу-
дей пат ша лы ғын б.з.б. 63 жы лы Рим қол бас шы сы Гней Пом пей әс кер ле рі
жау лап ала ды. Иу дей пат ша лы ғы Рим мемлекетінің бір бө лі гі не айна-
ла ды. Би лік то лы ғы мен Рим та ғай ын да ған би леуші нің қо лы на кө ше ді.
Оған дейін (б.з.б. 140 жыл дан бас тап) тәуел сіз Иудеяны мак ка вей (хас
мо ней) әуле ті нің дін дар пат ша ла ры би лейт ін. Бас абыз бас қар ған Иудей
пат ша лы ғын да жо ғар ғы ор ган, абыз дар мен ақ сүйек өкіл де рі нен тұр ған
ке ңес – Си нед рион ның құ қығы шек те ліп, ол рим дік тер дің то лық ба қы-
лауына өте ді. Жер гі лік ті ха лық саяси би лік тен айы рыл ған ды ғын тү-
сі ніп, рим дік тер ге на ра зы бол ды. Саяси тәуел сіз дік тен айыры лу ды ха-
лық үл кен қа сі рет ре тін де қа был да ды. Сол кез де әкей лер өсие тін, ді ни
рә сім дер мен тый ым дар ды бұз ға ны үшін «Құ дай қа һа ры кел ді» де ген
абыз дар дың пі кір ле рі ха лық ара сы на ке ңі нен та рал ды. Бұл ев рей лер-
дің ді ни-ұлт тық топ та ры – ха си дей лер мен фа ри сей лер ұ станым да ры ның
ны ғаюына көп ық пал ет ті. Фа ри сей лер иудаизм нің та за лы ғы үшін, жат
жер лік тер дің ық па лы на қар сы кү ре сіп, дәс түр лі ді ни нор ма ла рын сақ-
тау ға ша қыр ды. Па лес ти на да көп ке шік пей құт қа ру шы ның, Мес сия ның
(мәсіх), «Құ дай бел гі сі бар дың» ке ле ті нін жә не оның иу дей хал қын құт-
қа рып, иу дей пат ша сы бо ла тын ды ғын айт қан уа ғыз дау шы лар са ны кө-
бейіп еді. Сол тұс та дү ниеге кел ген, хрис тиан дық тың не гі зін сал ған Иса
(Ии сус, қа зақ ті лін де Айса, Ғай са деп те айтыла ды) шын мә нін де құл дық
тәр тіп ті айып тап, қа ра пай ым ха лық тың мүд де ле рін қор ға ды.
Дін та ну әліп пе сі нен «
Хрис тиан» сө зі нің төр кі ні – «Хрис тос» кө не грек ті лі нен ау дар ған да
«құт қа ру шы» де ген ма ғы на да. Киелі жазбада (Еван ге лие) Иса мәсіх бо ла-
шақ та Из ра иль же рі не ке ліп, ол жер де гі ха лық ты қиын шы лық тан құт қа ра тын,
әді лет ті лік ті ор на та тын пай ғам бар ре тін де си пат та ла ды.
