Қазақ тілі лексика, фонетика, морфология мен синтаксис


Зат есім сөздеріне тәуелдік жалғау қосымшаларының жалғанып



Pdf көрінісі
бет127/406
Дата21.10.2023
өлшемі3,22 Mb.
#120381
түріОқулық
1   ...   123   124   125   126   127   128   129   130   ...   406
Байланысты:
Абуханов-лексика

Зат есім сөздеріне тәуелдік жалғау қосымшаларының жалғанып
қолданылуы з а т е с і м н і ң т ә у е л д е н у і делінеді. 
Тәуелдік жалғаулары зат есім сездерінде о ң а ш а т ә у е л д е у және о р т 
а қ тәуелдеу түрінде жалғанады. 
Бір заттың не бірнеше заттың бір адамға (бір мекемеге, ұйымға, тағы 
басқа да жеке нәрсеге ) меншікті, тән, тиесілі екендігін көрсететін 
тәуелдеудің түрін о ң а ш а т ә у е л д е у дейді.
Мысалы: 
I жақ
қағаз + ым қагаздар-ым


127 
II жақ
қағаз + ың қағаздар + ың
III жақ
қағаз + ы қагаздар + ы
Бір заттың я бірнеше заттың бірнеше адамға (бірнеше мекемеге, 
ұйымға, тағы басқа да нәрселерге) меншікті, тиесілі, тән екендігін 
көрсететін тәуелдеудің түрін о р т а қ т ә у е л д е у дейді.
 
Мысалы: 
I жақ
бөлме+міз бөлмелер + іміз
II жақ
бөлме + ңіз бөлмелер + іңіз
III жақ
бөлме + сі бөлмелер + і 
Зат есімге жалғанатын тәуелдік жалғаудың оңаша түрі мен ортақ түрінің 
қосымшалары төмендегіше болып келеді: 
Оңаша тәуелдеу 
Жақ Дауысты дыбыстардан кейін 
Дауыссыз дыбыстардан кейін 
Қосымша- 
лары 
мысалы 
Косымша-
лары 
мысалы 

ІІ 
III 
-м 
-ң 
-сы, -сі 
айна-м, ине + м
айна + ң, ине+ң 
айна + сы, ине+сі 
-ым, -ім 
-ың, -ің
-ы, -і 
қалам + ым, дәптер+ім 
қалам + ың, дәптер+ің 
қалам + ы, дәптер+і 
 
Ортақ тәуелдеу 
Жақ Дауысты дыбыстардан кейін 
Дауыссыз дыбыстардан кейін 
қосымша-
лары 
мысалы 
қосымша-
лары 
мысалы 

-мыз 
- міз 
айна + мыз
ине + міз 
-


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   123   124   125   126   127   128   129   130   ...   406




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет