Оқулық Екінші басылымы Қазақстан Республикасы Білім министрлігі

ры
дсп атаиды, ал 
х
псн 
у
осьтсрін 
ж әнс
О бас нүктссін біріктіріп 
жазықтықтагы
тік бурыіиты координаттар жщесі
дсйді. 
Н үктснін кооодинаттаоын 
оны бслгілейтін
жазады
хОу
координаттар
36-сурет
былай табамыз. О нүктссінсн бастап абс- 
цисса осінс өзіміз тағайындаған бірліктің
салып, 
і
і аламыз
арқылы 
х
осіне параллель түзулер жүргізсск, олар 
N
нүктесіндс 
қиылысады.
Нүктенің кеңістіктсгі орнын анықтау үшін 
Оху
жүйссін 
О 
нүктссі 
арқылы өтстін жәнс 
х
псн у-тің әрқайсысына да псрпсндикуляр 
болатын 
г
осімсн толықтыру ксрск. Үшінші 
г
осін 
аппликата осі
деп атайды. Енді нүктснің орны үш санмсн анықталады: 
х
абсцис- 
сасы, 
у
ординатасы жәнс 
г
аппликатасы. 
1 
>
Координаттар жүйссі 
Охуг
бас 
нүктсдсн (О ), үш осьтсн (х, 
у
жонс
г) 
жәнс өзара псрпсндикуляр үш жа- 
зықтықтан түрады 
(37-сурст). 
О
нүктссіндс қиылысатың 
х
жәнс 
г
ось-
тсрі анықтайтын жазықтықты 
Л,
әрпімсн, .V жәнс 
у
осьтсрі анықтан- 
тын жазықтықты 
Яг
әрпімсн, 
у
жәнс 
г осьтсрі анықтайтын жазықтықты 
Лі
әрпімсн бслгілейік. Нүктсден Я»
«
37-сурст
жазықтығына 
дсиінп
қашықтық
оның абсциссасын анықтайды. Л
нүктесінің
псндикуляр түсіру ксрск. Осы псрпенднкулярдың табанын 
Аі
д с п
бслгілсйік. Л нүктссінсн 
жазықтыгына дсйінгі қашықтық ЛЛ^
кссіндісінің үзындығына тсң бо
Л нүктесінің ординатасын
анықтау үшін, одан 
Я ,
 
жазықтыгына псрпсндикуляр түсіру ксрск.
Перпендикулярдың табаны Л
болса
ыгы
жызықтыгына псрпендикуляр түсіріп, оның табаны 
Л* нүктссін,
одан ксйін аппликатасын 
IЛЛ21 
анықтаймыз. 
Л, 
нүктссі 
аркылы 
г
осінс, 
Аг
нүктссі аркылы у осіне параллсль жүргізілгсн 
түзулср .<
осіндс жатқан 
Ах
нүктссінде қиылысады. 
Аг
нүктссі арқылы .V осіне, 
Аі
нүктссі арқылы 
г
осінс параллель жүргізілгсн түзулср 
у
осіндс
42

жатклн 
Ау
нүктссіндс қиылысадш. 
Л*
нуктссі арқылы >’ осінс* 
Л\
нүгётссі арқылы 
х
осінс параллсль жүргізілгсн түзулср 
і
осіндс 
жатқан 
Лг
нүктссіндс қиылысады. Ссгіз нүктс: 
А %
Л\%
Ль А&
Лху Ау> Л
і
жәнс О тік параллслспипсдтін төбслсрін анықтайды. 
Параллслспипсдтің параллсль қырлары өзара тсң. Сондықтан 
Л
нүктссінің координаттары үшін төмсндсгі тсңдіктсрді жазуға болады:
V =
I 
ОАх \
I 
ОЛу
I
= I 
о л г\
I 
Л у Л 2
 I
І/ІД/І2І 
1 / і г Л і I
і
/Ы
іі
\А
я
Л
і
\
I 
А іА
11 
\А\А 
\;
Л
нүктссін координаттары боймнша салу үшін 0 нүктссінсн 
лараллслспипсдтің кырлары бойынша 
А
нүктссінс кслстін жолдар* 
дың бірсуін жүргізсс болады. 
О
нүктссінсн 
Л
нүктссінс кслстін б 
сынық сызық бпр. Оларды 
координшптық сыпық сызықтар
дсйді. 
Көбінс 
ОЛгЛіА
координаттық сынық сызыкты пацдаланады. Ксрск 
болған жағдайда координаттык сынык сызықтардың баскаларын да 
пайдалануға болады.
Мысалы, 
Охуг
тік бүрышты координат-
тар жүйссі бсрілсін. 
В
(4; 3; 5;) нүктссін 
салуды қарастырайық (38-сурст). Масштаб- 
ты қалауымызша алып, О нүктссінсн бастап 
абсцисса осінс 4 кссінді салсақ, 
Вх
нүктссін 
аламыз. 
Вх
нүктссі арқылы >■ осінс парал-
лсль
түзу жүрпзіп,
баста гі 3
онын бойына 
В
нүктссінсн оастап 
з
кссінді салсақ, 
Вг
иүктссін аламыз. 
Вг
нүктссі арқылы 
г
осінс 
параллсль түзу жүргізіп, оның бойына 
В%
бастап 5

жүктеу/скачать 20,14 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: