Ерғалиев Қуаныш Советұлы Асанбаева Елдана Бақытқызы газет тақырыпаттарының прагматикалық Қызметі
жүктеу/скачать 1,99 Mb. Pdf көрінісі
|
| Вне конкуренции!
» (К. – 26.11.1999), « Где Сивоконь – там "золото"! » (КП. – 27.11.1999) мақалалары пауэрлифтинг бойынша әлем чемпионатында жеңімпаз атанған теміртаулық Алексей Сивоконь жайлы сөз етеді. Байқап қарасақ, бірінші мақала атауы толымсыз: онда кім жайлы айтылғандығы, қандай оқиға орын алғандығы бірден түсініксіз. Мақаланы толық оқыған реципиент қана жерлесіміздің сонау Италияда өткен додада қарсыластарынан баса озып, жеңіс тұғырынан көрінгендігін біледі. Мұнда автор осындай тақырыпат арқылы оқырман қызығушылығын тудырып, өз шығармасын оқуына итермелегісі келген. Ал екінші мақалаға кезіккен оқырман біршама көбірек ақпараттылық мөлшеріне тап болады. Мақала атауымен шектеліп-ақ, реципиент оның мазмұнынан белгілі деңгейде хабардар бола алады. Көріп отырғанымыздай, қай тілді публицистикада болмасын, толық ақпаратты тақырыпаттарға қарағанда, толымсыздар мазмұндылықтан гөрі басқа қызметтерге екпін түсіруге тырысады, нәтижесінде ақпараттылық аспектісі «әлсіреп», бәсеңдейді. 56 Мәтін мазмұнымен сәйкестік. Э.А. Лазарева «Заголовок в газете» еңбегінде: «Тақырыпат пен мәтін арасындағы мағыналық байланыс бұзылған кезде стилистикалық қателіктер орын алады... Газет мақаласының тақырыпаты оның мәтініне ишара етіп, оның шағын көрінісі болуы тиіс. Осы кезде «тақырыпат – мәтін» байланысы туындайды. Мақала атауы мәтіннің негізгі ойын дамытып, оның мазмұнымен тығыз арақатынаста болса ғана, экспрессивті байланыс орын алады. Ал егер тақырыпат бұл талаптарға сай келмей таңдалған болса, экспрессияның туындамауымен қоса, тақырыпаттың мәтін мазмұнымен байланысын түсіну қиынға соғады» [62, 21], – деп, мақала атауының оның мазмұнымен сәйкес болуының маңыздылығын айшықтап кеткен. Жалпы алғанда, қазақ тілді басылымдарда тілшілер өз мақалаларына берген атаулары оның мазмұнымен сай болуына баса назар аударады. Алайда мұндай кемшіліктер мүлдем орын алмайда десек, шындыққа жанаспас еді. Айталық, « Ыстық қайрат, нұрлы ақыл, жылы жүрек » (ЕҚ. – 28.05.2011) мақаласы. Мұндай тақырыпатқа кезіккен оқырман ойына бірден Абай Құнанбайұлының ақыл, қайрат, жүрек туралы жазылған он жетінші қара сөзі түседі де, мақала сол бір даналыққа не оның авторындай дара тұлғалардың бірі туралы жазылған-ау деп тұспалдап, жазбаның өзін оқыса, онда мынадай ұзын- сонар мәтінге тап болады: «Асқар Алатаудың сілемдерімен астасқан Суықтөбе тауының етегінде Қастек атты шағын ауыл бар. Сырт қарағанда, бұл еліміздегі көп елді мекендердің бірі ғана. Алайда оның өзгелерге ұқсамайтын көптеген ерекшелігі бар. Сол ерекшелігінің бірі – осынау шағын ауылдың бір өзінен 15-16 ғылым докторлары, 50-ге тарта ғылым кандидаттары шыққан. Және олардың бәрі де қандай ғалымдар десеңізші. Иә, еліміздің іргелі ғылымдарының әр саласына сол Қастектен шыққан ғалымдардың әрқайсысының қосқан үлесі өз алдына бір төбе деуге болады. Әрине, Қастек ауылының адамдары оларды әрдайым мақтаныш тұтады. Сол мақтауға лайық ағаларымыздың бірі, техника ғылымдарының докторы Тоқтасын Меңдебаев десем, бұл артық айтқандық емес. Осы арада сәл шегініс жасасақ, еліміздің өзге өңірлері сияқты Суықтөбе бауырындағы Қастек ауылының азаматтары да басынан талай-талай жайтты өткерген. Оның бәріне тоқталып жатуға дәл қазір мүмкіндік жоқ. Қысқа қайырғанда, сонау Қазан төңкерісінен кейінгі ақ пен қызылдың қақтығысын, ұжымдастырудың нәубетін, одан кейінгі Ұлы Отан соғысының барлық ауыртпашылығын басынан жүктеу/скачать 1,99 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|