Қазақ халқының маңызды материaлдық элементі

Ыдыс-аяқ. «Шешесін көріп-қызын ал, ыдысын көріп асын іш», — деген қазақ мақалында
пәлсапалық, әлеуметтік терең ой жатыр. Демек ұлт тұрмысында ас сақталатын ыдыс-аяқ мәселесіде
шет қалмаған. Оған үлкен мән бергендігіне жоғарыда бір ауыз сөз куә.Ата-бабаларымыз ыдысты
көбіне ағаштан, жылқы, ешкі терісінен, мыс, жез сияқты металл бұйымдарын жасаған.Ағаш
ұсталары ыдыс-аяқ жасауға да айрықша ден қойған. Соның ішінде қымызға арналған түрлері назар
аудартады. Негізінен, бұл ыдыстарды қайыңнан, табылып жатса, оның безінен жасауға тырысатын.
Өйткені, қайың мықты келеді. Мұқият өңдеген қайың, әсіресе, оның безі қара шұбарланып,
қосымша әшекейсіз-ақ әдемі болады. Шеберлердің айтуынша, әбден кепкен қайыңда бөтен иіс те,
шайыр да болмайды, сондықтан оған құйылған қымыздың дәмі де бұзылмайды.Қымызға арналған
ағаш ыдыстар: тегене, ожау, шара, сапты аяқ, тостаған, күбі, піспек. Ел ішінде бұл ыдыстардың
түрлері күнделікті өмірде кеңінен пайдаланылса, оның сәнделіп жасалған ғажайып түрлері де аз
болмаған.Ертедегі көшпелі қазақтар ас сақтайтын ыдыстардың біразын мал терісінен жасаған. Ондай
ыдыстың ең үлкені — саба.
Ыдыс Аяқ 

Көшпелі мал шаруашылығына күрделі еңбек құралдары керек болған жоқ. Жылқы ұстау
үшін құрық, арқан пайдаланылды, қайыстан немесе жылқының жал-құйрығынан тұсау мен
шілдер жасалды; құлындар мен боталарды байлау үшін жуан арқандар, ноқталар
пайдаланылды; мал суаруға қауға, науа және т.б. дайындалды. Осы қарапайым еңбек
құралдарын, ер- тұрман әбзелдерін қоспағанда, мал өсірушілер өздері жасап алып
отырды.XVIII ғасырдың аяғында қазақ даласына орыстардың қысқа шөп дайындауға
арналған шалғылары біртіндеп тарала берді. XIX ғасырдың орта шегінде шалғымен қоса
темір айыр да кеңінен қолданыла бастады.

жүктеу/скачать 1,03 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: