Қазақ тілі лексика, фонетика, морфология мен синтаксис
жүктеу/скачать 3,22 Mb. Pdf көрінісі
|
Абуханов-лексика
| Ілік септік.
Бұл септік жалғауындағы сөз әрқашан да өзінен кейін айтылатын тәуелдік жалғаулы сөзбен байланысты болады. Тәуелдік жалғауында айтылатын сөз заттың бір адамға (ұйымға, мекемелерге) меншікті екендігін немесе бір нәрсенің өзге бір нәрсеге тән, тиесілі екендігін білдіреді де, ілік жалғаулы сөз сол нәрсені меншіктенушіні, иеленушіні білдіреді. Ілік жалғаулы сөз к і м н і ң ? н е н і ң ? қ а й ? деген сұрақтардың біріне жауап болып тұрады: Мысалы: Бұл оқушының (к і м н і ң?) жауабы өте дәлелді болды. Шамның ( н е н і ң ?) жарығы түбіне түспейді. (М. М.) Бұл қай бала? Бұл — Асаннық баласы. Ілік септік қосымшалары буын үңдестігі бойынша жуан буыннан кейін - ның, -дың, -тың болып жалғанады да, жіңішке буыннан кейін -нің, -дің, -тің түрінде жалғанады. Ілік септік қосымшасы дыбыс үндестігі бойынша, сөздің соңғы дыбысының әуеніне қарай төмендегіше болып кұбылып жалғанады: а) Сөздің соңы дауысты дыбыстар мен үнді м, н, ң дыбыстарына аяқ-талса, ілік септік қосымшасы -ның, нің болып жалғанады (қала + ның, бөлме + нің, шам + ның, әжем + нің, жең + нің, нан + ның, ә) Сөздің соңы ұяң з, ж дыбыстары мен үнді р, л, й, у дыбыстарының біріне аяқталса, ілік септік қосымшасы -дың, -дің түрінде жалғанады (қаз-\-дың, жез 131 + дің, гараж + дың, тал + дың, жел + дің, қар + дың, жер + дің, май + дың, үй+ дің, тау + дың). б) Сөздің соңғы дыбысы қатаң дауыссыз дыбыстардың бірі болса, ілік септік қосымшасы жүктеу/скачать 3,22 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|