12 - тарау.
ТЫ НЫ САЛУ
Тынысалу
деп ауадан оттегін сіңіріп, көмір қышкыл газын шыгаруын
қамтамасыз егетін өзара байланысты көптеген үрдістерді айтады. Оттегінің
катысуымен организмде тотығу үрдісі өтеді. Құрамындагы органикалық
заттардың тотығуы нэтижесіндс жасушалар мен тіндерде тіршілікке кажет
энергия пайда болады. Мүнымен қатар тотығу барысында көмір қышқыл газы
түзіледі. Бүл газ уақытында сыртқа шыгарылып тұрмаса көптеген тіршілікке
қажет үрдістер тоқтап денеде су түрақтылыгы
(изогидрия),
жылу
тұрактылыгы (изотермия) бұзылады да адам өміріне қауіп туады. Демек,
организм ауадан үздіксіз оттегін алып, үдайы комір кышқыл газын сыртқа
шыгарып тұрса ғана өмір сүре алады.
Тыныс алу негізінен бес кезеңнен түрады:
1) сыртқы тынысалу - ауадағы газдарды (атмосферадан) өкпеге әкеліп,
өкпеден (тотыққан) қайтадан атмосферага шыгарып тұру;
2)
өкпе
көпіршіктеріндегі
(альвеолалардағы)
газдар
мен
қан
қүрамындагы газдардың алмасуы;
3) газдардың өкпеден тінге, тіннен өкпеге қан ағынымен тасымалдануы;
4) тін мен қан арасында газ алмасуы;
5) ішкі тынысалу - жасуша ққұрамындагы органикалық заттардың
тотыгуы. Бүл - биохимиялық үрдіс. Тынысалудың алғашқы 4 кезеңін
физиология, соцғысын биохимия зерттейді.
Достарыңызбен бөлісу: