67
4 – жаттығу. Мәтінді оқып, түсіндіріңіздер. Дәптерге
кӛшіріп жазып алыңыздар.
Әке сҿзі ҽдеби тіл мағынасын сақтай отырып, Жетісуда,
Семей облысының кейбір аудандарында «шырағым», «қарағым»
мағынасында қолданылады. Ҽдеби тілдегі жағымды мағынада
қолданылатын
әжептәуір сҿзі Орал облысының Орда, Жҽнібек
аудандарында керісінше «нашар» мағынасында қолданылады.
Мысалы: араб-иран тілдерінде «кесе, бокал» мағынасында
жұмсалатын
пияла сҿзі қазақ тіліне еніп, ҽртүрлі мағынада
жұмсалып кеткен. Орталық-солтүстік сҿйленістерде керосин
шамының шынысын атау үшін, ал оңтүстік сҿйленістер тобында
бұл сҿзді шай ішетін кесені атау үшін қолданады.
Әке Бұл сҿз ―Қазақ тілінің сҿздігінде‖: 1. Баласы болған ер адам.
2. Ауыс. Бір нҽрсенің ең үлкені, зоры. Мысал: Қуырдақтың ҽкесін
түйе сойғанда кҿресің (мақал). 3. Жергілікті. Қарағым, қалқам.
Арабшаға шорқақ ем, оқып бересің бе, ҽке, – деп түсіндірілсе,
жазушы қолданысында бұл сҿз ауыспалы мҽнінде, яғни жасы
кішіге, балаға қатысты қолданылады. Мысалы: –
Әкелерімнің
жараса қалғанын қарашы! – деп ақкҿңіл Қайырбек тҿрдегі
қонақтарына бір, ҿз қызы Қатираға бір қарап мҽз боп отыр
(Қ.Сланов, Шалқар. 4-т. 56-б.).
Достарыңызбен бөлісу: 
