история, несомненно, создается на основе письменных документов. Когда они есть. Но она может и должна создаваться и безписменных документов когда их несуществует» деп, та-
рихи зерттеулерде деректердің басқа да түрлерін пайдалануды жоққа
шығармапты.
[Бой за историю. М., 1991. 22 б.]. Сондықтандақазақ тарихын зерттеуде ауызша деректердің орны ерекше.
Өкінішке орай қазақ халқының өте бай ауызша шығармаларын зерттеу тек
әдебиетші ғалымдардың еншісінде болған. Бұл жөнінде белгілі қазақ
тарихшысы Меруерт Қуатқызы
(...казахское устное творчество было в основном объектом изучение фольклористов, литературоведов, а историки и этногрофы относились к применении устный традиции для реконструкций прошлой казахов весма осторожно) [
Казахстан и Центральная Азия в XV–XVII в.в. история, политика, дипломатия. Алматы: Дайк-пресс, 1998, 67 бет ] деп көрсетті.
Қазақ тарихының ауызша деректерін шамамен 10 топқа бөлуге болады. Олар
мыналар:
нормативті деректер, генеология, әдептік заң нормалары, аңыздармен ертегілер, батырлар жыры, лирикалық поэмалар, мақал- мәтелдер және жұмбақтар, халық композиторларының әндері, халық ақындарының өлеңдері, билер мен шешендер сөзі, ономастика материалдары т.с.с. Әлбетте, бұл топтаудың шартты түрде екені белгілі.
Өйткені кейбір деректер бір топтан екінші бір топқа ауыса береді.
2. Фольклорлық матералдарды тарихи дерек ретінде пайдалану проблемасы Шын мәнінде біздің әдебиетшілер қазақтың ауыз әдебиетін жан-жақты зерттеп,
көптеген диссертациялар жазды, жинақтар шығарды. Оның материалдарын өз
зерттеулерінде пайдаланды. Тіпті кейбірі ауызша әдебиеттердің тарихилығын
зерттеді.
Әйтседе қазақ тарихын жазуда ауыз әдебиетінің мұралары пайдаланылмады
деген пікірден аулақпыз. Раши-ад-дин, Әбілғазы Баһадұр хан, Өтеміс қажы,
Шәкәрім Құдайбердіұлы, Құрбанғали Халит, М.Ж.Көпейұлы, Е.Бекмаханов,
Кляшторный С.Г., Сұлтанов Т.И. еңбектерінде ауызша деректер молынан
пайдаланған.
Қазақтың кәсіби тарих ғылымының негізін қалаушылардың бірі Ермұхан
Бекмаханов
