292
өзгеріске ұшырауы арқылы онымен тығыз байланыста тұрады. Төлеу
сөзде автордың қоспасымен бірігіп, бір-ақ сөйлем болады да,
де
етістігін қажет етпейді.
3.Төл сөзде сөйлем хабарлы да, сұраулы да, лепті де болып
келеді. Соған қарай оның әр сөйлемінің өзіне лайықты сазы,
интонациясы, ритмика-мелодикалық ерекшеліктері болып отырады.
Төлеу сөзде мұның бірде-бірі болмайды, яғни олар сақталмайды.
Өткені төлеу сөз өзінің бастапқы түрінің (төл сөз түрінің) қандай
екендігіне қарамастан, тек хабарлау түрінде ғана беріледі, сондықтан
онда (төлеу сөзде) сөз иесінің бастапқы әр алуан интонациялық:
ритмика-мелодикалық ерекшеліктері сақталмайды.
4.Төл сөзде сөйлемнің бастапқы эмоционалдық, модальдық
ерекшеліктерінің барлығы да сақталады. Төл сөз иесі қолданған
одағай, қаратпа, қыстырма сөздер бұлжытпай беріледі. Ал төлеу сөзде
түсіріліп қалдырылады.
5. Төл сөз бен төлеу сөз жақтық түрғ ыдан, жіктеу есімдіктерін
қолдану жағ ынан да біркелкі емес. Төл сөзде іс-әрекеттің иесі өзі
болғ ан жағ дайда автор жіктеу есімдігінің бірінші жағ ын қолданып
сөйлей береді. Ал төлеу сөзде олай етуге болмайды.
6. Тек жеке сөз ғана емес, сөйлеушінің ішкі сезіміне,
эмоциноналдық күйіне байланысты қолданылатын көптеген төл
сөздер төлеу сөзге айналдыруды көтермейді. М ы с а л ы :
Ойбай-ай,
енді қайтейін! Қалеке-ай, мынаның қорлығын-ай! Ойпырым-ау, жаным-ау!
Ассалаумәликем, Тәке! дегендер тәріздес төл сөздерді төлеу сөз түрінде
беру тіпті мүмкін емес.
Төл сөзді төлеу сөзге айналдырудың тілімізде қалыптасқан,
ежелден келе жатқан тұрақты тәсілдері бар: төл сөздің тиянақты
баяндауышы төлеу сөзге айналғанда тура толықтауыш болып
кетеді.
Сондықтан
да табыс жалғауы төл сөзді төлеу сөзге
айналдырудағы, оны автор сөзімен ұштастырудағы бірден-бір
шешуші форма болады.
Достарыңызбен бөлісу: