Ибраимова Жібек Тұңғышбайқызы
жүктеу/скачать 0,63 Mb. Pdf көрінісі
|
пунктуация
| 5. Нүктелі үтір
Нүктелі үтір – құрмалас сөйлемдер құрамындағы жай сөйлемдердің ара жігіне қойылатын белгі. Ол сөйлемдердің баяндауыш формаларына да байланысты болады. Нүктелі үтір төмендегідей жағдайларда қолданылады:
а) Мағына жағынан жақын, бірін-бірі толықтырып тұратын жəне бірінші сөйлемдегі ойға екінші сөйлемдегі ой жалғас болып келетін, соған қарамастан, тəуелсіз, дербес мағыналы болғандықтан, жеке бөліп алып қолдануға болатын салалас құрмалас құрамындағы жай сөйлемдердің арасына нүктелі үтір қойылады. ə) Мағыналары жақын жəне бір- біріне тəуелсіз, кейде басыңқылары да, бағыныңқылары да бір сөзден жасалған не тұлғалас болып келетін, байланысу тəсіліне қарай аралас құрмаластың құрамындағы жай сөйлемдерінің басыңқысынан кейін нүктелі үтір қойылады. Бұлардың құрамындағы жай сөйлемдер саны үштен артық болады. Мағынасына қарай екі ұғымды қатар қойып салыстыру мəнін білдіреді. б) Өз ішінде үтірлері бар құрмалас сөйлемдердің баяндауыш
болар; Жаманға сырыңды айтсаң, тар жерде айғақ болар (Қазақ мақалдары).
Ол аз десең, ақ бүйірін солқылдата жаншып, боздап 39
тұлғалары əртүрлі болса да, жай сөйлемдердің арасын ажырату үшін нүктелі үтір қойылады.
в) Мағыналық тұтастығы бар болғандықтан, рет-ретімен əріптер не цифрлар арқылы
санамаланып айтылатын сөйлемдерден кейін
нүктелі үтір қоюға болады.
г) Жайылмалы, əрі өз ішінде үтірлері бар бірыңғай мүшелердің арасына нүктелі үтір қойылады.
құйрығындай шұбаған көмір, темір, сексеуіл тиеген төбесі ашық қызғылт вагондар. Үш-төрт көк ала қаз, үйрек жүзіп жүр екен; қаңқылдай қанаттарымен су сабалап қашып шықты (М.Сүндетов).
мінезін ашу мүмкіндіктеріне қарай эпикалық жанр үш түрге бөлінеді: 1) шағын эпикалық түр; 2) орта көлемді эпикалық түр 3) кең көлемді эпикалық түр (З.Қабдол).
Н... қаласы екі қабат үлкен үйлер жүктеу/скачать 0,63 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|