ОҚУШЫЛАРДЫҢ АҚПАРАТТЫҚ МӘДЕНИЕТІН

296 
культуры. Доказана их эффективность в традиционном и дистанционном 
обучении. Статья адресована учителям, родителям учащихся и всем, кто 
заинтересован в вопросах информационной культуры и использовании 
технологий обучения в образовательных целях. 
В чем необходимость формирования информационной культуры 
подрастающего поколения, какова ее практическая значимость? 
Қазіргі қарқынды дамып келе жатқан әлемде білім беру сатысында басты 
білім беру міндеттерінің бірі қоғамның бәсекеге қабілетті мүшесі болуға 
мүмкіндік беретін ақпаратпен жұмыс істеу дағдылары мен дағдыларының кең 
спектрін қамтитын тұлғаның ақпараттық мәдениетін қалыптастыру болып 
табылады. 
Ақпараттық мәдениет – бұл ақпаратпен жүйелі түрде жұмыс істеу және 
оны табу, өңдеу және беру үшін жаңа компьютерлік ақпараттық технологиялар 
мен әдістерді қолдану мүмкіндігі. Ақпарат ағынында еркін бағыт табу үшін 
қазіргі студент ақпараттық мәдениетке ие болуы керек. Бұл қазіргі мәдениеттің 
ажырамас бөлігі болып саналады. 
Ақпараттық мәдениет адамның әлеуметтік табиғатымен байланысты. Бұл 
адамның әртүрлі шығармашылық қабілеттерінің өнімі және оны әртүрлі 
тәсілдермен қарастыруға болады. 
Ақпараттық мәдениет – бұл адамға ақпараттық кеңістікті қалыптастыруға 
қатысуға және осы кеңістікте еркін шарлауға, ақпараттық өзара әрекеттесуге 
мүмкіндік беретін білім деңгейі. Э. Л. Семенюктің пікірінше, ақпараттық 
мәдениет – бұл ақпаратпен жұмыс істеудің, ақпаратты алудың, өңдеудің, 
жинаудың және оның негізінде сапалы жаңа ақпарат құрудың барлық 
түрлерінде адамның қоғамның немесе оның бір бөлігінің жетілу деңгейі. 
Бүгінде ақпараттың үлкен ағыны жүріп жатыр. Ақпараттық ортада жұмыс 
істеу үшін кез-келген оқушы өз ойларын жүйелі түрде жеткізе білуі және 
дамыған ақпараттық мәдениетке ие болуы, интерактивті тақтаны қолдана білуі, 
онлайн режимінде жұмыс әдістерін игеруі керек. 
Оқушыларды ақпараттық қоғамда өмір сүруге дайындау үшін оларды 
ойлауға, талдауға, коммуникативтік дағдыларды дамытуға, ақпараттық сауатты 
және ақпараттық мәдениетті болуға, әлемнің жүйелік-ақпараттық бейнесін, 
ақпараттық мәдениетін қалыптастыруға және өзін-өзі жетілдіру арқылы оларды 
қызметтік субъектілер деңгейіне көтеруге тәрбиелеу қажет. 
Қазақ тілі пәнін логикалық факторлармен байланыстыру оқушылардың 
логикалық ойлау қабілеттерін дамытуға мүмкіндік береді. Оқушылар кез келген 
уақытта өздерін қызықтыратын ақпаратты алуға, Интернет желісін пайдалана 
отырып, ғылыми жаңалықтармен танысуға мүмкіндік алады. Егер ақпараттық 
білім берудің даму мақсаты білім алушының шығармашылық тұлғасын 
қалыптастыруға және оның ақыл-ойын, ойлау қабілетін, шығармашылығын 
дамытуға, оны іс-әрекеттің субъектісі ретінде қалыптастыруға бағытталған 
болса, онда тәрбиелік мақсат олардың азаматтық, адамгершілік қасиеттерін, 
адалдығын оятуға бағытталған.

297 
Оқушылардың ақпараттық мәдениетін қалыптастыру – бұл талғаммен 
сөйлесу, телешоулар мен жаңалықтарды көру, алынған ақпаратты ойластыру 
және талдау қабілеті. 
Ақпараттық қоғамды қалыптастыру қазіргі заманғы талаптарға сәйкес 
оқушылармен ақпарат алмасу және қарым-қатынас жасау үшін ақпараттық 
технологияларды кеңінен қолдану және қарқынды даму кезеңінде қажетті 
жағдайға айналды. Осыған байланысты біздің еліміздің болашағы – жастар 
арасында ақпараттық мәдениетті қалыптастыру қоғамның басты міндеті болып 
табылады.
Ақпараттық мәдениет-бұл компьютермен дұрыс жұмыс істей білу ғана 
емес, сонымен қатар кез-келген ақпарат көзін – анықтамалықтарды, сөздіктерді, 
энциклопедияларды, телебағдарламаларды және т.б. пайдалану. Бұл әңгіме 
жүргізу, телешоуларды талғаммен көру, алынған ақпаратты ойластыру және 
талдау, егер бұл басқалардың еркіндігіне әсер етсе, өз еркіндігіңізді шектей 
білу.
Қазіргі таңда компьютерлік оқыту әдістері – интербелсенді оқыту оқыту 
заман талабы, өйткені ол жаңа материалды түсіндіруде, интербелсенді 
тапсырмаларды орындауда, талдау сияқты оқу үрдісінің барлық кезеңдерін 
қамти алады. Бұл электронды оқулықтарды пайдалануға, тесттер, тапсырмалар 
арқылы оқушыларды жеке бақылауға, медиа-бейне және аудио бөлімдерінің 
бағдарламаларын жүзеге асыруға, оқыту платформаларын тиімді қолдануға да 
жағымды әсерін тигізеді.
Қазіргі мектептің болашақ дамуы қоғамның даму үдерісімен үнемі өсіп 
келе жатқан ақпарат көлемінің әртүрлі шығу тегімен анықталады. Оқытудың 
жаңа технологияларын қолдану, оқушыларды тәрбиелеуде инновациялық 
жұмыс заманауи талаптарға сәйкес қажет. Бейне-аудиотехника мен 
теледидарды, дербес компьютерлерді, электронды оқулықтарды күнделікті 
сабақтарда уақыт ағымына сәйкес пайдалану айтарлықтай нәтиже береді. 
Мұндай құрылғылар оқушылардың қызығушылығын арттырады және мұқият 
тыңдайды, сонымен қатар оларға түсініксіз ақпаратты қайталауға, тыңдауға 
және нақтылауға мүмкіндік береді. 
Қазіргі уақытта білім берудің негізгі міндеттерін шешуді оқытудың 
интерактивті формалары мен әдістерін қолданбай елестету қиын. Қазіргі білім 
беру парадигмасын жүзеге асыруда үлкен рөл ойынға тиесілі.
Елімізде 
болған 
кейінгі 
жағдайлар 
қашықтықтан 
білім 
беру 
технологияларының маңыздылығын дәлелдеді.
Сабақтарда дидактикалық ойындарды қолдану - идея жаңа емес. 
Осылайша, ойын құралдары оқуға, тануға және шығармашылыққа 
ынталандырудың тиімді құралы бола алады, сондықтан оқушылардың 
ақпараттық мәдениетін қалыптастыру саласында сенімді одақтас бола алады, 
бұл кезде жетекші іс-әрекеттің ойыннан оқу іс-әрекетіне ауысуы да жүзеге 
асырылады.
Сабақтың аяқталуын интерактивті ойын түрінде де жасауға болады. 
Сабақты аяқтауға және сабақтың динамикалық рефлексиясын жүргізуге 

298 
көмектесетін құралдар ретінде әртүрлі тесттер мен шағын сауалнамалар кіре 
алады. 
Оқытуды геймификациялаудың келесі әдістері ерекшеленеді: 
1. Көңіл-күй. Ойын-бұл ақыл-ой мен ептілікті дамытудың тетігі, оған оқу 
мақсатында енгізуге болады. 
2. Марапаттау. Оқушыны жетістіктер үшін, белгілі бір қадамдарды, 
әрекеттерді орындау үшін ынталандыру қажет. 
3. Материалдандыру. Кейбір оқушылар үшін оқыту процесі ұғымдар нақты 
нысандар түрінде берілгенде тиімдірек болады. 
4. Тәжірибе. Оқушылар материалдың көп бөлігін өздері ізденуі және білуі 
керек. 
5. Тәуелсіздік. Оқушыларға өз қателіктерінен – өз тәжірибелерінен 
үйренуге мүмкіндік беріңіз. 
6. Бәсекелестік. Әр қатысушы үшін әрекет ету және қарсыластарынан 
жақсы болу маңызды. Ағымдағы нәтижелердің көрінісі турнир кестесінде 
көрсету мүмкіндігі бар. 
Қазіргі заманғы балалар әртүрлі платформаларда (TikTok, Youtube, 
Вконтакте, Instagram және басқалар) бейнероликтер түсіруге, коллаждар, 
фотосуреттер, ашық хаттар жасауға қызығушылық танытады. Оқушыларға 
берілген тақырып бойынша мазмұн құруды (подкаст, тизер, шағын сұхбат, 
викторина, сюжет және т.б.) және желіде орналастырылған материалдарды 
таңдауды ұсына аласыз. Сонымен қатар, бұл форматта сіз жаңа материалды 
зерттеуді ("төңкерілген сынып" технологиясы бойынша) және өткен тақырыпты 
қайталауды ұйымдастыра аласыз. Осындай үй тапсырмаларын орындай 
отырып, балалар сабақта өткен тақырыпты қайталап, танысып немесе тереңірек 
зерттеп жатқанын байқамайды. 
Қазіргі таңда білім алушыларды заманауи ақпараттық технологияларды 
тәжірибеде тиімді пайдалану үшін компьютерді орнату, ақпаратты ұсыну және 
өңдеу, Интернет желісінде жұмыс істеу, алгоритм ұғымын түсіне отырып 
бағдарламау, робототехника мәселелері бойынша базалық біліммен, 
дағдылармен қамтамасыз ету мақсатында бастауыш сыныптарда "цифрлық 
сауаттылық" пәні енгізіп отыр. Орта және жоғары буында информатика пәнін 
оқытуда мектеп бағдарламасы аясында Python бағдарламалау тілін үйрену, 
жоғары сынптарда Типтік оқу бағдарламасы IT-саланың қазіргі даму 
тенденцияларын ескере отырып әзірленгенін атап өтті. Оқу бағдарламасына IT-
Startup, виртуалды және кеңейтілген шындық, жасанды интеллект, мобильді 
қосымшаларды әзірлеу, BigData және басқалары сияқты тақырыптар 
қамтылған. Бұл бағдарламар балалардың ақпараттық технологиялар саласында 
сапалы және өзекті білім алуына бағытталған. Қосымша білім беру 
ұйымдарында 3D-модельдеу, 3D-принтинг, авиамодельдеу т.с. үйірмелеріне 
сұраныс артып келеді. Егер оқушылардың сұраныстарын ескерсек, олардың 
ақпараттық сауаттылығы, шығармашылық қабілетті артатынын тағы білеміз. 
Сабақтарда әртүрлі ақпарат түрлерін өңдеу тақырыптарын зерттей отырып, 
мен қызметтің әртүрлі салаларындағы осы құзыреттіліктердің кәсіби бағытына 

299 
назар аударамын. Мысалы, мәтіндік ақпаратты өңдеу кезінде біз 
тапсырмаларды келесідей: ақындардың өлең сөздерін немесе туындысынан 
үзінді, жарнамалар парақшаларын жасау, ата-анаға, туғандарына құттықтау 
хатын жасау және оны безендіру т.б. жұмыстарын орындаймыз. Мұндағы 
мақсатым–оқушының ақпараттық сауаттылығын арта отырып, рухани-
құндылыққа, мәдиниетке баулу. 
Зерттеу нәтижесіне келсек, барлық жоғарыда айтылған тәсілдер 2020-2021 
оқу жылының қашықтықтан және аралас (дәстүрлі/қашықтықтан) форматында 
оқыған кезеңінде қолданылған болатын. Жалпы айтып кетсем, ақпараттық 
технологияларды қолдана отырып әр-түрлі әдістермн оқыту ақпараттық 
сауаттылық зерттеу сыныптарында жоғары нәтижені көрсетті. Ендеше, 
қолданылған геймификация мен әдістәсілдері барлық үш бағыт бойынша 
ақпараттық мәдениеттің дамуына ықпал ететіні айқын:
–
Функционалдық сауаттылықты қалыптастыруға; 
–
АКТ құзыреттілігін арттыруға;
–
Рухани-құндылыққа баулу сабақтардың мазмұнды және контексттік 
мазмұны есебінен адамгершілікке, мәдениеттілікті қалыптастыруға; 
Қорындылай келе, қазіргі компьютерлік орта туралы білім ескіруі мүмкін, 
бірақ ақпараттық қызмет мәдениетінің негізгі принциптері қалатыны аян. 
Қазіргі ақпараттық көздердің ашықтығы жас ұрпаққа тыйым салулар мен 
жасанды шектеулер қоймай, жалпы адамгершілік нормалар мен құндылықтар 
жүйесіне негізделген ақпараттық талғам мен ақпараттық қажеттіліктерді 
тәрбиелеу, яғни оқушыларға білім беруде төменгі сатысынан бастап 
оқушылардың ақпараттық мәдениетін мақсатты түрде қалыптастыру маңызды 
болып табылады.

жүктеу/скачать 6,46 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: