Содан бері талай-талай жылдар отті. Сол кезде мойында рына ал қы зыл галстук тағып, сапқа түрып: Бір-екі, үш

Бүл өлеңді де жазған Ш аншатай. Ал мен болсам, газет 
бетіне ішім удай ашып отырып көшірдім. Жаңа ғана табыс- 
қан Ш аншатаймен со қызға бола тағы да ренжіскім келмеді. 
“ М үны корсе, тақылдап, қүлағыңның етін жеп, төбенде ой- 
нар әл і” ,— деймін іштей. А йтқаны м дай-ақ, мүнан кейін 
Бейсекүл тіптен сөзге ы ры қ беруді қойды.
— Мықты болсаң, газетке шығып көр, — дегенді шығарды.
Біреу бірдеңе десе:
— Кел, жарысасың ба? — дейтін болды.
Несін жасырайық, Бейсекүл масақ теруге ш ебер-ақ еді. 
Талдырмаш денесі мен сүйрік саусақтары масақ теруге өдейі 
жаралғандай. Ш іркіннің, қолы-қолына жүқпайды-ау!
Онымен жарысқа түсуге, әрине, еш кімнің батылы бар- 
майды.
“ Сені мақтағаны дүры с” , — деседі ақыры.
Сол Бейсекүл кеше кешкісін сурет салған менің қасыма 
келіп, біраз отырғанды. Салған суреттерімді де керген.
— М үншама көп суретті қайтесің? — деп сүраған.
— Газетке жіберем, — дедім мен алаңсыз коңілмен.
— Қай газетке?
— “Октябрь балаларына”.
— Дәмесін қарай гөр. Пшту! — деп ернін шүйіріп, сықы - 
л ы қ тап күлген еді ол. М ы на сөз ш ы м бай ы м а баты п, 
кеудемдегі намысты осып түскен еді. “ Қап, болем!”
С оны м ен, жүрт таңқаларлы қ керемет сурет салуды ой - 
л анды м . Т үнім ен осы ой қаж ап , д ө ң б екш іп ш ы қты м . 
С оңғы күндері балалар кеш кісін ой ы н ой найты н. С о н - 
дағы ойы ны м ы з: “ О рамал та с т а м а қ ” , “А қ с ү й е к ” , “ Ж а- 
сы р ы н бақ” ...
“ Орамал тастам ақ та” көбіне ж үгіретін де, с о ққы жеп 
қалаты н да Ш анш атай. Б ірақ ол бүған ызаланбайды. С ы - 
қы л ы қ тап күліп, м әз болады. “Ж асы р ы н бақты ” да ой - 
н ай ы қ деген өзі. Оған И манбектен басқа балалар тарты н- 
ш ақтаған. H ere өйтетінін айтпады. С о н ы ң бірі — мен. 
С онау бірдегі “ Ш ай тан н ы ң о ты н ан ” ж үрегіміздің қалай
запыс болғанын қалай айтпақпыз. Сонда от біресе ш алқып, 
біресе сөніп, біресе алыстап, біресе ж ақы н дап, үрейімізді 
үш ы рған. О ны ң үстіне сол күні И м ан бектің эңгім есі де 
үш ы қ болса керек. Ол С үлейм ен деген нағаш ы сы ң ш ай- 
тан айналдырып, жынданып кеткенін айтқан. Мүны естіген 
Ықсан:
28

— Ш айтан бар. М енің үлкен әжем көріпті, — деп онан 
әрі қыздыра түскен.
Сонымен, келесі күні жүректі деген бірнеше бала: “ Біреу 
от ж ақса, күлі қалады ” , — деп кешегі от ш ы ққан жерді 
түспалдап барғанбыз. Ол ара бүзылған ескі үйлердің орны 
еді. Бірақ біз күл таба алмадық.
— Көрдіңдер ғой. Ш айтанның оты ол, — деп бізбен бірге 
болған Иманбек онан әрі сендірген-ді.
М ен әжемнен сүрап ем, ол кісі: “ Ш айтан болады дейді 
ғо й ” , — дей салған. “ Сонда ол неге көрінбейді?” “ Кім 
білсін, — деген әжем. — Ет пен терінің арасында, адамның 
көңілінде жүреді дейді ғой. Қүдайға күнәкәр болма, балам. 
Ш айтан пәлекетті аузыңа алма”.
М үнан кейін денемді шымшылап көргенім бар. Бірақ 
әжем айтқан шайтанды таба алмадым.
Осы арада Б е й се к ү л ж ү л қ ы н ы п ш ы қ қ а н (ол сол 
көктем де ш айтан дегенім ізді м азақтап күлген болаты н, 
әліне қарамай ө ж ет-ақ өзі):
— Бүлар шайтаннан қорқады.
— Ш айтаннан?! — деген 
Ш аншатай 
таңы рқанып.
— Иә.
— Саған не жоқ! — деп, Оңалбек оның өрілген бүрымы- 
нан тартып қалды.
Бір бастаса тоқтамай тақылдайтын Бейсекүл онан әрі 
өршіп:
— “ Ш айтанның оты. Ш -ай -тан ” деген өздеріңемес 
пе? Айтам-ау, енді аңқауси қалыпты бәрі.
Ш анш атай маған қарады. Мен күмілжіп жауап қатқан
ем:
— Ж әй әнш ейін... ойын ғой.
— Иә, саған, ойын! — деген Бейсекүл.
— Иә.
Ш аншатай қарқылдап түрып күлген-ді:
— Ш айтан деген ж оқ нәрсе. Ол бос қауесет.
— Онда ертегіде неге айтады? — деп еді ЬІқсан.
— Ертегі жай қиял ғой.
— Молаларда от жанады, өлгендер өкіреді дейді.
— Бүл да бос соз.
Осы арада И манбек киліккен сөзге:
— Сен босқа мақтанба. Егер ер болсаң, жеті түнде молаға 
барып көр.
29

— М ен м ақтаны п түрғам жоқ, — деген Ш аншатай сал- 
мақты үнмен. — Барсам, барамын.
— Мына мақтанш аққа қараңдар, — деп күлген Иманбек.
— Here болса да, бәстесуге бармын. Ал сенің муның — бос сөз.
— Мен бәстеспеймін. Бәстесу — қо р қақты ң ісі, — деген 
Ш аншатай. Айттым екен, барамын. Бос саудаласып керегі 
не. Оған мына балалар куә болсын.
О ны ң бүл сөзіне И м анбек ш ош ынғандай болып, б ақ- 
жиып түрып қалған еді. Ш аншатайдың екі сөйлемейтін бала 
екені санасына енді кіргендей.
Сол күні біз жасырынбақ ойнауға ш ықтық.
Кейіннен мен Ш аншатайдан сыр тартып көрмек боп:
— Кей молада от көрінеді дейді ғой. О несі екен? — 
дедім.
— Бос сөз. М үмкін, фосфор болар?
— Ол не?
— Ол химиялы қ қосынды дейді ағам. Сол қосынды адам 
сүйегінде көп болатын көрінеді. Сол ф осф ор кейде түнде 
жарқырап көрінеді.
— Қ ы зы қ екен?
— Біз білмейтін нелер қы зы қ бар ғой, Ертай. Сол үшін 
көп оқуы мыз керек.
— Дүрыс айтасың...
Бейсекүлдің “пш ту” деп мүқатуынан кейін жүмыстан 
бос кезде жатсам-түрсам ойлайтыным — керемет бір сурет. 
Ақыры, Ш аншатаймен ақылдастым.
Ол біраз ойланып барып:
— Сен Бейсекүлдің суретін сал, — деді. “ Бейсекүлдің?! 
М ынау не айтып түр? Ж ынданғаннан сау ма өзі?!” — Саған 
күн өткен ж оқ па? — деп маңдайынан үстадым.
Ш аншатай көзін сығырайтып, қулана күліп:
— С ап -сау м ы н . А қ ы л -есім де д ү ры с, — деді. — М ен 
ш ы н айты п оты рм ы н . Б ей секүлд ің м ас а қ теріп ж үрген 
кезін б ай қаш ы . С уретің н ің атын “ О р а қ т а ” деп қоясы ң .
Ол сол күлген бойы жүре берді. М ен а ң қ и ы п түрдым 
да қал д ы м . “ М ы нау не деп кетті, ә? Ә зілі м е, ш ы ны
ма?!”
30

жүктеу/скачать 2,12 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: