Оқулық Қазақстан Ðеспóбликасының Áілім æәне ғылым министрлігі бекіткен

64
V тарау
Қышқыл ерітінділерінің қышқыл дәмі 
болады. Мысалы, көптеген жемістердің 
дәмінің қышқыл болуы құрамында қыш-
қылдардың кездесуіне байланысты.
Öитрус жемістері — грейпфрут, апельсин 
және лимонда лимон және аскорбин қыш-
қылдары бар. Сүтте сүт қышқылы, қызанақта 
салицил қышқылы кездеседі. Қышқылдың 
атаулары да осыған байланысты: лимон, алма 
қышқылы және т.с.с. Алайда кез келген 
қышқылдың дәмін татып көруге болмайды. 
Олардың арасында улы қышқылдар болуы 
мүмкін. Оларға күкірт қышқылы, азот қыш-
қылы, тұз қышқылдары сияқты минералды 
қышқылдар жатады. Барлық қышқылдың 
құрамына сутек атомдары кіреді, олар әр-
түр лі реакцияларға қатысады. Кейбір қыш-
қылдардың формулалары мен атаулары 
9-кес те де берілген.
ХИМИЯЛЫҚ
РЕАКЦИЯЛАР
§ 11. таБÈҒÈ қыØқылÄар мен сІлтІлер. ÈнÄÈÊатÎрлар
9-
êåñòå
Êейбір қышқылдардың атаулары мен формулалары
Атаулары
Формулалары
Тұз қышқылы
HCl
Азот қышқылы
HNO
3
Күкірт қышқылы
H
2
SO
4
Фосфор қышқылы
H
3
PO
4
Көмір қышқылы
H
2
CO
3
Қышқыл ерітінділерімен жұмыс жасағанда қауіпсіздік техника сы 
ережелерін мұқият сақтау керек. Өйткені қышқылдардың күйдіргіш 
және уландырғыш қасиеті бар.
Тұз қышқылының (массалық үлесі 0,5% хлорсутек) ерітіндісін 
медицинада асқазан қышқылдылығы төмендеген науқастарға 
• 
Қышқыл
• 
Сілті
• 
Индикатор
• 
Лакмус
• 
Фенолфталеин
• 
Метилоранж
Тірек сөздер
Бүгінгі сабақта:
• 
қышқылдар мен сілті-
лер туралы білетін 
боламыз;
• 
химиялық индикатор-
лармен танысамыз;
• 
қышқыл және сілті 
ерітінділерін бір-
бірінен индикатор 
көмегімен ажыратуды 
үйренеміз.

65
береді. Асқазандағы тұз қышқылы астың 
тез қорытылуына, аспен бірге түскен зиян ды 
бактерияларды жою ға көмектеседі. Қышқыл-
дылығы жоғары науқастарға антацидтік 
препараттар беріледі. Олардың әсер ету 
механизмі асқазан сөлінің қышқылдылығын 
бейтараптауға негізделген. Антацидтік пре-
параттарға магний оксиді, магний гид рок-
сиді, магний карбонаты, алюми ний гидрок-
сиді және т.б. заттар жатады.
Көмір қышқылының ерітіндісі әртүрлі 
сусындардың құрамына кіреді. Азот, кү-
кірт, фосфор қышқылдары, минералды ты-
ңайтқыштар, бояулар, қопарғыш заттар т.б. 
алуда қолданылады.
Ойлан!
• 
Неге лакмус апельсин 
шырынында қызыл 
түске боялса, 
сабынның сулы 
ерітіндісінде 
фенолфталеин 
таңқурай түске 
боялады?

жүктеу/скачать 3,52 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: