Медициналык, микробиология

М Е Д И Ц И Н А Л ЬЩ М И К Р О Б И О Л О Г И Я
151
ж асуш аларга бактериялардыц белсенд! турде ену механизмдер1 б!рдей. Олар дэстурл! фагоцитозга 
шалдыккан микробтарга фагосомалардьщ антибактерияльщ бeлceндiлiгiнeн кутылуга мумкш дж береди
Микробтардьщ адгезиялык жэне колонизациялык факторлары жукпалы аурулар патогенезшщ ей 
алгаш кы басталу сатыларында шешупп рел аткарады, оны осы ауруларга карсы профилактикалык 
препараттар жасау кезшде ескеру кажет.
Инвазивтткт1 жэне агрессивтт 1ктI цамтамасыз ететт патогендтк факторлар
(16 - сурет).
Микробтардьщ макроорганизмде жайылып таралу жэне оньщ корганыс факторларына карсы туру 
к а б ш е тт ш п микробтар тузет1н ферменттермен байланысты, ол эс1ресе жасушадан тыстык облигатты 
паразиттерге тэн. Ферменттер эр1 ж еткиикп, эр1 кец жайылып (генерализованно) эсер ете алады. Олар 
токсиндердщ эсер!н кушейтш жэне де протоксиндерд1 токсинге айналдырып жасушаларды жэне тсндердщ 
талшыктарын бузады (нейраминидаза жэне гиалуронидаза) немесе макроорганизм уиин улы заттар пайда 
болуы нэтижесшде ездер1 токсин ретшде эсер втеди Мысалы, уреаза фермент! мочевинаны аммиак пен 
ком1ртек диоксидше (кем!ркышкыл газы) деш н гидролиздейдк немесе 1шекте бактериялар тузейт1н 
аминкышкылдарды ыдырататын декарбоксил азалар биогенд1 улы аминдардьщ пайда болуына экеп согады. 
Легионеллалардьщ протеазалары, кекжотел коздыргышыньщ аденилатциклазасы т.б. макроорганизмге 
ульщ эсер етед1. Б1р катар микробтар эритроцитгерд1 жэне лейкоциттерд1 бузатын ферменттер (гемолизиндер 
жэне лейкоцидиндер) ещ предг Бэлюм, кейб1р жагдайларда ферменттер мен токсиндерд1ц айырмашылыгы 
шартты турде болуы мумюн, ейткен1 каз1рг1 кезде кейб1р токсиндерд1ц ферментт1к белсендш1г1 аныкталган.
М икробтардьщ м акроорганизм ге инвазиялануы н ж эне онда сакталуы н кам там асы з етет1н 
ферменттерге жатады:
гиалуронидаза, бетен заттардьщ ену1не кедерп жасайтын денелер т1нн1ц нег1зг1 компонент! - гиалурон 
кышкылын ыдыратады;
нейраминидаза (син.: сиалидаза), жасушалардьщ беткейл!к рецепторларыньщ курамына юрет!н сиал 
кышкылын ыдыратады, соньщ нэтижес!нде жасуша рецепторы микробтардьщ адгезиндер!мен немесе 
олардьщ токсиндер!мен езара эсерлесу кабш еттш гш е ие болады. Осы ферменттщ комег!мен микробтар 
макроорганизмн!ц б!ршип тоскауылынан (барьер!нен) етед!. Бул тоскауыл - шырышты кабыктардьщ бет!н 
жауып туратын жэне курамында кеп мелшерде сиал кышкылы бар муцинд!к кабат. К!легей каллоидтык 
касиет!н жогалтады жэне толык бузылады, ал шырышты кабьщтьщ эпителиялык жасушалары (калыпты 
ж агдай да кш егеймен ж абы лган) колонизациялау уш!н колайлы ж агдайга айналады. Бул фермент 
микробтардьщ жасуша ш ш е ену!не жэне олардьщ жасушааралык кец!ст!кпен таралуына эсер етед!. Ойткеш 
сиал кышкылы эр турл! тшдер мен агзалардьщ курамына к!ред!. Сонымен, нейраминидаза кец спектрл! 
эсер етед!;
фибринолизин, кабыну процес! кез!нде тшдерде пайда болатын фибрин уйындысын ерггедь Фибрин 
уйындысы кабыну ошагын шектейд! жэне макроорганизмде микробтардьщ жайылып таралуына кедерп 
жасайды. Фибринн!ц ер!п кету! (лизистенуО микробтардьщ макроорганизмде инвазиялануына экеледц
плазмокоагулаза, плазманыц коагуляциялануы кабыну ошагындагы микробтар айналасында капшык 
(капсула) пайда болуына экеледк соньщ нэтижес!нде микроб фагоцитозга жэне комплементтщ эсер!не 
карсы тура алады;
ДНК-аза, жасушалар ел ген кезде ортага шыгатын ДНК-ы деполимеризациялайды. Ол коршаган 
ортаныц туткырлыгыныц темендеуше экелед!, нэтижес!нде т!ндерде микробтардьщ дамуына колайлы 
жагдай туындайды;
коллагеназа, булш ы к ет талш ы ктары ны ц коллаген!н бузы п, оны ц куры лы м туракты лы гы н 
темендетед!;
лецитиназа С (фосфолипаза), булшык ет талшыктарыныц, жасушалык мембраналардыцт.б. курамына 
ю р етш лецитинд! ж эне баска фосфоглицеридтерд! ыдыратады. Л ецитинн!ц гидролизд!к ен!мдер! 
макроорганизмге улык эсер етед!.
М икробтардьщ м акроорганизмде инвазиялануына эсер ететш агрессиялы к ж эне инвазиялык 
ф ерм енттер, ез!н!ц агрессивт!к ж эне ж асуш аларды бузуш ы лык эрекет!мен катар, макроорганизм

152
о ц у л ъ щ
жасушалары мен тш дерш щ ыдырауынан пайда болган микробтардын TipmmiK етуше кажетп тем ен и
молекулалы ешмдерд! дайындап, микробтар уппн трофикалык (коректж) функциясын аткарады. Ол ез 
к е зе п н д е ж укпалы ауруларга тэн м акрооргани зм нщ ж удеуш е эк ел ед ь М ы салы , ф ибринолизин 
менингококтарга фибрин уйындысыньщ арасымен таралуына эсерш типзум ен катар, микробтардын 

жүктеу/скачать 47,48 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: