Тіл – құрал. Қазақ тілін меңгеру деңгейін тестілеу əдісімен бағалау емтиханына дайындық үшін оқу-əдістемелік құралы

131
Оқылым бөлігі
Мәтінге нақтырақ тақырып таңдаңыз.
Выберите наиболее подходящий заголовок текста.
А) Білікті кәсіпкерлер
В) Жеңіл өнеркәсіп түрлері
С) Отандық сапалы тауар өндіруші
D) Өндіруші және тұтынушы пайдасы
Мәтін мазмұнын нақтылайтын қорытындыны таңдаңыз.
Определите вывод, конкретизирующий содержание текста.
А) Өтімді тауар лезде сатылып кетеді.
В) Отандық өнімге сұраныс артып келеді.
С) Отандық өнімді тұтыну шетелдіктер үшін пайдалы.
D) Сапалы тауар – тұрақты тұтынушыларды және пайданы көбейту кепілі.
Мәтіндегі маңызды емес ақпаратты таңдаңыз.
Выберите наименее важную информацию.
А) Мен ақ түсті сәнді көйлек таңдап алдым.
В) Өнім өтімді болу үшін сапалы болуы керек.
С) Қазақстан халқы тек отандық өнімдерді ғана пайдаланады.
D) Өнімнің өтімді болуы тұтынушы көңілінен шығуына байланысты.
Мәтіннің бірінші азатжолына дәлірек тақырыпша таңдаңыз.
Выберите наиболее подходящий подзаголовок для первого абзаца.
А) Фабрика өнімдері
В) Сапалы тауар тұтынушылары
С) Алматы тоқыма дүкендерінің пайдасы
D) Алматы тоқыма фабрикасының өнімдері
Мәтіннің екінші азатжолына дәлірек тақырыпша таңдаңыз.
Выберите наиболее подходящий подзаголовок для второго абзаца.
А) Ата-анама сыйлық
В) Сәнді әрі жылы киімдер
С) Сапалы тауар тұтынушысы
D) Сәнді киім - жақсы көңіл күйінің кепілі.
Мәтіннің үшінші азатжолына дәлірек тақырыпша таңдаңыз.
Выберите наиболее подходящий подзаголовок для третьего абзаца.
А) Басты міндеттер
В) Жаңа технология
С) Жұмысымды ұнатамын
D) Фабрика өнімінің сапасын арттыру
21
22
24
26
23
25

132
Мәтінде жауабы бар сұрақты таңдаңыз.
Выберите вопрос, ответ на который присутствует в тексте.
А) Шұбат қалай ашытылады?
В) Қандай диеталық тағам түрлерін білесіз?
С) Дәнді-дақылдарда қандай дәрумендер бар?
D) Адам ағзасына қажетті қандай дәрумендерді білесіз?
Ас адамның арқауы. Адам ағзасы түрлі аспен қоректеніп, күш жинайды. 
Жалпы тағамдар ет, сүт, дәнді-дақылдардан жасалады. Олардың әрқайсысы 
адам ағзасы үшін пайдалы. Ет өнімдері дәмділігімен және өзінің құрамындағы адам 
ағзасына пайдалы ақуыз заттарымен құнды. Қазақтың дәстүрлі дастарқанында 
күріш, бидай, жүгері, тары сияқты дән азықтарынан дайындалатын тағамдар 
да өте мол. Бұл тағамдар дәрумендерге бай, ағзаға сіңімді келеді. Майға қуырған 
қып-қызыл бидай, аппақ баданалы жүгері дастарқанның сәні емес пе? 
Сүт тағамдары денсаулыққа аса пайдалы. Кезінде академик И.П.Павлов: 
«Сүт табиғаттың өзі дайындаған тамаша тағам» деп бағалаған болатын. 
Шындығында қоректік жағынан алғанда, сүт тағамдық құндылығымен ағза үшін 
аса маңызды өнім. Сүт сүт қоректі жануарлардың сүт бездерінен бөлінетін 
секрециялық сұйық. Адам баласының саналы тіршілігінің барысында өз қажетіне 
қарай лайықтап алған бұл табиғи өнімнің қоректік жағынан алғанда тағамдық 
құндылығы өте жоғары. 
Сүт және одан өндірілетін өнімдер өте сіңімді және адам ағзасы үшін пайдалы 
тағам. Сүттен қаймақ, кілегей алынып, сары май шайқалады. Сиыр, қой, ешкі 
сүтінен айран ұйытылып, май шайқалса, бие сүтінен қымыз, түйе сүтінен шұбат 
ашытылады. 
Сүтті жас баладан еңкейген кәріге дейін ішеді. Өйткені ол дәрумендерге, 
қышқылдар мен майларға, ақуыз бен минералды заттарға, микроэлементтер мен 
ферменттерге өте бай. Бір сөзбен айтқанда, сүт химиялық құрамы жағынан 
тамаша тағам. Себебі оның құрамында адам ағзасының қалыпты жетілуі үшін 
қажетті барлық заттар бар. Соған орай физиологиялық құндылығы жағынан бір 
де бір азық тең келе алмайды. Сүттің тағы бір ерекше қасиеті ас қорыту 
бездерінің жұмыс істеу қабілетін үнемі жақсартып отыру. 
Сүтті пайдаланып әртүрлі тағамдар дайындауға болады. Айран ұйытып, ірімшік, 
құрт кептіруден бастап, ботқа пісіруге дейін осы бір ерекше өнім пайдаланылады. 
Ал сүт қосылып дайындалған тағам өте дәмді болады. Оның үстіне сүт өнімдерінің 
дәрулік қасиеті бар. Олар емдеу, түрлі аурудың алдын алу және диеталық тағам 
ретінде де қолданылып жүр. 
Сүт өнімдерінің ерекше бір түрі уыз. Уыз жаңа төлдеген малдың қою сүті. 
Қазақ халқы оны қара уыз, сары уыз, ақ уыз деп үшке бөледі. Қара уыз төлдеген 
малдың төлі еметін алғашқы уызы. Сары уыз төлі емгеннен кейін сауылатын 
уыз. Ақ уыз бір күннен кейін сауылған уыз.
Уыз қазақ халқының аса дәмді әрі сүйікті ұлттық тағамы. Ол адам 
ағзасына өте пайдалы ас.

жүктеу/скачать 3,42 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: