жы ұйымдары үшін онша түсінікті емес «шаңырақ» ұғымының мәнін ашып
көрсетті.
Ш аң ы рақ алымы 4 сомға дейін көбейтілді. С ірә, 1868—1870 ж ы лдар-
дағы көтеріліс үкіметті қатты қорқы тса керек, ол ш аңы рак алы мы ны ң
мөлш ерін белгілеуге бірден баты лды қ ете алмады. Бұл үшін ол алым
көлемін бірте-бірте көбейтіп, біркатар үстеме ш аралар жүргізді.
1882
ж ы лы Ж етісу облы сы н да бастапқы «үлес» 1 сом 25 ти ы н ға
көбейтілді. Алайда қазақ шаруашылықтарына 1879—1880 жылдардағы жұт
келтірген зор зиян себепті 4 сомды қ м індеткерлікті кейін ірек, Түркістан
өлкесінде 1886жылғы 8 ж елтоқсаннан, далалы қ облы старда 1887 жылғы
1 қаңтардан бастап енгізуге ұйғарылды.
Сот құрылымындағы өзгерістер Ережеде көрсетілген ж аңалы қтарды ң
іске асырылуын заң төртібімен камтамасы з етуге тиіс болды ж өне ол ры-
нокты к қатынастарға тартылған әлеум еттік ж іктердің мүдделерін корта-
уды көздеді. Н егізгі үш сот инстанциясы - бітістіруш і судья, облы сты қ
сот ж ән е үкіметтік С енат отарш ы лды қтәртіп тер енді ғана орныға баста-
ған жағдайларда қоғамның тіршілігін кұқыктык жағынан камтамасыз етуді
реттеген бұрынғы заң ереж елерін ж о қ к а шығарды. 141-бапта христиан
нанымына карсы, баскару тәртібіне, мемлекеттік ж әне коғамды к кызмет-
ке карсы, мемлекеттік міндеткерліктерді, кірістерді, менш ікті өтеуге кар
сы наразы лы к бойынш а ж асалған кы лмы стар үшін «бұратаналарды» им-
пери ялы қ заңдарды ң жалпы негіздерінде ж ауап ка тарту б елгіленд і.91
Ү кім ет халы қ соттары ны ң мақсаттары мен қы зм ет ж ағдайлары ж өнінде
теріс көзкарас ұстанғанымен, ислам соттарын діни ұстанымдар негізінде
жою ды ң мерзімі ж еткен ж о қ деп санады ж ән е оларды сактап калды. Д е-
генмен, Ресей сот ж үйесіне қарсы әрекеттердің барлығы екінш і катарға
ығыстырып тасталды. 208-бапта былай делінген: «Отырыкшы ж өне көш -
пелі байырғы халықтың кылмы сты к істерді жылдар бойы орын алып келе
ж атқан ғұрыптар негізінде ш еш етін ж еке халы к соттары болады ».92 Бүл
орайда 3 жылға бекітілетін, «халықтың сеніміне ие болтан, 7 күндік камау-
дан аспайтын немесе 30 сомнан астам акш алай ж аза алмаган», кез келген
адам болуы мүмкін халык судьялары уездік баскармалар басты ктарыны ң
жасы рын кысым көрсетуі, судья қы зметіне өздерінің сенімді адамдарын
ты қпалауга ты ры скан «партиялардың» үздіксіз күресі ж агдайы нда өз
мүмкіндіктерін толы ккөлем ін де іске асыра алмады.
Достарыңызбен бөлісу: