Аталық без қосалқысының бөліктері

1. Аталық без қосалқысының басы ( caput epididymidis) – жоғарғы жуанданған 
(дөңгеленген) бөлігі, ол аталық бездің жоғарғы ұшына жақын орналасады; 
2. Аталық без қосалқысының денесі (corpus epididymidis) – қосалқының ортаңғы бөлігі, 
бұл бөлік аталық бездің артқы жиегіне және шамалап оның латералді бетіне жанасып 
орналасқан; 
3. Аталық без қосалқысының құйрығы (cauda epididymidis) – аталық без қосалқысы 
денесінің төменгі жіңішкерген бөлігі және шәует шығаратын түтікке ( ductus deferens-ке)
жалғасады; 
Аталық без қосалқысының құрылысына тоқталсам : 
• аталық без қосалқысының көп бөлігі аталық бездің қынапты қабығының ( tunica 
vaginalis testis-тың) висцералық жапырақшасымен жабылған, оның астында қосалқының 
ақ қабықшасы орналасқан ; 
• ақ қабықтан қосалқының ішіне қарай жұқа қалқашалар тарайды, олар қосалқыны
үлесшелерге (конустарға) бөледі: lobuli (coni) epididymidis ; 
• қосалқының әр үлесшесіне аталық бездің аралығынан келетін атабездің шығарушы 
түтікшелері кіреді және үлесшелер ішінде олар иректеліп орналасады;
• қосалқының ең жоғарғы үлесшесі түтікшесінің соңғы бөлігі (қосалқының басында 
орналасқан) төмен қарай бағытталып, жолында өзінен кейінгі үлесшелерден шығатын 
түтікшелерді біртіндеп, осы үлесшелерге сәйкес, өзіне қабылдап отырады және соңында
ол ақырындап кеңейіп қосалқының түтігіне ( ductus epididymidis-ке) жалғасады; 
• ductus epididymidis қосалқының басынан басталады және денесі мен құйрығы арқылы 
жүріп шәует шығаратын түтікке ( ductus deferens-ке) жалғасады; өзінің жолында ductus 
epididymidis көптеген иілімдер түзеді . 
Аталық без қосалқысының басын түзетін құрылымдарды білген жөн: ductuli efferentes 
testis , lobuli epididymidis және ductus epididymidis-тың бастапқы бөлігі . 
Аталық без қосалқысының байламдарына тоқталып кетсем : 
а) аталық без қосалқысының жоғарғы байламы ( lig.epididymidis superior) – аталық бездің 
жоғарғы шетін аталық без қосалқысының басымен байланыстыратын жалғама; 
б) аталық без қосалқысының төменгі байламы ( lig.epididymidis inferior) – аталық бездің
артқы жиегінің төменгі бөлігінен қосалқыға ауысып өтетін жалғама.
Енді Аталық бездің және оның қосалқысының қанмен қамтамасыз етілуіне тоқталып 
кетсем . 
Аталық без және оның қосалқысын аталық без артериясы (құрсақтық қалқанның тармағы) 
және аталық без артериясымен анастамоз құрайтын шәует шығаратын түтік артериясы 
қанмен қамтамасыз етеді. 
Аталық без және оның қосалқысынан веналық қан шәует шылбыры құрамында сабақты 
венозды өрім, plexus venosus pampiniformis, түзетін vv. testiculares арқылы кетеді, ол оң 
жағынан v. cava inferior, және сол жағынан v. renalis sinistra-ға ашылады. Аталық без және 
оның қосалқысының лимфа тамырлары бел бөлімінің лимфа түйіндеріне, nodi lymphatici 

lumbales ашылады. Аталық без және оның қосалқысы аталық без өрімінен симпатикалық 
және парасимпатикалық нервтенуді, plexus testicularis және plexus deferentialis алады.
Аталық без қосалқысының функциясы-бұл ұрықтың шығаратын түтікшелерінен кіретін 
сперматозоидтардың жетілуіне ықпал ету, сонымен қатар өзіндік таңдау функциясы: оның 
қабырғаларында әлсіз және белсенді емес сперматозоидтарды сіңіретін және сіңіретін 
арнайы спермиефаг жасушалары бар. 
Эпидидимистің жалпы каналының ұзындығы 50 см - ге дейін, сыртқы диаметрі 3 мм - ге 
дейін, ал люмені 1,5 мм-ге дейін жетеді.тамырлар мен нервтермен бірге скотальды 
Венадан ваза каналы іш қуысына өтеді, онда ол шамамен екі есе кеңейіп, ампула деп 
аталады , содан кейін уретраға түседі. Оның қосылу орнында тұқым түйнектері деп 
аталады .
Аталық без қосалқысымен, шәует шығарар өзектің басталар бөлігімен бірге үма ішінде 
орналасқан. Бұл ағзаларға артерия тамырлары қанды әкеліп, вена тамырлары әкетіп 
жатады. Сонымен қатар оларға лимфа тамырларымен жүйке талшықтары да келеді. 
Аталық без келетін қан тамырлары мен жүйке талшықтары, шәует шыгарар өзек дәнекер 
тінді қабықшасымен жабылып, шәует бауын түзеді. Ол үма ішімен жоғары көтеріліп, шат 
өзегі арқылы жамбас қуысына енеді. Осы жерде шәует шығарар өзек тамырлары мен 
жүйкелерінен ажырап, жамбас ішінде төмен қарай жүріп отырып, кіші жамбас қуысына 
өтеді. Бұл несеп жолына ашылмастан бұрын бүйір кеністігін жасап, шәует қуықшасын 
түзеді де, ол жыныс жасушаларының қоймасы қызметін атқарады. Шәует қуықшысы да 
шәует шығарар өзек сияқты үш қабықшадан түзілген; ішкі кілегейлі, ортаңгы бірыңғай 
салалы ет, сыртқы дәнекер тінді болып келеді. Шәует қуықшасының жоғарғы кеңейген 
жерін денесі десе, төменгі жіңішкеріп келген бөлігін шәует шашар өзегі деп атайды. 
Шәует қуықшасы түссіз сұйықтыққа толы, Оның құрамында сперматозоидтар 
болатындықтан сперма жинағыш қойма деп атайды. Оның кілегейлі қабатынан бөлінген 
сұйықтық сперманы әрі сұйылтып, әрі белсендіреді. 

жүктеу/скачать 1,83 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: