Абай атындагы Қаз¥ПУ-нің Хабаршысы, «Арнайы педагогика» сериясы №3-4(30-31) 2012 ж. дҥниесін байытып, оларға кӛркемдік, сезімдік, адамгершілік, азаматтық тэрбие беру нәтижесінде - :
------------------------------------------------- 8і --------------
оқырмандық тҥрақты ынта-ықыласты, биік талғамды қалыптастыру негізінде, кӛркем шығармада
бейнеленген кҧбылысты терең сезіммен қабылдауына қажетті білім, біліктілікті қамтамасыз етіп,
олардың қисындық ой-ӛрісі мен тіл мәдениетін қалыптастыру болып табылады және бҧл біздің
зертгеу жҧмысымыздың тҥпкі мақсаты студенттердің тілін дамытуға әкеледі. Кӛркем шығарманы
сабақта қолдану оқытушыға кӛп ізденіп, ҧтымды, тиімді деген эдіс-тэсілдерді шығармашылықпен
қолдана отырып, замана талабына сай оқытуды міндетгейді.
Прозалық шығарма мен поэзиялық шығармаларды талдауда елеулі айырмашылықтар бар, себебі
поэзия баяндамайды, ол тек суреттейді. Поэзияда ақын ӛз кӛрген-білгенін, алған әсерін ортаға
салады. Ӛлең тҥсінікті терең ойлы болып келеді. Сондықтан еабақта лириканың жеке ҥлгілерін
оқытуды, оның жанрлық табиғатынан ҥғым беруді кӛздедік. Поэзияның объектісі - адам, адамның
сезімі, адам ойының сэулесі. Оны ақын кӛркем образға айналдырады, ӛз басындағы сезім мен сырға
ортақтастырады. Сӛйтіп ол ақын сырын баршаның ой талғанысына айналдырады. Ал лириканың бас
кейіпкері - ақынның ӛзі, замана тынысын, адам сезімін студент ақын сырына қарап тҥсінеді. Осылай
авторлық сана мен сезім шығарма объектісі - ӛмір шындығымен, адам тағдырымен астасып, эдемі
ҥйлестік табады. Сюжетсіз болғандықтан лирикалық шығармаларды талдағанда оның эрбір сӛзіне
мҥқият қарап, эр ҥғымның астарын терең тҥсіну қажет. Оқытушы студентке лирнкалық
шығармаларды талдатқанда, ең алдымен лирикалық кейіпкердің сезімін, ақынның сӛз қолдану
шеберлігін таныту керек. Кӛпшілік жағдайда шығарманың тақырыбы мен идеясын ашу, бӛлімдерге
бӛліп ат қойғызу, жоспар қҧрғызу, мэнерлеп оқытқызу, сюжеттік поэма болса, кейіпкердің бейнесін
ашқызу, т.б. мәселелерге кӛп кӛңіл бӛлеміз. Бҧл әрине қалыптасқан талдаудың тҥрі, дегенмен де
біздіңше кӛбінесе жазушының кӛркемдік тіл ерекшелігіне, сӛзден сурет сала білген қаламгерлік
шеберлігіне баса назар аударған жӛн сияқты. Ақынның ӛз ҥнін есту ҥшін ақын сезімі мен студент
тебіренісін ортақгастыра білу керек. Бҥл жатқа айтқызу, мэнерлеп оқу, сӛзбен, яғни бейнелі сӛздерді
тапқызу арқылы іске асатын жҥмыс. Лирикалық шығармаларды талдағанда оның жекеленген
сӛздеріне тҥсінік бере отырып, студентгің алған әсерін бекіте тҥсу ҥшін аударма жҥмысын жҥргізуге
болады. Оқытушы ақынның ӛзі, оның тарихтағы орны жайлы кіріспе ретінде аз да болса мәлімет
бере кетуі керек.
Студентгерге тәрбиелік мэні зор аталы сӛздерді ӛлең жолдарынан тапқызып, сӛздік дәптерлеріне
ағылшын тілінде аудармасын, синонимдері мен антонимдерін эр қайсысы ӛздері жазып, топпен
жҥмыс жасап, жазғандарын салыстырып, оқытушының басшылығымен тексереді. Оқытушы
студенттен болашақ маман ретінде ӛздерінің борышын қалай тҥсінетіндері туралы сҥрап,
сӛздіктеріне жазылған сӛздерді қолдану арқылы эңгіме қҥрастыруға бағыт-бағдар береді.
Кейінгі кезде студенттің тілін дамыту ҥшін қажетті әдіс-тәсілдер кӛп айтылып жҥр. Соның бірі -
студент ізденісін арттыру, кӛркем мәтіннен қажетгі сӛздерді, шешендік оралымдарды тауып, теріп
жазу; мағынасына қарап топтау, оқу-сҥрыптау; жоспар, конспект, тезистер жасау; қортынды- ларды
тҥжырымдау; ӛзінің жеке зерттеуін басқа студенттердің зерттеулерімен салыстыру; оқығанын сын
кӛзбен бағалау; мазмҥнды, яғни эрі қарай нақ ненің айтылатынын алдын ала болжап білу жэне ӛзінің
гипотезасын ҥсыну. Мҥндай әдістерді сабақга қолдану студентті іздендіреді, шығармашылық- пен
жҥмыс істеуге талпындырады, оқытушы бҥл ретте бағыт беріп отырады. Әрбір тапсырма, эрбір
қойылған сҥрақ студентке тҥсінікті берілуі керек. Ол студенттің ой-ӛрісін, дҥниетанымын кеңейтуге
жол ашады.
Резюме
В статье рассмотрены методы и приемы работы с текстом на уроке английского языка.
Summary
The article is about methods and techniques of working with the text at the English Lesson.