«ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ БЕРУ КЕҢІСТІГІНДЕГІ ФИЛОЛОГИЯ ҒЫЛЫМДАРЫ» Халықаралық ғылыми-тәжірибелік (онлайн) конференция материалдары 132
материалдар сөз таптарының жақ және шақ түрлерін, түрлі сөйлем мен сөзжасам
элементтерінің үлгілерін және сөздердің өзара байланысу тәсілдерін қамтиды.
2. Мәтінді оқу барысындағы тапсырмалар мәтіннің тілдік құралдары мен
құрылымына қатысты болып табылады. Бұл кезеңде оқушылар мәтіннен өздеріне қажетті
ақпараттар мен құрылымдарды тауып, оларды қолдануға машықтанады. Мәтінмен жұмыс
жасау арқылы оқыту процесі келесідей сатылардан тұрады:
Оқыған мәтіннің мазмұнын айту
Мәтіннің мазмұнына қатысты сұрақтарға жауап беру
Мәтіннің жоспарын жасау
Мәтіннің негізгі және қосымша ойларын табу
Қорытынды шығару
3.Мәтінмен танысқаннан кейінгі кезеңде оқушылар келесідей тапсырмаларды
орындайды:
Мәтіннің мазмұнына сай логикалық сұрақтар ойлап табу
Мәтіннің негативті ойларын позитивті ойларға ауыстыру
Мәтіндегі жаңа сөздерге аударма жасау
Оқушының жеке білімі мен тәжірбиесіне сүйеніп мәтінге ат қою
Мәтіннің тақырыбына қатысты диалог және ситуациялық жағдай құру [5]
Жоғарыда көрсетілген мектеп бағдарламасының сабақ барысына қарай отырып,
сыныптағы мәтінмен жұмыс жасау тапсырмалары да оқушылардың айтылым дағдысын
дамытуға көмектесетінін байқауға болады. Мәтінге дейінгі тапсырмалар барысында
оқушылар сөйлем түрлері мен сөздердің байланысу тәсілдерін зерттейді. Бұл
тапсырманың көмегімен оқушылар өздерінің сөйлеу әрекеттерінің негізін құрайтын
базалық білім деңгейін немесе теориялық білімін қалыптастырады дей аламыз. Ал
мәтінмен жұмыс кезінде оқушылар мәтіннің мазмұнын айтып, оған қатысты сұрақтарға
жауап беру және мәтіннің негізгі идеясын анықтау үшін айтылым дағдысының
компоненттеріне жүгінетіні сөзсіз. Сондықтан, мәтінмен жұмыс жасау арқылы айтылым
деңгейін жақсартуға болады деуге толық негіз бар.
Қорыта келе, бұл мақала мәтінмен жұмыс жасау арқылы оқушылардың айтылым
дағдысын дамыту үрдісін зерттеді. Мәтінмен жұмыс барысында оқушылар сөйлеу
әрекеттеріне қажетті делінген ақпаратпен, арнайы тақырыптық сөздер мен сөйлем түрлерімен
таныс болады. Аталған мәтін компоненттерін оқушылар өздерінің айтылым дағдысын
қалыптастыру және дамыту барысында қолдана алады. Ең маңыздысы, мәтінмен жұмыс жасау
сөйлеушінің ойының барынша нақты әрі түсінікті жеткізілуінде маңызды рөл атқаратын
грамматикалық білім қалыптастырады. Ал мәтінді дауыстап оқу арқылы оқушылар сөздерді
дұрыс дыбыстауға, мәтіннің жекелеген бөліктерінің арасында үзіліс жасау мен екпінді дұрыс
қоюға дағдыланады. Бұл дағдылар айтылым мәдениетін қалыптастыруда зор маңызға ие
екендігін жоққа шығара алмаймыз. Сондықтан мәтінмен жұмыс барысында оқылым дағдысын
қолдану арқылы айтылым дағдысын едәуір дамытуға болады деген қорытынды жасауға
болады.
ӘДЕБИЕТТЕР:
1. Раксманова О.Х., Сапарматова М.Р., Розметова Р.Ш. Сөйлеу дағдыларын дамытуға
кең көлемде оқудың әсері. Халықаралық интеграцияланған білім беру журналы, 2019.-№4.-11-
13 бб.
2. Жарқын Дж.А., және Г.П.МакГрегор. Ағылшын тілін екінші тіл ретінде оқыту.
Лондон: Лонгман. 2004 ж.
3. Уильямс Е. Тіл сыныбында оқу. Лондон: Macmillan Publishers Ltd. 2011 ж.
4. Ескей Д. Екінші тілде оқу. Э. Хинкель (Ред.), Екінші тілді оқыту мен оқыту бойынша
зерттеулердің анықтамалығы. Махва, NJ: Лоуренс Эрлбаум. 2005.-563-580 бб.
5. Абдрашитова Г. Мәтінмен жұмыс арқылы оқушылар тілін дамыту. Білім айнасы,
2018. https://bilimainasy.kz
Материалы Международной научно-практической онлайн-конференции