Эмбриология

284
10-Тарау. Жүйке тіні
10.3.2. Микроглия
Микроглия популяциясы даму негізі бойынша біркелкі емес. Микро- 
глияның жасушаларынын жартысына жуығы мононуклеарлык фагоциттерге 
жататын және кан жасаушы дін жасушасынан дамитын фагоциттеуші жа- 
сушалар болып табылады. Онын кызметі инфекциядан корғау және жуйке 
ТІНІНІҢ бұзылу өнімдерін аластау. Микроглия жасушалары кіші колем- 
ділігімен, сопакша пішіндерімен сипатталады. Олардың кыска өсінділерінде 
екінші және үшінші реттік тармактары болғандыктан, олардың сырт пішіні 
«тікенекті» сиякты көрінеді ( Ю.8-суретті караңыз). Ядроларынын пішіні 
дөңгелек пішінді нейроглияның баска жасушаларынан айырмашылығы, 
микроглиоциттердің ядролары сопакшалау, компактты хроматині бар. 
Сипатталған кұрылыс толык калыптаскан ОЖЖ калыпты микроглия үшін 
(тармакталған, тыныштыкта орналаскан) тән. Ол әлсіз фагоцитарлык 
белсенділікке ие. Тармакталған микроглия ОЖЖ сұр затында да, ак затын- 
да да кездеседі. Сүткоректілердін дамып келе жаткан миында микроглияның 
уакытша формасы — амебоидты микроглия ажыратылады. Амебоидты ми­
кроглия жасушалары филоподиялар мен плазмолемманың катпарларын 
түзейді. Олардың цитоплазмасында көптеген фаголизосомалар және 
табакшалы денешіктер аныкталады. Амебоидты микроглияның жасушала- 
рында лизосомалдық ферменттердін белсенділігі өте жоғары болып келеді. 
Қаркынды фагоциттеуші амебоидты микроглия ерте постнаталды кезеңде 
кажет, бұл кезде гематоэнцефалдык тоскауыл толык дамымаған, сондыктан 
заттар каннан ОЖЖ оңай өтеді. Олар алдынала бағдарланған артык 
нейрондардың және олардын өсінділерінін күйретілуі барысында пайда 
болған жасушалардын фрагменттерін аластауға да септеседі деп есептеледі. 
Амебоидты микроглия жасушалары, жетіле келе, тармакталған микроглио- 
циттерге айналады деп тұжырымдайды.
Глиалды макрофагтардан баска, «тыныштыктағы астроциттерге» жат- 
кызылатын микроглиалды жасушалар да болады. Олар пролиферацияға ка- 
білетті және астроциттерге дифференцияланады.
Реактивті микроглия
мидың кез келген аймағында жаракаттанудан кейін 
пайда болады. Микроглия жасушалары тез көбейеді және белсендіріледі, 
бұл фагоцитозбен аныкталады. Жүйке жүйесінін кейбір аурулары кезінде де 
микроглиоциттердің фагоцитарлык белсенділігі байкалады (Альцгеймер ау- 
руы, аутоиммунды энцефалит және т.б.). Ынталандырылған микроглиоциттіц 
тыныштық жағдайындағы жасушалардағыдай тармакталған өсінділері бол- 
майды, амебоидты микроглия жасушаларындағыдай псевдоподиялар мен 
филоподиялары болмайды. Реактивті микроглия жасушаларынын цитоплаз­
масында тығыз денешіктер, липидті косындылар, лизосомалар болады.
Шеткері жүйке жүйесінің глиясы (шеткері нейроглия), ОЖЖ макроглия- 
сынан айырмашылығы, жүйке айдаршасынан дамиды. Шеткері нейроглияға 
нейролеммоциттер (шванн жасушалары) және ганглионарлык глиоциттер 
(сателлитті глиоциттер) жатады.
Нейролеммоциттер
(
neurolemmocyti)
шеткері жүйке жүйесінің жүйке 
талшыктарының күрамында жүйке жасушаларынын өсінділерінің кабык-

285
_ ■—
Жүйке 
і
злшыіл~э.ргэ
шасын калыптастырады < 1(І.9-с\ретті караныз). 
Ганглионарлык глиоииттер
(gliocyti ganglii
I жүнке түйінлерінле нейронлардын ленесін коршап жаталы 
және неиронларлын зат алчасуына катысады.
1 0 .4 . ЖҮЙКЕ ТДЛШЫҚТАРЫ
Кабыкшаларчен капталған жүйке жасушаларынын өсінділері жүнке 
талшыктары 
{neurofibra
I леп аталалы. Кабыкшаларынын күрылысына байла- 
нысты миелинлі және миелинсіз жүйке талшыктарын ажыраталы (10.13-су- 
реттер. 
А. Б).
Жүйке таішығынын күрамынлағы жүйке жасушасынын өсіндісі 
бізіктік (осьтім ш пинлр. немесе аксон леп аталалы. өйткені көбінесе (сезімтал 
жүикелерлен баскасы) жүйке таішыктарынын күрамынла аксон орналасалы.
ОЖЖ нейронларлын аксонлары мен ленлриттерінін кабыктарын алиго- 
ленлроглноцйттер күрайлы. аз шеткері жүйке жүйесінле — нейролеммоиит- 
тер орналасалы.
10.4.1. Миелинсіз жүйке талшықтары
Мнелинсіз жүйке талшыктары 
(neurofibra amyelinata
) автономлы жүй- 
ке жүйесінін күрамында басымырак орналасалы. Миелинсіз жүйке тал- 
шыктарынла жүйке жасчтналарынын өсінлітері нейролеммоцнттерлін үстін- 
гі беткейлерінін шүлікырларына батып орналаскан.
Глиаллы жасушанын денесінін ішіне батырылған жүйке өсіндісі өзінін 
плазмолеммасымен және нейролеммоцитгін цитоплазмасынын жінішке 
жиекшесімен шектеледі. Ішкі мүшелерлін миелинсіз жүйке талшыктарында 
бір нейролеммоииттін шггоплазмасына әр түрлі нейрондарға тиесілі бірнеше 
(10—20) осьтік цилиндрлер батып орналаса алады. Кейде осьтік цилиндр бір 
талшыкты тастап шығып. шектес жүйке талшығына ауысуы мүмкін. Миелинсіз 
жүйке талшыктарынын электронды микроскопиясында осьтік ии.линдрлердін 
нейролеммошптердін шггоплазмасына батуы жүрген сайын, олардын плаз- 
молеммасы майысып, осьтік цилиндрді сыртынан тығыз капсырып. олар- 
ды толык коршайтыны. үстінде түйісіп, түбінде жеке осьтік цилиндрлер 
орнығатын терен катпарлар кұрайтыны байкалады. Нейролеммоциттің плаз- 
молеммасынын жанаскан аймағындағы катпарлар екі кабатталған мембрана- 
ны — 
мезаксонды
күрайды. оған осьтік цилиндр ілініп тұрған тәрізді болады 
(10.13-суретті, 
Б. б,
караныз).
10.4.2. Миелинді жүйке талшықтары
Миелинді жүйке талшыктары 
(neurofibra myelinata
) орталык жүйке 
жүйесінле де. шеткері жүйке жүйесінде де кездеседі. Олар миелинсіз жүйке 
талшыктарынан әжептәуір калын болады. Олардын көлденен тіліктегі 
диаметрі 2 мкм-ден 20 мкм-re дейін а\-ыткиды. Олар да нейролеммоциттерден 
(шванн жасушаларынан) кұралатын кабыкпен капталған осьтік цилиндрден 
түрады. бірак мұндай талшыктардын біліктік цилиндрінін диаметрі біршама 
жуан. ал кабыкшасынын күрылысы күрделірек болады. Калыптаскан миелинді

жүктеу/скачать 74,12 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: