Медициналык, микробиология
жүктеу/скачать 47,48 Mb. Pdf көрінісі
|
Медициналық микробиология
| Heri3ri
ею тоскауылдан етед1 - цитоплазмалык мембранадан жэне ещ цруш ьмикробтардыц жасуш алык кабыргасынан. Бул кезде секрецияланганнан кешн олардыц к е п ш ш к б е л т функциялык белсендш кке ие болады. Сондыктан ymiHuii тишт секреция жуйесш е улкен кецгп белщ едь З-THnTi секреция жуйеш бактериялардьщ цитоплазмасынан макроорганизмнщ эукариоттык жасушаларыныц цитозолше патогендш ктщ эффекторлы молекулаларын б1рэтапты тасымалдауга жауапты Сондай-ак бул ж уйе макроорганизмнщ эукариоттык ж асуш асына протеиндерд1 тасымалдауга катысатын, бактериялык жасуша бетщде супермолекулалык курылымдар курастырылуын камтамасыз 160 о ц у л ъ щ етедь Бул ж уйенщ эффекторлык акуыздарыньщ секрециялануы коздыргыш тыц ие жасуш асымен жанасканнан кешн басталады, сондыктан оны секреция жYЙeciмeн контакт-тэуелд1 деп атайды. П aтoгeндiлiк «аралш алар» айырмашылыгы бар б1рнеше фрагменттерд! озш е коса алады. Вируленттшж гендерш щ экспрессиясы индуцибельд1 сипатга болады жэне сырткы ортаныц жагдайымен, коздыргыштыц жасуша сыртында немесе ¡пинде орналасуымен байланысты. Бактерияларда патогендш к факторларыныц фенотиптж кершютерш реттеудщ б1рнеше жуйеЫ аныкталган. Оларды детерминенттейтш гендер, эдетте, репрессияланган.О ларды ц косылуы немесе ажыратылуы сырткы ортадан тусетш сигналдардыц эсер етушен болады.Осындай сигналдарга ортаныц биохимиялык курамыныц озгеруц оныц pH, температурасы, осмостык кысымы т.б. жатады. Микробтар жаца жагдайларга бешмделед! жэне жасуша ¡шшде немесе сыртында орналасуына байланысты езш щ метаболизмш озгертедь Эдетте олар кандай микроортада жэне инфекциялык процесс дамуыныц кандай сатысында турганын бшу уппн аталган сигналдардыц б1реуш немесе б1рнешеуш пайдаланады. Мысалы, инвазиялык гендер эдетте инфекциялык процестщ алгашкы сатысында ¡ске косылыды, б1рак бактериялар жасушага енгеннен кешн басылып калады. Микробтыц жаца, озгерген жагдайга бeйiмдeлy процеЫ ею к о м п о н е н т беш м деуш жуйемен бакыланады. Бул жуйелер акуыздардыц ею тиш нен турады: сырткы ортадан кабылдайтын жэне жасуша ¡ппне сигнал ж!беретш жасушалык мембрананыц сенсорлык акуызы жэне де реттеуип цитоплазмалык акуыз, ол транскрипциялаудыц активаторы немесе репрессоры бола тура, хромосомалар мен плазмидалар гендершщ транскрипциясын тжелей реттейдг Сенсорлык акуыздыц жасуша ¡шшж домеш табигаты бойынша - гистидинкиназа. Сенсордыц аутофосфорилирлену1 тиюН сигнал ретшде шыгуы мумюн. Фосфат-калдьщтыц реттеуш 1 -акуызыныц аминдык топтарына ауысып баруы реттеуш¡-акуыздыц ДБЩ- ныц спецификалык р еттЫ п н байланыстыратын кабшеттипгш озгертедй ал олардан транскрипциялану басталады. Осындай табекш е реттш ктерш де акуыз-регулятормен байланысуга кажетп бастапкы консервативН учаскелер болады. Вируленттж гендердщ топтарын (регулонды) жалпы сигналга косу жэне кушейту б1рнеше сатыда ¡ске асады жэне каскадты принципте аткарылады. Кейб1р жагдайларда осы гендердщ эркайсысы б!р-б1р1не тэуелшз экспрессиялануы мумюн. Ею к о м п о н е н т реттеуш жуйеден баска транскрипциялануды ретгеуш жуйелер бар. Ец толык зерттелген транскрипциялануды реттеуппАго А-тукымдастыгы. Мундай атау арабинозалык оперонныц функциясын бакылайтын Е.соП-дщ ага С геншщ ешм{мен байланысты. Осы топтыц акуыздарыньщ ш ш б о л а д ы , ол г е н д е р д щ с п е ц и ф и к а л ы к Д Ь Щ -ф рагм енттер1м ен б а й л а н с ы с а д ы да, г е н д е р д щ транскрипциялануын кушейтедг Реттеуип механизмге, глобальд1 регуляторлык жуйе ретшде карстырылатын жэне де вируленттш кп экспрессиялау улпн пайдаланатын, ДНКщ топологиясын да жаткызады. Жогарыда корсетшген процесс, молекуланыц супербуралу децгешн реттейтш жэне сырттан келетщ белгЫ сигналга жауап кайтаратын, топоизомеразалар мен гистонтэр1здес Д Щ байланыстырушы акуыздар аркылы ¡ске асады. Осындай сигналдар т ш т гендердщ транскрипциялануына эсер етедк Осындай реттеуип механизмдердщ барлыгы озара байланысты болады. Олардыцэркайсысыныц мацыздылыгы туракты турде езгерш отырады. П атогендш к «аралшаларыныц» тураксыздыгы, эр1 олардыц турактылыгы бактерияларга тшст1 адаптивтжартыкш ылыкжасауына мумю нджбередк Инфекциялык процестщ т т с т ! сатысында жогаргы вируленттш к бактериялар ушш пайдасыз болуы мумюн. П атогендш к «аралшаларыныц» тураксыздыгы инфекция коздыргышыныц барлык популяциясыныц вируленттш гш томендетуге эсер етедь Олардыц делециясы катар орналаскан гендердщ экспрессиясын кушейту! мумюн. Сол кезде п а то ген д ш к тщ кейб!р факторлары бактериялар уш ш адаптивтж болып табы лады , сондыктан олар стабильд! патогендш к «аралшаларында» кодталуы керек. Соцгылардыц б о т е н д ш п оларга улкен турактылык касиет береди ейткеж хромосомага интеграцияланган ДНЦ ж акы нп ыстас м и кроорган и зм д ерд щ ДНК^-мен рекомбинациялануга каты спайды , сонды ктан олар бактерияны ц популяцияларында узак уакыт сакталады. М Е Д И Ц И Н А Л ЬЩ М И К Р О БИ О Л О Г И Я 161 В ируленттЫ ктщ циклдж фенотиптж немесе модификациялык езгеру! микробтар ^ р ш ш п н щ организмдж стадиясынан организмнен тыс жагдайына ауысканда болады. Иммунды организмде жэне одан тыс жагдайда элшз вирулентп резервациалык штамдар калыптасады. Иммунитет калыптасуы барысында соцгыларынан кайтадан резервациялык штамдар пайда болады. В ируленттш ктщ теракты езгеру! мутациялык жэне рекомбинациялык жагдайда пайда болады, жэне де микробтын генотипшщ езгеру ¡мен байланысты. Инфекцияльщ процесс барысында патогендш к факторларды кодтайтын гендердщ кайта курылуы молекулалык децгейде жYpeдi, б!рак популяциялык децгейде эпидемиялык немесе резервациялык штамдардыц табиги ¡ р ^ е л у ш е жагдай жасалады. Кворумды тану принципшщ аркасында бактериялар «сейлесу» кабшеттиипне ие болады. Кворум сенсинг - ол бактериялардыц химиялык сигналдык механизм!, соныц аркасында ж ацат1рш ш к ортасына тускеннен кейш олар езш е тэр!здестерд! есептейдь Сол ещ рде бактериялар кеп болган сайын, олар сонша кеп химиялык сигналдар белш ш ыгарады. Химиялык сигналдардыц концентрациясы кеп болгай сайын, бактерияларда оны кабылдаушы сонша кеп рецепторлар жумыс жасайды. Егер де кеп болган (кворум) жагдайда, олар патогендинк факторларды синтездей бастайды жэне баскыншылык вируленттж турге айналып, макроорганизмнщ иммундык жуйешмен куресе алатын болады. Егер де куш! жетпесе, бактериялар армиясы жасырынып отырады да, колайлы сэтг! кутед!. Кворум - с е н с и н т ц механизм!н бшу жукпалы ауруларды, соныц ¡цпнде антибиотикке тез!мд! штамдары коздыргандарын, жаца тургыдан емдеуге мумк!нд!к бередь жүктеу/скачать 47,48 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|