кезектi немесе
кезектен тыс болуы мҥмкiн.
Билік ҧйымдарын сайлаудың негізгі қызметтері мен қағидалары. Саяси билiк
ҧйымдарын сайлаудың негiзгi мақсаты – қоғамды басқаруға ӛзiнiң алдыңғы қатарлы ӛкiлдерiн
тарту ғана емес, сондай-ақ бiрқатар кҥрделi
әлеуметтiк-саяси қызметтердi орындау да болып
табылады:
1 Әлеуметтiк топтардың мҥдделерiн артикуляциялау қызметi . Ең алдымен, сайлау
әртҥрлi әлеуметтiк топтар мҥдделерiн артикуляциялаудың ерекше механизмiн кӛрсетедi.
Сайлау науқаны кезеңiнде адамдар ӛмiрлiк маңызы бар мәселелердi ойлайды, сондықтан
кандидаттар тҧғырнамалары осы мәселелердi жинақтауы, әрбiр әлеуметтiк топтардың
мҥдделерiн қамти бiлуi тиiс. Демек, сайлау ӛзiнше нарық (рынок) болып табылады, яғни
кандидат ӛзiнiң сайлауалды бағдарламасын ӛкiлдiкке айырбастайды. Бiрақ сайлаушылар ҥшiн
бағдарлама ғана қҧнды болып табылады.
2 Әртҥрлi әлеуметтiк топтар мҥдделерiнiң бейбiт бәсекесi қызметi. Әлеуметтiк
топтардың мҥдделерi әртҥрлi болып қана қоймай, ол қарама-қайшылықты болуы да мҥмкiн,
сайлау тҧрғындардың әртҥрлi топтары мҥдделерiнiң
бейбiт бәсекесi қызметiн атқарады.
Сайлауалды кҥрес саяси бағытты халық бҧқарасы қолдайтын бағытта қҧруға мәжбҥр етедi.
Мҧнда сайлау әлеуметтiк шиеленiстердi институттандыру мен шешудiң тәсiлi болып табылады.
Яғни, шиеленiстер ашық, жария жҥргiзiледi, ал бҥкiл қоғам оның тӛрешісі болады, сӛйтіп, әдiл
бәсекелестiк кҥрес ӛтедi.
3 Сайлаудың ӛкiлдiлiк қатынастың қалыптасуы мен институттануы қызметi. Теория
бойынша қоғамның әрбiр мҥшесi қандай да бiр әлеуметтiк қауымдастықтың мҥддесiн
бейнелеуге, билiк ҧйымында оның ӛкiлi болуға қҧқылы. Бiрақ, шын мәнiнде бҧл бәрiнiң
қолынан келе бермейдi. Сайлау процесiнде ӛз ӛкiлдiгiн қолдау базасын қалыптастыру ӛте
маңызды, ол коммуникациялық каналдар мен сайлаушылармен ӛзара әрекетте болуға
байланысты. Қайсы саясаткер бҧны табысты, жемiстi ҧйымдастыра алса, онда ол саяси элита
қатарына табиғи таңдау негiзiнде ӛте алады.
