Медициналык, микробиология
жүктеу/скачать 47,48 Mb. Pdf көрінісі
|
Медициналық микробиология
| фагоцитозга царсы туру,
каб ш еттш п болу керек. Макроорганизмде сакталу жэне ес!п-ен!п кебею магынасын камтитын «инвазивт!к» терминд! каз!рп кезде стафилококтар, стрептококтар, псевдомонадалар т.б. жасушадан тыстык паразитгер уш!н колданады. Патогенд! микробтар макроорганизмге улык эсер ету! керек. Патогенд! микробтар осы функциялардьщ эр кайсысын, макромолекулалардан туратын, инфекциялык процест!ц спецификалыгын камтамасыз етет!н патогендш!к факторларды сактаушы арнайы курылымдардыц кемег!мен !ске асырады. Спецификалык касиет эсер етуш! курылымдарды ц озара комплементарлык принцип! бойы нш а биологиялы к тану механизмще нег!зделген. Адгезиялануды, колонизациялануды жэне фагоцитоздан коргануды нег!з!нде микробтардьщ беткейл!к морфологиялык курылымыныц курамына к!рет!н макромолекулалар !ске асырады. Инвазиялык жэне агрессиялык касиет непзш де экзоферменттерд!ц, ал улык эсер ету - жукпалы аурулар кезш деп спецификалык симптомдардыц дамуында жетекш! рол аткаратын, токсиндерд!ц эсер ету!мен байланы сты . И нфекциялы к процестщ ти!ст! сатыларыныц дамуы нда б!рден б!рнеш е патогенд!л!к факторлары катысады. Адгезиялануды жэне колонизациялануды цамтамасыз ететт патогендтк факторлар. Патогенд! микробтар тер! жэне шырышты кабыктардыц бет!нде орныгып калуы уш!н макроорганизмн!ц табиги корганыс тоскауылдарын белсещц турде жец!п алуга тырысады. Сондыктан адгезия жэне колонизациялану - ол инфекциялык процест!ц алгашкы ¡ске косылу механизм!. Осындай тоскауылдан (барьерден) ете 150 о ц у л ъ щ алмайтын микробтар макроорганизмге парэнтеральды жолмен ену кабш етп гш е ие болган, ол уш ш закымданган эпидерм иса немесе кансоргыш буынаякты ж эщ цктердщ кем еп н пайдаланады. Адгезия спецификалыгымен сипатталады, ол микробтардьщ б ел гш ие турлерш щ жэне макроорганизмнщ б е л гш жуйелер! мен органдарыныц (органтроптылык) эпителиялык жасушыларына тандап жабысу кабш етппмен керш едг Т1птен 6ip органныц немесе жуйенщ (тыныс алу, ас корыту, жуйке т.б.) ш епнде закымданудьщ эр турл!п (мозаикалыгы) байкалады. Адгезияныц спецификалыгын микробтарда комплементарлык курылым жэне макроорганизмде оган сез!мтал эукариоттык жасуш алардьщ болуымен байланысты. Жабысуга жауапты микроб курылымы адгезиндер, немесе лигандтар, ал иенщ эукариоттык жасушалардагы курылымдары - рецепторлар деп аталады. Олардьщ арасында комплементарлык принцип бойынша лиганд - рецепторлык езара эсерлесу ж уредг Грам-Tepic бактериялардыц эр турл! органеллалары - туктер, кылкыштар, к!рпжшелер(фимбриялар) немесе I-типп пилилер адгезиндер тузедк жэне де адгезиндер релш олар д ы ц сы рткы м ем б р ан асы н ы ц H eri3ri акуы здары мен п о л и сах ар и д тер ! аткарады . Г рам -оц бактериялардыц ю рпжш елер^фимбриялары) жок, адгезиндер релш олардыц беткейлж акуыздары мен тейхой кышкылдары аткарады. Капсулалы бактерияларда адгезияларга капсулалык полисахаридтер мен полипептидтер катысады. Микоплазмаларда адгезиндер цитоплазмалык мембрананыц буртжшелерш щ курамына ю редг (М. pneumoniae-ныц Р1 белогы), ал вирустарда капсид акуыздары мен суперкапсид гликопротеиндершщ есебш ен юке асады. Шырышты кабыктардыц бактериялармен колонизациялануы кезшде адгезиндермен катар V.cholerae-ныц холерогеншщ А1 фрагменту C.diphtheriae-ныц дифтериялык токсиш , B .pertussis-тщ пертуссин токсин! жэне т.б. б е л г ш рел аткарады. Т ерш ей жэне шырышты кабыктардагы 6ipirin эсер ететш эр турл! биоцидтык жэне биостатикалык факторларга микробтар карсы тура алатын ж агдайда гана адгезиялану жэне колонизациялану туракты болуы мумкш. Сондыктан ш ы ры ш ты к а б ы к тар д ы ц колон и зац и ялан у п р о ц е сш д е Ig A -п р о те а за л а р ж эн е б ак тер и ял ар д ы ц антилимфоцитты факторы, бактериоциндер ещиршуц антиоксиданттар, тем1р иондары ушш бэсекелес сидерофорлар мацызды рел аткарады. Инфекция Kipy eciri айналасындагы Tepi жабындылары мен шырышты кабыктардыц колонизациялануы микробтардьщ дозасымен гана емес, эпителиялык жасушалар бетш деп рецепторлардыц санымен де байланысты болады. Эпителиялык жасушаларда рецепторлардыц саны жэне курылысы 6ip турдщ ш епнде де ауыткып отырады, ал кейб1р турлердщ екшдер!нде тштен болмауы м ум кш . П опуляци ялы к децгейде де, ж асу ш ал ы к -тш д ж ж эне агзалы к дец гей лерде де закымданудьщ санкилыгы (мозаичность) осыментушщцршед!. Макроорганизм жасушаларыныц беткейлж табиги куры лымдарынан баска вирустармен индуцирленген антигендер мен журе пайда болатын рецепторлар-кешршелер де (альбуминдер, иммундыглобулиндер, фибронектин, комплементтщ б1ркатар компоненттер1 ж эне б аска м олекулалар) рецептор р ел ш аткаруы м ум кш . О лар м акроорганизм жасушаларыныц табиги рецепторларымен жэне микробтардьщ адгезиндер!мен езара эсерлесе алады. Егерде 6ip ж агынан рецепторлар жок болса, инфекциялык процесс дамымайды. Бул кабылдаушы макроорганизмнщ кабылдамаушы макроорганизмнен макромолекулалык децгейде айрыкша болатынын керсетедь Генетикалык детерминделген рецепторлардыц жок болуы кейбф микробтарга карсы табиги, турлж (конституционалдык) туа бггкен иммунитеттщ болуымен байланысты. Екшип жагынан, патогенд! микробтардьщ да патогеншздерден макромолекулалык децгейде ерекше болатынын керсетед!, ейткеш рецепторлар бар болганы мен адгезиндер! жок м утант-микробтар инф екциялы к процесс коздыру кабш еттш гш ен айырылады. Макроорганизмн!ц жасушаларымен адгезиялану (1-сурет) - таза механикалык езара эсерлесу емес. Ж асуша рецепторларымен адгезиндердщ жэне де секреторлык акуыздардыц тжелей езара эсерлесу! жасушаныц сигналдык ж уйесш щ белсенд!л!г!н арттырады жэне кабыну цитокиндерщщ пайда болуы на экелед!, олар макроорганизмнщ жасушасы ¡ш!не сигнал етк!зет!н жүктеу/скачать 47,48 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|