жасушалык децгейден агзалык жэне организмдж децгейге дешн жайылуына эсер етедк Инфекция

М Е Д И Ц И Н А Л ЬЩ М И К Р О Б И О Л О ГИ Я
177
жулынныц сур затыньщ алдыцгы мушздершде жэне де сопакша ми жасушаларында есш -енш , сад болу 
коздырады жэне ел!мге экеледь Макроорганизмде вирустардыц таралуында организмы¡н резистенттипп 
н е п з п рол аткарады.
О рган и зм д ш д ец гей д е вирусты к инф екцияларды ею топка б ел у ге болады : ош акты ж эне 
генерализацияланган инфекция. 
Ошацты инфекция
кезшде вирустардыц эсер ету! юру есшшщ аумагында 
гана байкалады. Генерализацияланган инфекция кезшде б!ршш!лж ошакта вирустардыц репродукциялануы 
басталганнан шамалы уакыттан кешн инфекциялык процесс ц генерализациялануы басталады, вирус 
сез1мтал тшдерге ж е т т ею н ш ш к ошактар калы птастырады. Макроорганизммен езара эсерлесу мерз!мшщ 
узактыгына карай инфекция жедел жэне персистентп турде болуы мумюн. Жедел инфекция жасуша 
децгеш ндеп ешмд! инфекцияга сэйкес келедь Ол клиникалык айкын, немесе инапарантты турде де журу! 
мумюн, толык сауыгумен мнемесе ел1ммен аякталады. Персистенциялык инфекцияны вирустыц сырткы 
ортага шыгуына жэне ауру симптомдарыныц керЫ сш е байланысты вирустасымалдаушылык, латентп, 
созылмалы_немесе баяу вирусты инфекциялар деп ажыратады.
Б1рнеше айлар мен жылдарга созылатын узак мерз1мд1 жасырын кезешмен сипатталатын, соцынан 
шдет баяу жэне удемел! турде дамып, ел1ммен аякталатын, макроорганизмнш кандайда болмасын б1р 
ж уйесш (эдетте ОЖЖ) закымдайтын турш баяу вирустык инфекция деп атайды.
Адамдар мен жануарлар вирустарыныц кепш ш гш щ макроорганизмде персиситенциялану кабш етпп 
болады, ол тургындардыц проэпидемиялануына жэне вирустардыц биологиялык тур ретшде сакталуына 
экеледг Персиситенциялану к аб ш еттш п кептеген вирустарда жылы канды иесш щ организмшде немесе 
тасымалдаушы - буынаяктыларда узак уакыт сакталу механизм! ретш де калыптаскан. Вирустардыц 
персистенциялануы оларды ц ез!мен, немесе ж асуш асымен де байланы сты кептеген себептердщ
н эти ж есш де болуы мумю н. М ысалы : толы к емес немесе дефект! вирус ж уккан кезде вирустыц 
репликациялануы мен транскрипциясы ны ц езгеру!; мутанттардыц пайда болуы; вирустык гендер 
экспрессиясыныц езгеру!; иммундык жауапты супрессияга экелетш иммуноциттер кызмет!н!ц бузылуы. 
Персистенциялык кабшеттж кеб!несе жасушалык жуйен!ц пермиссивт!л!гг!мен аныкталады. Мысалы, 
эпителиялы к жэне баска удемел! турде бел!нет!н жасуш аларда уш ык вирустарыныц б!рнеше рет 
кайталанатын толык репродукциялык цикл! журед!. Бел!ну кабш етпп жок жуйке жасушаларында ушык 
вирусы кебеймейдц плазмидалар тур!нде гана сакталады, ейткеш мундай жасушаларда вирустык ДНК^ 
синтездеуге каж етп жасуша - тэуелд! ферменттер жок.
7.8. Эпидемиялык; процесс ту р ал ы
тусЫк
Э п и д ем и ял ы к п р о ц есс - бул уж ы м д а козды ргы ш ай н ал ы м ы н ан ту ы н д аган си м птом сы з 
тасымалдаушылык пен м аниф еспк ауруга деш н п спецификалык инфекциялык жагдайлардыц тургындар 
арасында пайда болу жэне таралу процесс
Эпидемиялык процестщ калыптасу жагдайлары мен механизмш, оны зерттеу эд!стер!н, жэне де 
жукпалы ауруларды азайту жэне оныц алдын-алуга багытталган эпидемияга карсы шаралар жиынтыгын 
зерделейт!н арнайы гылым саласы бар - ол эпидемиология деп аталады.
Эпидемиялык процест!ц биологиялык непз! паразитарлык жуйе болып табылады, ягни паразит 
жэне ие популяцияларыныц езара эсерлесу!. Кез келген инфекция немесе инвазия кезшде осындай езара 
эрекеттесу процес!нде паразит пен иенщ популяциясында езара бей!мделу (адаптациялык) езгерютер 
болады. Паразитарлык жуйен!ц тургындардыц элеуметтж жагдайларымен уштасуы, оны эпидемиялык 
процеске айналдырады.
Эпидемиялык процесс уш элементтщ уз!л!сс!з езара эсерлесу!мен байланысты:
1) инфекция кез!;
2) бершу механизм!, жолдары жэне факторлары;
3) кабылдагыш ужым.
Осы звенолардыц кез келгеш нщ шыгып калуы эпидемиялык процест!ц узш уш е экелед!.

178
о ц у л ы ц
Эпидемиялык процестщ 6ipiHini элемент! -
инфекция квз1.
«Инфекция коздыргышыныц кезЬ> туш ш п 
патогенд! м икробтардыц Н р ш ш ж ететш табиги орны болып табы латын , сол жерден адамдар мен 
жануарларга жугатын Tipi немесе абиотикалык обьектшер, дегешц бiлдipeдi. Инфекция K03i ретшде адам 
организм! (наукас немесе тасымалдаушы), жануарлар организм! жэне коршаган ортаныц абиотикалык 
обьектшер! болуы мумкш.
Инфекция коз! тек кана адамдар болатын инфекцияны 
антропоноздар,
ал инфекция K03i ауру малдар 
болатын 6ipaK адамдар да ауратын инфекцияны-зоояоздяр деп атайды. Сонымен 6ipre 
сапроноздар
тобын 
ажыратады, бул кезде инфекция козьсы рткы орта обьект!лер! болып табылады. Сапроноздар - ол 
коздыргыш тарыныц омырткалы иес! гана болып коймай, олардьщ даму ортасы мен резервуары ол! 
табигатты да (органикалык заттар, сонын !шшде тагамдар, топырак, ос!мд!ктер) болатын аурулар.
Сапроноздардыц коздыргыштары адамдар мен жануарлардыцжалган паразиттер! болып табьшады. 
Олар туракты турде табиги коршаган орта обьектшершде (су, топырак) мекендейд! жэне табигатта оз 
TipminiriH сактау уш!н эпидемиялык процест! кажет етпейд!. Осыган байланысты сапроноз кез!ндег! 
эпидемиялык процесс, ол коршаган орта обьектшершен адамдар ужымына коздыргыш жугу нэтижес!нде 
б!р дерттен ек!нш! ¡идет туындамайтын процесс. Сапроноздар кезш деп эпидемиялык процесс - олардьщ 
коздыргыштарыныц жалган паразитизмге кабш еттш к 
KOpiHic, 
ал адамдарда болатын ap6ip дертке шалдыгу 
жагдайы зооноздар кез!ндег! сиякты биологиялык туйык болып табылады. Сапроноз коздыргыштары 
адамдарга жугудан бурын, инфекция жуккан Tipi адамдар мен жануарлар ортасына жагдайлары (ец 
болмагандатемпературасы жэне ылгалдыгы бойынш а) уксас коршаган орта обьектшершде шогырланады: 
легионеллалар-кондиционерлерд!н булагышында немесе ш омылгылык (душ евые) кондыргыларда, 
иерсиниялар-кок
0
н!с сактагыштардагы ш!ри бастаган кокон!стерде жэне т.б. Нэтижесшде организмн!н 
иммунобиологиялык корганыс тоскауылынан ©Tin кету!н камтамасыз етет!н инфицирлеуип дозасын (ШПМ 
туралы айтылгандагыдай барлык жагдайда микробтык молшер саны ©те коп болуы керек) калыптастыру 
ушш жетк!л!кт! микробтар массасы пайда болады. Бул кезде микробтардыц жэй гана механикалык шогыр- 
лануы болып коймай, олардьщ касиеттерш щ, соныц ¡ш!нде вируленттшЫшщ жогарылауы болатын, 
озгерг!шт!к процес! шесе журет!н кобею! байкалады. Крршаган ортадагы сапрофитт!кт!рш!л!г!н организмде 
паразитт!к эрекет етуге ауысу уш!н сапроноз коздыргыштарында «бешмделу алды феномен!» деп аталатын 
озше тэн урд!с байкалады.
Эпидемиялык процестщ екшип элемент!не 
инфекцияныц механизм:, жугу жолдары жэне б е р щ
факторлары жатады.
Эпидемиолог Л.В.Громашевский организмде коздыргыш орналасуы мен бершу 
механизмшщ сэйкестЫ! туралы заццылык Heri3iH калады, оны кесте туршде келт!руге болады (7.1 - кесте).
Э п и д е м и я л ы к п р о ц е с т щ
yuiiHuii элементте уж ымдыц цабылдаушылыц жатады.
Егер 
популяцияныц иммунды когамдык тобы 95% жэне одан жогары болса, сол ужымда эпидемиялык аман- 
саулык жагдай орныгатыны байкалган жэне коздыргыш айналымы токтайды. Сондыктан. эпидемияныц 
алдын алу м!ндет! коздыргыштарга карсы егу ж урпзу аркылы осы ужымдарда иммунды топ калыптастыру 
болып табылады.
Осыган сэйкес ужымдарда аткарылатын эпидемияга карсы шаралар эпидемиялык процестщ эртурл! 
звеноларына багытталуы мумк!н. Ш аралардыц 1-тобы инфекция козше, 2-тобы - бершу механизм! мен 
жугу жолдары на, ал 3-тобы-кабьшдаушы ужымга багытталган.
Шаралардыц 1-тобына инфекция коз!не багытталган кешещц эрекеттер жатады: наукастарды аныктау. 
окшаулау жэне емдеу; тасымалдаушыларды-аныктау, есепке алу жэне сауыктыру кажет; ауру малдарды - 
эдетте жояды.
Ш аралардыц 2-тобы бершу жолдары мен механизмы узуге багытталган. Оган мыналар жатады: 
тургындык жерлерд! сауыктандыру шаралары (мысалы, орталыктандырылган канализациямен жэне кубыр 
суымен жабдыктау), уйымдаскан ужымдарды ¡р!ленд!ру, карантиндж шаралар, тагамдык 

жүктеу/скачать 47,48 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: