Медициналык, микробиология



Pdf көрінісі
бет173/209
Дата03.12.2023
өлшемі47,48 Mb.
#133078
1   ...   169   170   171   172   173   174   175   176   ...   209
Байланысты:
Медициналық микробиология

Протективт1 антиген
болып табылатын токсиннщ ортак В-субб!рл!п ферменттж субб!рл!ктердщ жасуша цитолизше б1рыцгай 
ену механизмш камтамасыз етедц бул оларга синергидИ эсер ету унпн кажет. Алгашкыда протективт! 
антиген эукариоттык жасушалардыц аффинды рецепторларымен байланысады. Содан кешн нысана- 
жасуш а протеазаларыфуриннщ эсершен одан молекулальщ массасы 63 кД (ПА63) болатын белсенд! тур! 
пайда болады.Ол летальдьщ фактор (А1) мен клктж факторды(А2) байланыстырып гептамерлер тузед! де, 
pH иондарын етюзунп (катиноселективт!) арналарды калыптастыруга жэне рецепторльщ эндоцитоз 
жолымен жасуша цитолиз!не А1 жэне А2 тасымалдауга катысады. 
Леталъдыц токсин
- металлопротеаза, 
оныц нысанасы - протеинкиназалардыц митогенанбелсенд!руш!киназа. Ол ж а с у и ш ш ш к кынщылды 
коршау арцылы прелизосомальщ кещстжтен лизосомага ауыса отырып, б!рнеше минут бойы эсер етед!. 
Леталдьщ фактордыц эсер ету! макрофагтар мен нейтрофилдерде оттектщ белсенд! тур!н!ц енд!р!лу!мен 
керш ю беред! де, макрофагтарда асцын тотьщ косындылары кебей!п, макрофагтыц деструкциялануына 
экелед! (цитотоксикальщ эсер). 
Шктт фактор
белсеншз турдег! микробтармен туз!лет!н, биохимияльщ 
тургы дан кальциге жэне кальмодулинге тэуелд! аденилатциклаза болып табылады. Бактерияларда 
болмайтын эукариоттардыц акуызымен - кальмодулин!мен жасуша ш ш д е жанасцанда оныц белсенд!л!г! 
артады. Оныц нысанасы АТФ болып табылады. 
Аденилатциклаза ектшшкмессенджерлердщ синтезделут
индуцирлейдк
Оларды зертханальщ жагдайда Буавен (А.Воппп) жэне Месробяну (Ь.МеБгоЬеапи) эд!с! 
бойынша ушхлорсутек кыпщылымен оццеу жолымен алуга болады. Тольщты антиген, Буавен антиген!н!ц 
курамында 10%-га дей!н акуыз болады. Ол грам-терю бактериялардыц жасуша кабыргасыныц курамына 
к!ред!. М ундай кешендерд!ц курамы курдел! компоненттерден турады: кешенн!ц иммуногенд!л!г!н 
кам там асы з етет!н акуы з-пептидтер; бактерияларды ц ж асуш а кабы ргасы ны ц нег!зг! компонент! 
фосфатидихлолинд! курамына косып алатын В фосфолипид; Са жэне М§-дщ ек! валентт! иондары; грам- 
те р ю б актери ялард ы ц ж асуш а кабы ргасы н ы ц сы рткы м ем б ран асы н ы ц курам ы н а к!рет!н ж эне 
эндотоксиннщ ез!, оныц н еп зп компонент! (тольщты антигеннщ липополисахаридт! фракциясы, акуызсыз 
компонент!) болып табылатын ЛПС. Ец таза кушнде ЛПС-т! Вестфаль (0.\^е8Тр1т1) эдю! бойынша сулы- 
фенолдьщ экстракциялау жолымен алады. Карбол кышкылы акуыздарды бузады. ЛПС А липидтерден 
ж эн е м енш ж т! полисахаридтерден турады . Соцгыныц курамы на З-дезокси-Б-м анно-октулозонды
кышкылдыц жэне гептозалардыц калдьщтарыныц эсершен пайда болган базист!к белж-Я-ядро, жэне де 
гр ам -тер ю б актери яларды ц Л П С -ц ан ти ген д ж специф икалы гы н ан ьщ тайты н, О -сп ец и ф и калы к 
олигосахаридт!к Пзбектер к!ред!. А липид жэне полисахаридтщ Я-ядросыныц курылысы барльщ грам 
терю бактерияларды б!рдей, б!рак айкын жеке даральщ ерекшел!ктер! басымырак кейб!р бактерияларга 
(В.рег1и88!8, В.аЬогйж, B.fragilis, P.aeruginosa, С.ую1асеит, К.у!г!б!з, ЯЛепие) бул зандыльщ жатпайды. 
ЛПС-т!ц жекеленген компоненттер! бактерия жасушасында б!р-б!р!нен тэуелс!з турде синтезделед! жэне 
хромосомада шогырланган гендермен бакыланады. Вирулентп бактериялар ЛПС-!ц тольщ курылымын 
синтездейд! жэне ЛПС-!ц 2\3 бел!г!н О-спецификалык тобектер курайтын, микробтыц Б -то л щ и турш 
тузед!. В ирулентт!л!г! том ен бактери яларды ц О -специф икальщ Н зб ектер! ж ок, сондьщ тан олар 
микробтардыц Я-шшшд! турлер!н тузед!. Олардыц сырткы мембранасында кептеген еткел-куыстар болады, 
сондьщтан олардыц втю зп ш тж касиет! бузылады.
Эндотоксиндердщ биологиялык белсендш гш щ кер!н!с беру!не ЛПС-тщ жекеленген компоненттер! 
е м е с , он ы ц б а р л ы к м олекуласы ж ауап ты . А куы зды то к си н д ер ге К араганда э н д о т о к с и н д е р д щ
органотропты лы гы ж эне эсер ету специф икалы гы болмайды. Грам-тер!с бактериялар козды рган


158
о ц у л ъ щ
интоксикацияныц симптомдары б1рдей болып келед
1
жэне ол пайда болган кабыну медиаторлармен 
байланысты. ЛПС-тщ эсер ету1 оньщ эсерщ ен биологиялык белсещц заттар бeлiп шыгаратын эртурл1 
типтеп жасушалардьщ (тромбоцит, гранулоцит, эритроцит, лимфоцит, моноцит, макрофагтар) мембрандык 
компоненттер1 мен Л П С -щ липид-липиды специф икалы к ж эне СД14 рецепторлары ны ц есебш ен
бейспецификалык езара эсерлесуше непзделген. ЛПС макроорганизмде 20-дан астам эртурл! белсещц 
биологиялык заттардыц синтезделуш юке косады, олар эндотоксикоз патогенезш щ себеппнш ж эне 
пирогендж эсер ете алады. Оньщ н е п зп тш сетш нуктеЫ макрофагтар болып табылады. Эндотоксиннщ 
улкен мелш ерде пайда болуы фагоцитоздыц элЫреуше, айкын токсикоз дамуына, элшзджке, тыныс 
алуы ны ц киы ндауы на, ¡ш ету ш е, ж урек-тамы р ж у й есш щ бузы луы на, кы сы мы ны ц тем ен деуш е, 
гипогликемияга, лейкоцитозбен ауысатын лейкопенияга, тромбоциттердщ агрегациялануына, гипотермияга 
экелш согады. Грам-терю бактериялардыц бузылуы нэтижесшде канда эндотоксиндер кеп мелшерде 
жиналган кезде эндотоксиндж шок дамуы мумюн. Эндотоксин шамалы мелшерде пайда болганда элшз 
токсикоз, дене температурасыныц кетершу1 жэне фагоцитоздыц шамалы кушекм байкалады. ЛПС тимус- 
тэуелш з антигендерге ж атады ж эне В -лим ф оциттердщ поликлональд1 стим улденуш козды рады , 
альтернативы жолмен комплемент жуйесш кушейтедк адъювант болып табылады. 1шек жолындагы адам 
денесш щ калыпты микрофлорасыныц еюлдер1 туракты турде тузш етш эндотоксиннщ шамалы мелшер1 
м а к р о о р г а н и зм н щ и м м ун д ы ж у й е с ш щ ж асу ш ал ар ы н а ко л ай лы стим улдеугш эсер е т е д ь Ол 
макроорганизмнщ бейспецификалык резистенттш пнщ жогарылауына, жукпалы ауруларга тез1м дш пнщ
кушеюше, радиорезистенттшктщ жогарылауына жэне жасушалардьщ ¡сжке карсы белсендш гш щ артуына 
экеледг Альтернативы жолмен комплемент ж уйесш щ б е л с е н д ш гш щ артуы жэне поликлональдык 
cтимyлдeнyi нэтижесшде макроорганизм эр турл1 микробтармен кездесуге дайын турады жэне специ­
фикалык корганыс факторлары пайда болганга дешн оларга карсы тура алады. Екшпн жагынан макро­
организмде поликлональды стимулятордыц узак уакыт болуы жасушалардьщ шектелген клондарыныц 
юке косылуына жэне аутоиммунды реакциялардыц дамуына экелу! ыктимал. ЛПС енген кезде иммунды 
жауаптыц даму барысында б1ршпп кезекте антитоксиндж б ел сен д ш п жок О-антиденелер пайда болады. 
Полисахаридтщ Я-ядросына жэне А липидке карсы антиденелер пайда болганнан кешн интоксикациялык 
симптомдар азаяды. Ойткеш олардыц курылысы грам-терю бактериялармен б1рдей болатындыкган. сол 
микроб коз-дырган сепсистж процесы тек соган карсы антиденелермен емдеуд1 колдануга тырысады. 
Акуызды токсиндерден ерекшел1п сол, эндотоксиндерден анатоксиндер алуга болмайды.
ЛПС-тщ антигендж спецификалыгын зерттеу грам-терю бактерияларды идентификациялау ушш 
пайдаланады.
Инфекциялык процестщ даму барысында микробтардыц есш -енш кебекм нэтижешнде токсиндерден 
баска б1р катар улы метаболизм ешмдер1 пайда болады (улы аминдер, холин, нейрин, жогаргы майлы 
кы ш кы лдар т.б.). О ларды ц эсер ету1мен катар б1р м е зп л д е о р ган и зм н щ м енппкы ындер1 мен 
жасушаларыныц ыдырап-бузылуы нэтижесшде пайда болган енш дермен улануы, интоксикация дамуында 
мацызды рол аткарады.
Сонымен, патогендш к - ете курдел1 полидерминантты сипатты процес. Микробтар патогендш гш щ
н е п з п материалдык тасуш ылары - жасуш аныц морфологиялык курылымдары, ферменттер жэне 
токсиндер. Макроорганизмде олар окшауланып емес, кешещц турде эсер етедг Мысалы, тырыскак коздыр- 
гы ш ы ны ц н ей р ам и н и д азасы ащ ы ¡ш ектщ ш ы ры ш ты
каб аты н ы ц эп и тели ялы к ж асуш асы н а 
коздыргыштыц жабысуына жэне оньщ энтеротоксиншщ жасушалардьщ ганглиозоидты рецептор- 
ларымен езара эрекеттесуше кемектеседц ал гемоцитотоксин, жасуша мембранасында к> ыс-арналар 
тузш , олардыц осмостык закымдануына экелед1 жэне жасуша мембранасыныц аденилатциклазасын кол 
жетерл1ктей етедь П атогендш к факторларын олардыц функциясы бойынша белу салыстырмасы болып 
табылады. П атогендш ктщ б1р факторы инфекциялык процестщ эр турл1 фазасында катысуы мумкш, ал 
процестщ б1р фазасында патогендш ктщ эр турл1 факторлары катыса алады. Мысалы, бактериялардыц 
капсуласы олардыц адгезиялануына эсер етедк фагоцитозга кедерп жасайды жэне альтернативы жолмен 
ком плем енты к у ш ей теы н ж асуш а ком поненттерш колецкелейд1 (экран и рует). Грам-терю ¡шек


М ЕДИЦИНАЛЫ К, М И К Р О БИ О Л О ГИ Я
159
бактериялары ньщ эндотоксиндер1 мен инвазиялы к акуы здары оларды ц и н вазиялануы на ж эне 
интоксиакциялык симптомдардьщ дамуына эсер ету1мен катар, бактерияларды асказандагы туз кышкылы 
мен ферменттердщ эсершен коргайды. Барлык патогендж факторлардьщ эсер 
eTyi 
б1рыцгай принциптж 
зандылыктарга непзделген. Ол коздыргыштыц белсещц биомолекуласыньщ (лигандтардын) нысана- 
жасушалардьщ бетщ деп комплементарлык курылымдарды тану кабш еттш п м ен байланысты. Олардын 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   169   170   171   172   173   174   175   176   ...   209




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет