«Арнайы педагогика» сериясы Серия «Специальная педагогика» №3-4 (30-31), 2012 Материалы круглого стола «Практика обучения и воспитания детей
жүктеу/скачать 1,59 Mb. Pdf көрінісі
|
33-31-PB
| Summary
This article describes the features of the family rooms as a method of social and educational services. A family room is an effective form of social support. As well as article passed information about the first job experiences of family rooms in the framework of the TACIS project "establishment of social services in the community for children with disabilities and their families through the social rights of the Republic of Kazakhstan». Ч І А ҒЫЛШЫІІ TUlI САБАҒЫНДА МӘТШМЕН Ж¥МЫС Қ. Нҥрланбекова Сабақта кӛркем шығармалардан ҥзінділер, ӛлендер, мәтіндер қолдану, оларды жатқа айтқызу, аудару, шағын шығарма жазғызу, тіл дамыту жҥмыстарын жҥргізу кӛркем туындыны жақсы меңгеруге, пэнге деген қызығушылығын арттыруға мҥмкіндік береді. Агылшын тілі сабағында кӛркем шығармаларды оқып ҥйренудің алға қойған. міндеті жалпы шетел тілін оқып ҥйрену міндетімен ҥштасады. Оларды оқыту студентті тҥсініп оқуға, мәнерлеп оқуға, шығарманың идеялық мазмҥны мен кӛркемдік ерекшеліктерін сезіне білуге ҥйретеді. Әр тҥрлі шығармашылық жатгығулар, танымдық тапсырмаларды орындау кезінде студенттердің оқырмандық білік дағдылары, сондай-ақ шығарманың логикалық-мағыналық жағын тҥсіну, шығармаға, ондағы суреттелген жайларға ӛздіндік, дербес кӛзқарастары қалыптасады. Сабақ ҥрдісінде кӛркем шығарманы оқу студенттің дҥние танымын, саяси-идеялық кӛзқарасын, сенім-нанымын қалыптастырып, адамгершілікке баули- ды. Бҧл міндетті дҧрыс шешу ҥшін сабақ идеялық мазмҥнға толы болуы, оның ҥйымдастырылуы, қолданылатын әдіс-тәсілі, оқу, талдау жҥмысының сипаты - бэрі де жеке студенттің білім қорлары- ның молайып, эстетикалық талғамының кҥшеюіне, қабылдау, сезіну т.б. жақсы қасиеттердің дамуына жағдай туғызатындай болып қҥрылуы қарастырылады. > Мәтінді дҥрыс тҥсіну - студенттердің ӛздерін қоршаған ортаны тануына, оны кӛре білуіне, адамның ішкі дҥниесін тҥсінуіне, ӛз сезімдері мен ақыл-ойларын байытуға, шығармашылық қҥмарлықтарын арттыруға жағдай жасайды. Оқытушының басты міндеті - осы процесті дамыта отырып, студентке педагогикалык эсер ету, оган жагдай жасау, оның шығармашылық кҥшінің оянуына ықпал тигізу, қызығуын дамыту, эстети- калық бейімділігі мен қабілетгілігін, соған сай жҥмысқа деген дағдысы мен іскерлігін арттыру. Біздің осы міндеттерді іске асыруда жҥргізген зерттеу жҧмысымыздың бірі - мәтінді талдау. Біз студентті мэтін табиғатына ҥңілту, ойландыру, шығармашылық ізденіске баулу арқылы мэтіннің білімділік, танымдық, акпараттық мазмҥнын айқындап тҥсіндіре білуге жетеледік. Тіл дамыту жҥмыстары шығарманы талдау негізінде қалыптасатындықтан біз талдауға кіріспес бҥрын алдымен сол сабақтың мақсаты мен мазмҥнын ащып алуды кӛздедік. Ол ҥшін кӛркем шығарма мәтінін сағатқа бӛліп, сабаққа сараланды, студентгер ҥшін сҧрау-тапсырмалар дайындалынды, олардың Абай атындагы Қаз¥ПУ-нің Хабаріиысы, «Арнайы педагогика» сериясы №3-4(30-31) 2012 ж. танымдық қабілеттеріне сэйкес дербес іздендіру, студенттің ӛздік жҥмыстары, яғни шығармашалық жҥмыстар белгіленді. Абай атындагы Қаз¥ПУ-нің Хабаріиысы, «Арнайы педагогика» сериясы №3-4(30-31) 2012 ж. Мәтінді талдаудың мазмҥны мең мақсат-міндеттеріне мыналар жатады: 1. мэтіннің идеялық мазмҧны менкӛркемдік ерекшеліктері; 2. олардьщ арасындағы тығыз байланыс пен бірлестік, шығарма кейіпкерлеріне мінездеме беру; 3. мэтіндегі табиғат болмысы, тҧрмыс-салт, дэстҥрлік ерекшеліктер, шығарманың композициясы мен жанры. Студенттердің шығармамен таныстығы оны оқудан басталады. Мәтінді тҥсініп, әсерленіп оқыған дҥрыс, себебі талдаудың дҧрыс арнаға тҥсуі осыған байланысты. Сабақтың бҥл кезеңі студент белсенділігін арттыруды, оқытушының ҧйымдастару шеберлігін керек етеді. Кӛркем мэтінді талдау арқылы студентгер ӛмір шындығымен, онда кездесетін қилы-қилы тағдыр тауқыметі- мен, жазушының позициясымен танысады. Әрине, ондай таныстық студентке жазушы сомдаған кейіпкердің іс-әрекетін, мінез-кҧлқын ҧғынуға эрекеттену, шығарма оқиғасына қызықтыру тҥрғысында болады. Бҧл оқу эрекеттерін ары қарай дамыту, оларды білімдік арнаға салу, студенттерді жазушының ойын аңғаруға, кейіпкер ісіне баға бере отырып ортақтастыру сабақтың негізгі мақсаты болады. Бҥл мақсатқа жету талдау сайын терендей тҥсетін студентгің ағылшын тілінде білім, білік дагдыларының қалыптасуына экеледі. Сол себепті талдау қиын да емес, жеңіл де емес, студенттердің мҥмкіндігіне ыңғайлап ҧйымдастырылуы қажет. Мэтінді талдау ҥшін оның мазмҥнын білу жеткіліксіз. Студент пәннің дҥниетанымдық мәнін, кӛркем шығарманың әсемдік пен эдемілікті ӛмір мен ӛнер тҧрғысынан танытудағы рӛлін, сӛз ӛнерінің тэрбие берудегі маңызын, талдау материалының ӛздерінің біліміне ҥйлесімділігі мен мӛлшерін біле бастайды. Шығарманы осы деңгейде талдауға студенттер біртіндеп дағдыланады. Сабақтың қайсысы болмасын оқытушының тікелей басқаруымен етеді, ҥлгісін кӛрсетеді. Кӛркем шығармалардан ҥзінділер оқьггқанда студент назарын алдымен тақырыптың мазмҥнын ашуға ҥйреткен жӛн. Бҥл тың жанр болғандықтан бірден талдау мҥмкін емес. Алдымен студентгермен әңгімелесе отырып сӛздік жҥмысын жҥргізу керек. Қажетті сӛздерді астынсызып тҥсіндірмелі тҥрде берген дҥрыс. Осы тақырыптас кӛрген кино немесе оқыған кітаптары болса, пікірлесе отьфып талдау керек. Ағылшын тілі сабағында студенттің тілін дамыту ҥшін шығарма талдаудың мынандай екі тҥрін қолдануға болады: іріктеп талдау; зерделеп, яғни тҥтастай талдау. Іріктеп талдауда толық емес, шығарманың ең қажетті, ӛзекті деген мәселелері ғана талданады. Мысалы, эрбір кӛркем шығарма кҥрделі оқиға эр қилы адам әрекетінен тҥратын болса, жазушының ойы, кӛтерген мэселесі сол суреттермен ҥштасып жатады. Іріктеп талдауда солардың ішінен ең негізгісін таныту арқылы студенттерге кӛркем шығарманың мэні тҥсіндіріледі. Сол себепті студент мэтінді оқьпт, одан алған әсерін жинақтап қорытады. Кӛркем шығарма талдаудың екінші тҥрі - тҥтас, яғни зерделеп талдауда мәтіннің сюжетін сақтай отырып, оның эр абзацын жеке-жеке біртіндеп талданады. Кӛркем шығарма мазмҥны, оның кейіпкерлерінің іс-әрекеттері жҥйелеп талданады. Бҥл жағдайда студент кӛркем туыңды жӛнінде толық мәлімет алады, бҥл орайда білім тҥтастығы сақталады. Студенттер кӛркем шығарманы осылай талдау арқылы жазушының сюжет қҧрау, суреткерлік шеберлігін танитын болады. Сҥрақтарға жауап оқытушының басшылығымен алынады. Жоғарыда берілген сҥрақтарды талқылауға топтың бәрі міндетті. Бҥл жерде студенттер жауаптарын ауызша немесе жазбаша тҥрде берулеріне болады. Оқытушы студентгерді ойландыра отырып, оларды ӛзіндік пікірін қалыптастыруға жетелейді. Сҥрақтарға жауап беру кезінде студент мәтінді тірек етеді. Сол себепті мэтінді толық тҥсініп оқып шығу керек. Мэтінді негізге ала отырып тәрбиелік мақсатта студенттердің бойына жақсы қасиеттерді қалыптастыру, жаман қасиеттерден жирендіру қарастырылады, оқытушы жақсы мен жаман қасиеттерді ажырата білуге, ӛмірге қажетін таңдай білуге бағыттау қажет жэне мэтінді аудару, талдау барысында олардың сӛйлеу мәдениетін қалыптастыру, логикалық ойлау қабілеттерін дамыту басшылыққа алынады. Сӛздік дәптерлеріне мәтіндегі тҥсініксіз сӛздермен жҥмыс жҥргізіледі. Бірінші топ студенттеріне аудармасын оқытып, онымен таныстырып тыңцатады. Аударманы оқытушы топ студентгерін тҥгел қатыстырып бірге тексереді. Мҥның ӛзі олардың ӛздік ойлауга ықпалын тигізіп, тілге қызығушылы- ғының артуына тҥрткі болып, танымдық белсенділігін дамытуға эсер етеді. Сабақ соңында мҥмкіндік деңгейге шағын шыгарма жҥмысын жаздыруға болады. Сабақты оқытушы қортындылайды. Жалпы ағылшын тілі сабағында мәтінмен жҥмыстың істеудің мақсаты - студентгердің рухани |