№4 (18366) 15 ќањтар 2016 ж ж±ма Облысымыздыњ ќ±рылѓанына 80 жыл толуын мереке- леу аясында «Ењбек Дањќы кітабы»

8

15 ќањтар 2016 жыл

ЖАЗЫЛЃАН ЖАЙДЫЊ ЖАЊЃЫРЫЃЫ

пен соќќан дμњгелек жарылады,

не майысады. Ішінде камерасы

жоќ бос резењке дискіден шыѓып

кетіп диск жерге тіреледі де  ма-

шина аунайды. Сондыќтан каме-

ра салу μте ќажет.  Оныњ сыртын-

да дμњгелектіњ салмаѓы бірдей

болуы, ішкі желініњ тењ болуын

ќадаѓалау естен шыќпауы керек.

Камера єсіресе ќатты шап-

шањдыќпен келе жатќан  маши-

наныњ доњѓалаѓы дискіден шы-

ѓып кетпеуі ‰шін ‰немі ќажет-

аќ. Ќазір доњѓалаќ жμндеушілер

дискіге резина доњѓалаќты тез

кигізу ‰шін дискіні де, доњѓалаќ-

ты да майлайды. Б±л май резењ-

ке доњѓалаќ желі аз болѓан жаѓ-

дайда темір дискіден тайып ке-

туіне м‰мкіндік берері сμзсіз.

Б±л дегеніњіз беті аулаќ апатќа

апарар жол. Ќатты ж‰ру ‰шін

жол єрі тегіс, єрі таза болуы ке-

рек. "Асыќќан сайтанныњ ісі"

деген б±рынѓылар. Бастан μткен-

ше б±л жаѓдайѓа уаќытында мєн

бермейміз.

Жењіл машина м±здан да,

ќардан да, судан да, ќалыњ ±саќ

тастан да (шебенка) ќалыњ жолѓа

ќонѓан шегірткеден де, ±саќ

ќ±мнан да таяды. Кμрші

Ќытайда ‰лкен ќалаларда 40 ша-

ќырым жылдамдыќтан асырмай

ж‰реді. Алыс, ќауіпті жолдарда

жол шетінде аласа баѓан ќойыл-

ѓан. Неше шаќырым ќашыќтыќ-

ты ќандай жылдамдыќпен ж‰ру

керектігі кμрсетілген. Біздегідей

єрбір шаќырымѓа баѓан ќойыл-

майды.

¦лы Жаратушы "Саќтансањ,

саќтаймын" деген. Б‰гінде не

Ќ±дайды, не жол полициясын

тыњдамаушылар  кμбейіп кетті.

Торѓайлыќ аѓамыздыњ аќылы

μте орынды.

Ертеде бірнеше жылда бір жол

апаты болса, жаѓамызды ±стап

ќорќатын едік. Б‰гінде к‰ніне

бірнеше адам жол апатына

±шырап жатса да, денеміз

шімірікпейтін болды. Неше т‰рлі

бєле-жала, атыс-шабыс, жауыз-

дыќ пен ќатыгездік ‰йретіліп

жатќан заманда адамныњ еті

μлімге де, апатќа да ‰йренгені

сонша тойѓа жиналѓандай мєре-

сєре. Б±л заман не болып бара-

ды деп заманды кінєлаймыз?

Иє, аѓайын, заманды емес, сол

заманѓа ілесе алмаѓан μзімізді,

тєртіпке кμнбеген, ереже б±зѓан

μзіміздіњ кінєлі екенімізді бір сєт

ойлап ¦лы Жаратушы бастыњ

амандыѓын, денніњ саулыѓын,

елдіњ бірлігін саќтай кμр деп

тілегеніміз жμн болар.

Шμптібай БАЙДІЛДИН,

Єлемдік Шыњѓысхан

Академиясыныњ ќ±рметті

академигі.

Арќалыќ ќаласы.

"Ќазаќстан" телеарнасынан

Б.Ќ±ранбектіњ "Айтуѓа оњай" телебаѓ-

дарламасыныњ  кезекті санында

ќарапайым  адамдардыњ  елге жаса-

ѓан  жаќсылыѓы жайлы  тамаша ха-

бар берілді. Келіп т±рѓан  ‰йініњ ке-

зегін  балалы-шаѓалы, ‰й жалдап,

пєтер азабын  кμріп ж‰рген  жан±яѓа

берген  мєрт журналист, мейірімді

мейірбике,  кμше тазалап,  балалар,

ќариялардыњ  кμшеден μтуіне  кμмек-

тесіп, т‰н демей, к‰н демей аќысыз

"МЧС" ќызметін  атќаратын  азамат  –

бєрі-бєрі  халќымыздыњ  ќанына

сіњген, жастайыннан  μзгеге жаќсы-

лыќ жасап,  ќамќор болу  тєрбиесін-

де μскен жандар. Олар  μздерініњ

μзгелерге жасаѓан жаќсылыѓын,

кμмегін ерлік деп білмейді, солай

болуѓа тиіс  ќалыпты жаѓдай  деп

±ѓынады.  Баршаѓа ќамќор, бауырмал

ќ±шаѓын жаятын  ±лтымызѓа  тєн  осы

бір ерекшелік  єлі к‰нге  жалѓасын

тауып келеді.

Ќ±ранныњ  "Ниса"  с‰ресінде  ќасы-

на серік ќоспай Аллаѓа ќ±лшылыќ

ќылудан кейінгі  адамзат парызы  єке-

шешеге  жаќсылыќ жасау екені жа-

зылѓан. Д‰ниеніњ ењ ќымбаты жарыќ

д‰ниені сыйлаѓан ата-анамызѓа

тірісінде де, мєњгілік μмір-баќиѓа

μткенде де жаќсылыќ жасау

міндетіміз. Осы міндет жолында  сау-

апты істер атќарып ж‰рген азаматтар

Аманкелді ауданында да  жетерлік.

Амантоѓайда, Есірде, Аѓаштыкμлде

таѓы басќа елді мекендердегі зират-

тарды  жеке  азаматтар  μз ќаржысы-

на  ќоршап  шыќты. Биылѓы жылы

осындай  бір сауапты  істі  Ќарасу

ауылыныњ тумасы, аудандаѓы

белгілі кєсіпкер  Асќарбек  Ќаржауов

атќарып  шыќты. Ќыс  бойына  μз

‰йініњ  ауласында  аќысын тμлеп,  екі-

‰ш жігітке  ж±мыс тауып беріп, темір

шартаќтар  жасатты. Кμп жылдардан

бері ауыл т±рѓындары  ќоршай  ал-

май ж‰рген  аумаѓы  ‰лкен  Ќ±лтай

зиратын  ќоршатты. Одан  кейін  Аќсай

ауылындаѓы  зиратты  ќоршатып, кμп

жылдардан бері  ќараусыз ќалѓан

осы μњірдіњ  танымал  адамы жатќан

Ќызыл там зиратын  ќоршатты. Б±рын

зират ќоршауѓа деп  ел жинаѓан ќара-

жатын  алудан  бас тартты. Аудан ор-

талыѓындаѓы  "Аќниет" кафесінде

μмірден μткен  ата-бабалары, єке-

шешесіне арнап  ас берген  жиында

ел аќсаќалдары  Асќарбектіњ азамат-

тыѓына  шынайы ризашылыќтарын

білдіріп, баталарын берді. Асќар-

бектіњ ж±байы  Жанерке де – кєсіпкер.

Анасы Мария  – аудандыќ  кітапха-

нада  істеп, жастайынан кμркем єде-

биетті кμп  оќыѓан, ±лттыќ салт-

дєст‰рді жетік білетін, ќазаќы тєрби-

еде μскен жан.

– Єйел адам ерініњ  тапќан-таян-

ѓанын  ‰йіне, μз отбасына ж±мсаѓан-

ды жаќсы кμреді ѓой. Біздіњ Жанерке

м‰лдем  μзге кμзќарастаѓы  аќылды

жан. Ініміздіњ елге  жаќсылыќ жа-

сауын ‰немі  ќолдап отырады, – дейді

ќайынаѓасы  М±хтар.

Мен Ќарасу ауылына  кμшіп  кел-

генде Айтм±ќан аќсаќалмен, балала-

ры Айдархан, Асќарбек, Асылхан,

Ќасымхандармен  он жылдай кμрші

болдым. Кμрші болып т±рѓан оншаќ-

ты  жыл ішінде μмірден ерте озѓан

аналары Мењс±луѓа деген  шексіз

с‰йіспеншілігініњ куєсі болдым. Жања

оќу жылы басталарда (шешесініњ ту-

ѓан к‰ні) ойдаѓы-ќырдаѓы балалары

єкесі Айтм±ќан отырѓан  ‰йге жина-

лып, мал шалып, аѓайын-туыстары,

кμрші-кμлем, шешесініњ замандас-

ќ±рдастарыныњ басын ќосып, д±ѓа

баѓыштайтын. ¤лім мен μмір  арасын-

да жатып ±рпаѓын д‰ниеге єкелетін,

т‰н ±йќысын тμрт бμліп перзенті ‰шін

отќа да, суѓа да т‰сер анасын кім де

болса ќ±рметтейді ѓой. Айтм±ќан ба-

лаларыныњ анасына деген ќ±рметі

ерекше еді. ¤мір аѓымын  ерте

т‰сініп, нарыќтыќ заман талаптарын

мењгерген аѓайындылардыњ  уаќыт-

пен санаспай  ж±мыс істеп, бар ќол

жеткен табыстары кμз алдымда μтті.

Єкесініњ "Жигулиін" кμлік  етіп,  тоќса-

ныншы жылдарда бастаѓан кєсіптері

б‰гінде ќанатын кењге жайып, табы-

сы тасыѓан, аймаќќа белгілі кєсіпкер-

лер болды. Ерінбей ењбек еткен,

талаптанѓан, талпынѓан адамныњ же-

тістікке жетерін, байлыќќа кенеліп,

т±рмыс дєрежесін кμтерерін осы

жігіттер μмірінен  айќын  кμруге  бо-

лады. Олар бірнеше  адамѓа  ж±мыс

тауып  беріп, к‰н кμруіне, т±рмыс са-

пасын жаќсартуына  жаѓдай жасау-

да.

Аудан орталыѓындаѓы  тауары  ар-

зан,  т±тынушылары ќалыњ кезекте

т±ратын "Ќуаныш" д‰кенініњ иесі Ас-

ќарбек Ќаржауов тапќан-таянѓанын

ќарабасыныњ ќамына ѓана ж±мсап

ќоймай, табысыныњ мол бμлігін μзі

туып-μскен ауыл т±рѓындарыныњ

м±њ-м±ќтажына, ауданда ±йымдасты-

рылатын т‰рлі мереке, тойларѓа,

спорт жарыстарына, мєдени шара-

ларѓа демеушілік  жасап, Атымтай-

Жомарт атанѓан жаны жайсањ, жай-

дары мінез, ќолы ашыќ жан. ¤зі

оќыѓан Жасбуын  орта мектебіне 15

парта, м±ѓалім столы, орындыѓы, таќ-

тасы, екі кітап шкафы бар класс-комп-

лекті  сыйлап, жыл сайын аз ќамтыл-

ѓан  жан±я  балаларына киім-кешек,

оќу ќ±ралдарын  алып  береді.

Ќаржы тапшылыѓынан жμнделмей

жатќан  Мєдениет ‰йінде акт залын

жасауѓа мол ќаражат берді. Ќарасу

ауылы єкімі Б.Молдашев: – Ќалтасы

ќалыњ азаматтар туѓан еліне  кμмек-

тесіп жатыр дегенді  баспасμзден

оќып келеміз  ѓой. Асќарбек  те со-

лардыњ бірі. Іс-шараларѓа ќаражат

ќажет болып алдына барѓанда,  бос

ќайтарѓан кезі  болѓан  емес, –  дейді

ризашылыќ сезімде. Биылѓы айт ме-

рекесінде  к‰н кμрісі тμмен жандар

‰шін мал шалып, етін  бμліп бергені-

не  ауыл  имамы  Єнуар да  дєн риза.

"Жаќсыныњ жаќсылыѓын айт, н±ры

тасысын" дейді ѓой халќымыз. Жа-

ќында Науырзым жерінде  Беріш ба-

тыр ±рпаќтары μткізген ‰лкен тойѓа ел

атынан киіз ‰йі мен  сойыстыќ мал

апарѓан да  осы Асќарбек. Ол біреуге

жасаѓан жаќсылыѓын  єњгіме еткенді

жаќтырмайды.  Кμп сμзге жоќ істіњ

адамы. Жаны жомарт  жан.

Серікбай  ШОЊЃАЛОВ,

зейнеткер.

Ќарасу ауылы,

Аманкелді ауданы.

    Ќ¦РМЕТТІ РЕДАКЦИЯ

Саќтансањ,

саќтаймын

деген...

 2015 жылдыњ 27-ќазанында

"Ќостанай тањы" газетінде Тор-

ѓайдыњ тура биі атанѓан Рахым

Рыскелдин аѓамыздыњ "Басы

аманныњ малы т‰гел" атты маќа-

ласы шыќты. Газет бетіне ‰њілген

адамѓа б±л маќала, єсіресе,

жастарѓа ой салады. Єр адамныњ

μзін-μзі аман саќтауына аќыл-

кењесін айтќан іс-тєжірибесімен

бμліскен Рахым аѓаѓа айтар ал-

ѓысы шексіз шыѓар.

Кешегі кењестік дєуірдіњ

ќарыштап алѓа басып т±рѓан ке-

зінде елде м±ѓалім мен ж‰ргізу-

шілер беделді болды. Бала

к‰німнен ж‰ргізуші болуды ар-

мандап, техника тізгінін ±стаѓан

аѓалардыњ жанынан шыќпай-

тын едік. Жастайымыздан май-

май болып, техниканы мењгеріп

мектеп бітіріп, ж‰ргізуші

куєлігін алмай тракторшы бол-

дыќ. Ж‰ргізуші курсында

оќыдыќ. Жол ж‰ру ережесін

тапсыру сынаѓы μте ќиын бола-

тын. Оќыѓан 32 адамныњ 12-сі

ѓана авто ж‰ргізуші куєлігін

алдыќ. Сол кездегі Аманкелді

аудандыќ МАИ басшысы Ќ±лан-

баев деген кісі болды. ¤те ќатал

адам еді. Жол ережесін б±зѓан-

ды кешірмейтін.

Єскер ќатарына шаќырылып

барѓан жерде ж‰ргізуші куєлігін

жинап алып, ‰ш ай ќайта оќыт-

ты, ќайта емтихан тапсыртып,

барып ж‰ргізуші куєлігін бер-

ген. Єскери ќызмет барысында

Прибалтикадаѓы Шяуляй ќала-

сына жіберді. Ол жерде жаны-

мызѓа 10 к‰ндей жол ережесін

жаќсы білетін ќала жолымен та-

ныс єскери адамдар отырып

жолды кμрсетті, т‰сіндіріп отыр-

ды. Єрине, осыныњ бєрі жол

ж‰ргізушісіне єрі сабаќ, єрі

жаны ашыѓандыќ болатын.

Єрбір ж‰ргізуші куєлігімен

ќоса, жол ережесі талоны бола-

тын. Ереженіњ бір т‰рін ‰ш рет

б±зсаќ ж‰ргізуші куєлігін алып

ќайта тапсыруѓа жіберетін.

Ќазір ондай ќатањ зањ жоќ. Ол

заманныњ машинасы салмаќты

ауыр, єрі баяу ж‰ретін. Б‰гінде

машина жењіл, єрі μте шапшањ

ж‰реді. Осындай ±шќыр маши-

наны μмір тєжірибесі аз, шала

оќыѓан, болмаса куєлікті сатып

алѓан жастар ќалай болса солай

ж‰ргізуі кμп жаѓдайда апатќа

±шырататын жайттарѓа тап бо-

лады. Єрине, кμп білемін деп

аќыл айтудан аулаќпын. Ойым,

тілегім азаматтармыз аман бол-

са екен, апатќа ±шырап ќалма-

са екен деген тілек.

Ќазіргі жаѓдайда машинаныњ

ж‰йріктігіне ќарай жол тегіс

емес. Ойылып-ойылып ш±њќыр

болып ќалѓан. Бірінен ќашсањ,

екіншісіне т‰сесіњ. Сол жаѓдай-

да ш±њќырѓа ќатты жылдамдыќ-

9

 15 ќањтар 2016 жыл

  АЙТАЙЫН ДЕГЕНІМ...

жоќ.  Мен м±ндай ойыммен ‰нді сери-

ялдарын жаќтайын деп жатќан жоќ-

пын. Тек єр нєрсені ќарастырѓанда тек

жаман жаѓын немесе осыѓан орай жаќ-

сы жаѓын ѓана алмай, екі жаќты баѓа

беріп, тепе-тењдікті саќтау керек де-

ген пікірдемін. Енді неліктен шыр-пыр

болып б±л ќ±рѓыр ‰нді киноларын

жаќтаѓанымды толыѓыраќ айта μтейін.

Жалпы, жатаќханада т±ратын сту-

денттер жаѓы  демалыс к‰ндері жаќын-

дай т‰ссе бір-бірімізден кино с±рап

єлекке т‰семіз. Єрине, бірінші орын-

дау керек тапсырмаларды бір жаќты

ќылѓан соњ, ќ±рбыларымызбен оты-

рып, кино ќарауѓа кμшеміз. Бірде бір

ќ±рбым "міне, мына фильмді барлыѓы

маќтап жатыр, біз де ќалыспай ќарап

кμрейік" деп ‰нді киносын алып келді.

Аты "Jai Ho" деп аталады. Бірінші

кμргеннен-аќ ‰лкен єсер ќалдырды.

Оќиѓа желісі Jai Ho есімді б±рында

єскери ќызмет атќарѓан жас жігіттіњ

ойлап тапќан идеясы турасында жал-

ѓасады. Ол ќызметінен бастыѓыныњ

берген б±йрыѓына баѓынбай терро-

ристік ќаќтыѓыста жауыздардыњ

ќолына т‰скен жас б‰лдіршіндерді

аман алып ќалѓаны ‰шін босатылады.

Кейін ол ќоѓамдаѓы болып жатќан

єділетсіздіктерді кμре т±ра дым болма-

ѓандай ж‰ре беретін адамдарѓа ызала-

нып, кμптен бері кμкейінде ж‰рген

"жаќсылыќ тізбегі" аталатын идеясын

ж‰зеге асырмаќ маќсатында μзі ќол

±шын беріп кμмектескен адамѓа мына-

дай ±сыныс тастайды. "Саѓан кμптен-

кμп рахмет, енді б±л кμмегіњніњ орны-

на не ќалайсыњ?"– деген аќсаќалѓа,

жас жігіт: "Сіз маѓан рахмет айтпањыз,

оныњ орнына ќолыњыз ќалт еткенде 3

адамѓа кμмек беріњіз жєне де олардыњ

кез келгенінен таѓы да ‰ш адамѓа

кμмектесуін μтініњіз. Осыны орында-

сањыз, оныњ μзін маѓан жасаѓан жаќ-

сылыѓыњыз деп білемін!" –дейді  бас-

ты рμлдегі кейіпкер Jai Ho. Б±л идеяѓа

тањданыспен ќара-

ѓан аќсаќалѓа  Jai

Ho бір адам ‰ш

адамѓа кμмек бе-

ріп, жєне де олар-

дыњ єрќайсысы

таѓы да ‰ш адамѓа

ќол ±шын созса,

б±л "жаќсылыќ

тізбегі" миллион-

даѓан ж‰ректерді

жылытып,  осыныњ арќасында аз да

болса ќоѓамдаѓы  жаман ниетті адам-

дардыњ ќатары сирейтініне сенімді

екендігін айтады. Осыдан кейін аќса-

ќалдыњ келісімін алѓан ол, іштей

ќуанып ‰йіне ќайтады. Jai Ho-ныњ

"жаќсылыќ тізбегіне" ‰лес ќоспаќ бо-

лѓан досы μзі кμмек берген адамнан,

одан 3 адамѓа ќол ±шын беруді μтінген-

де, ол: "сендердіњ б±л ойларыњ ж‰зеге

аспайды, адамдар уєде бергенімен, оны

орындамай к‰нделікті μмірлерін кешіп

ж‰ре береді"– дейді. Б±л сμз лезде  Jai

Ho-ныњ ќ±лаѓына жетеді. Сондыќтан

да ол жањаѓы адамныњ сμзі рас–

μтірігін аныќтамаќ маќсатта б±рын μзі

кμмектескен аќсаќалѓа барады. Шыны-

мен де,  дєл сол адам айтќандай-аќ,

аќсаќал ж±мыстан ќолыныњ босамай

ж‰ргенін, уаќыты болса міндетті

т‰рде орындайтынын айтады. Б±л

сμздерді естісімен ашуѓа булыќќан жас

жігіт іштей тынып кете барды. ‡йіне

келіп ойѓа шомылып отырѓанда, сырт-

тан жиенініњ кμрші балаѓа μзініњ вело-

сипедін ±сынып, рахмет айтќан досы-

на 3 адамѓа кμмек беруін μтініп жатќа-

нын естиді. Б±ны естісімен ол єлі де

болса ‰мітініњ ‰зілмегендігіне кμзі

жетеді. Кейін елдегі премьер министрді

ќастандыќпен μлтірейін деп жатќан

жерінен аман алып ќалады. Мемлекет

‰шін мањызды т±лѓаны ќ±тќарамын

деп Jai Ho ќатты жараќаттанып, ауру-

ханада оянады. Кμзін ашса, жанында

жаќындары, μзі ќол ±шын берген адам-

дар жиналып ќалѓан екен. Барлыѓы

басты кейіпкерге терезе жаќты

н±сќайды. Ауыр жараќаттан соњ

аќырын ќимылмен балконѓа жаќында-

ѓан ол аурухана алдына лыќ толѓан ха-

лыќты кμреді.  "Жаќсылыќ тізбегініњ"

ж‰зеге асќанына ќуанѓан Jai Ho,

кμзіне жас алып, 3 саусаѓын жоѓары

кμтереді. Міне, кино осылай аяќтала-

ды.

Оќиѓаны баяндауымныњ себебі, б±л

фильмді б‰кіл  халыќ кμрген жоќ. Сон-

дыќтанда негізгі желісіне тоќтала

μткенді жμн кμрдім. Біраќ, б±л кино-

ны тек ќарап ќана ќоймай, неге сол

"жаќсылыќ тізбегін" ќоѓамдыќ бір

идея етіп ќалыптастырмасќа?! Айна-

ламызда кμмекке м±ќтаж жандар

жетіп-артылады.  Бєлкім, фильмдегідей

бізде де ж‰зеге асар. Єй, ќайдам, біздер

тек ќараймыз да ќоямыз ѓой, осы екен

деп! Дегенмен,єркім єрќалай ой т‰йеді.

Осы "Jai Ho" сияќты кμптеген тєлім-

тєрбие алуѓа болатын ‰нді, т‰рік ки-

нолары μте кμп. Сондыќтан бєріне

бірдей к‰йе жаѓудан аулаќ болайыќ!

P.S  Сондай єсерлі де, маѓына-

лы фильм кμптеген адамдардыњ

ж‰регін жаулады жєне єлде де жа-

улайды деп ойлаймын. Кμргенде

артыќтыќ етпес...

Аќбота САЌ¦ЛОВА,

ЌМУ 4-курс студенті.

Ќазір ќоѓам арасында "‰нді фильм-

дері ќаптап кетті", "т‰к маѓынасы жоќ

кинолар ењбектеген бала мен ењкейген

ќарттыњ ермегіне айналды" деген сын-

ды  пікірлерді жиі естіп жатамыз. Де-

генменде, б±ны аќиќат т±рѓысынан

алып ќарайтын болсаќ, ешкім ешкімді

теледидар алдына байлап ±стап отыр-

майды ѓой. Оны ќарау да, ќарамау да

μз еркінде. Наѓыз технологияныњ да-

мыѓан заманында сол бір арнадаѓы ки-

ноѓа бєрініњ бірдей ќадала ќарап ќалуы

м‰мкін емес деп ойлаймын. Егерде те-

ледидарда б±рынѓыдай тек екі-‰ш арна

ѓана істейтін болса, онда т‰сінуге бо-

лар еді. "Амалы жоќтыќтан ќарайды

екен ѓой! " дерміз. Ал ќазір не туралы

ќараймын десењіздерде, єр таќырыпќа

сай жеке-жеке арналар бμліп ќойѓан.

Оны аздыќ етсењіз, интернет деген бар

емес пе? Атауын жазсањыз болѓаны,

ќалаѓаныњыз экранѓа зып беріп шыѓа

келеді. Біздіњ, Ќазекењ олай іздеуге де

ерінеді ѓой, шіркін! "Єлгі пульті

ќ±рѓырды басќанда ќалаѓыным шыѓа

келсе ѓой", – дейді. Ол тілегі орындал-

маса, ќарауын ќарап алып, анау жаман,

мынау жаман деп байбалам салады.

‡нді, т‰рік кинолары сонау атам за-

маннан бері кμгілдір жєшіктен т‰скен

емес. Оны μзіміз бала кезімізден бас-

тап кμрдік жєне єлі к‰нге дейін реті

келіп жатса ќараймыз. Біраќ, біз сол

кинодаѓы дєст‰рді ќайталап, немесе

теріс баѓытќа кμшіп кеткен т‰гімізде

ЖЕРІМІЗДІЊ АТЫ –

бабаларымыздыњ

аманаты

пікіріміз бар.

Жер-су атауларымен елді

мекендердіњ аттарын ќоюда

отаршыл Кењестік саясаттыњ

салдарынан кμптеген ќиянат-

тардыњ белењ алѓанын жоѓары-

да айтып кеттік. Оларды жμн-

деудіњ жолдарына да назар

аудардыќ.

Айтар ойымыз б±нымен

біткен жоќ. Кішкентай ѓана ќала-

мызда шетелдік атаулар ќаптап

барады. Ќазаќша атауларды

менсінбей, шетелдік сμздерге

‰йір болып ж‰ргендердіњ "Купи

да?", "Сакура", "Шарм" сияќты

атауларды μздерініњ дємхана,

д‰кен, шаштараздарына ќойѓа-

ны жаныњды жейді. Ќаламыз-

даѓы єдемі, зєулім ѓимараттарѓа

тањылѓан осындай атаулар ха-

лыќтыњ ±лттыќ санасына кері

єсерін тигізіп т±рѓаны белгілі.

¤з жеріміздіњ, тєуелсіз

еліміздіњ ќадір-ќасиетін арттырар

атаулар тауып, μз меншігіндегі

жерлерге, ѓимараттарѓа ќоя білу-

де ‰лкен шаруа, ‰лкен жауап-

кершілік. Сонау "Матросов" кењ-

шары деп аталѓан шаруашылыќ-

тыњ жеріне келіп ќоныстанѓан

кєсіпкер азамат μзініњ шаруашы-

лыѓына "Кењ дала" деген атау

берді. Ќандай тамаша атау.

Ќазаќ жерініњ кењдігін мезгеп

т±рѓан осы атау санамызѓа ±лттыќ

сезімніњ, бойымызѓа ќазаќы рух-

тыњ орныѓуына єсерін тигізіп т±р.

Міне, осы "Кењ дала" шаруа ќожа-

лыѓын басќарушы азаматтан ‰лгі

алып, кєсіпкерлік нысандарына,

кєсіпорындарына ат ќоюда

кμрнекі атауларды тањдаса де-

генді айтќымыз келеді. Сонда

ѓана ќазаќ елініњ мєртебесі μседі,

халќымыздыњ мерейі ‰стем бо-

лады.

 Хамит ДОСЖАНОВ.

 Арќалыќ ќаласы.

Торѓай ќазаќ орта мектебін 1955

жылы бітіріп шыќќан едім. Сол

Ќызыл Ќозы ќаншама жанныњ

туып μскен жері екенін естен

шыѓармаѓанымыз жμн.

Родина ауылына Ќызыл

Ќозыныњ атын беру жай ѓана ай-

тыла салѓан сμз емес.

Фурманов, Восточный елді

мекендерініњ де атаулары μзге-

руі керек. ¤йткені, осы атаулар

сол елді мекендерге ешќандай

да ќатысы жоќ. Сол кездегі сая-

саттыњ берген жемісі. Жергілікті

ж±рттан с±раса олар сол елді

мекендерге μзіњдік атауларды

±сынары сμзсіз. Енді оны ана-

ныњ кінєсі, мынаныњ кінєсі деп

жатудыњ ќажет жоќ. Тек, сол

елді  мекендерге лайыќты атау-

ларын беріп, осы μњірдіњ тари-

хын дєріптейтіндей болса н±р

‰стіне н±р болар еді.

 Мен, Фурманов пен Восточ-

ный елді мекендеріне жањаша,

ќазаќша атау беруді сол жердегі

халыќтыњ пікірімен санаса оты-

рып шешсе ешкімде ренжімейді

деп ойлаймын. Сол поселкелер-

де т±рѓындардыњ жиынын

μткізіп, кμптіњ талќысына салса,

кμњілден шыѓар атаулардыњ та-

былары аныќ.

Ќазаќ халќы суды єлемніњ

жеті ѓажабыныњ біріне санаѓан.

Сондыќтан сол μњірдегі μзен-

кμл атауларын тањдап μздері

отырѓан поселкелерге сол ата-

уларды беруі де м‰мкін.

Тєуелсіздігіміздіњ алтын

к‰мбезін тіккен к‰ннен бастап

тіліміздіњ аясы кењіп, ±лтымызѓа

деген сыйластыќ артып келеді.

¤йткені, ќазаќ халќы кезінде

басќа ±лт μкілдерін μгейсітпей

бауырына алып, ќол ±шын соз-

ѓан болатын. Соны білген μзге

±лт μкілдірі ќазаќ халќын аялап

келеді. Олар жасаѓан жаќсы-

лыќтарды маќтаныш сезімімен

айтып ж‰р. М±ны айтып отырѓа-

ным, жањаѓы Фурманов,  Восточ-

ный елді мекендеріндегі басќа

±лт μкілдері поселкелердіњ

атын, мынадай атау бергіміз ке-

леді деген жергілікті халыќ ±сы-

нысына ешќашанда ќарсы бол-

масы аныќ. Тек, асыѓыстыќќа

жол бермей, кμптіњ пікірін біле

отырып, осы елді мекендердіњ

атауларын μзгертсе деген

Ќызыл Ќозы деген атау берген.

Ќызыл Ќозы атауы осы μњірдегі

жердіњ топыраѓыныњ ќызыл

т‰сті болуымен тыѓыз байланы-

стан шыќќаны белгілі.

Ќызыл Ќозы поселкесі – ке-

зінде боксит кенін зерттеу, оны

μњдіру ж±мыстарыныњ сєтті

ж‰ргізілуіне μзіњдік ‰лес ќосќан

елді мекенніњ аты. Ќызыл Ќозы

– ќ±тты мекен, елімізге осы

μњірді танытќан кенді орынныњ

алѓашќы атауы. Оны ±мытуѓа

ќаќымыз жоќ. Кейін Арќалыќтай

ќаланыњ д‰ниеге келуіне жол

ашќан сол Ќызыл Ќозы посел-

кесініњ атын Родина ауылына

берсек, кешегімізді, μткенімізді,

±мытпаѓанымыз. Ќызыл Ќозы

талай тарихи істерімізді д‰ние-

ге келтірген, ќаншама жанныњ

отбасын ќ±рып, μзініњ тіршілігін

μткізген мекенніњ аты. Ќызыл

Ќозы – талай азаматтарымыз-

дыњ атын абыройландырѓан,

ќаншама жанныњ к‰ні б‰гінге

дейін ауыз толтыра айтып оты-

ратын ±зынсонар єњгімелерін

тудырѓан поселкеніњ аты. Бас-

ќаны білмеймін меніњ μзім сол

Ќызыл Ќозыда ашылѓан т±њѓыш

Жер-су атауларыныњ, елді

мекендерге берілген аттардыњ

шыѓуында тарих бар. Ол атау-

лар біздіњ бабаларымыздан

ќалѓан  атаулар. Ондай атаулар

б±дан  былайѓы уаќытта да

μмірдегі μзініњ сол ќалпынан

айырылып ќалмай,   сол к‰йінде

ќалуы керек.

Жергілікті халыќтыњ еркінен

тыс ќойылѓан сол атаулар ке-

шегі ХХ ѓасырдыњ   отаршылдыќ

саясатынан туындаѓанын біле-

міз. Біраќ, ќолында билігі бар

Кењестік кезендегілер μз дегені-

не жетіп тынды. Енді тєуел-

сіздік алѓан б‰гінгі к‰ндері сол

атауларѓа жайбараќат ќарап

отырѓанымызѓа жμн болсын.

Аќжар деп аталатын елді ме-

кенніњ Ангарск болып т±рѓаны-

на да жарты ѓасырдан асып ба-

рады. Соны кμрген ертењгі ±рпаќ

б‰гінгі адамдардыњ "нем кетті"

деген енжарлыѓына не дер

екен? Кμрсекте кμрмеген,

білсекте білмеген болып ж‰ре

бергенімізге ±ялмаймыз ба?

Ол ол ма, Фурманов, Восточ-

ный, Родина елді мекендердіњ

аттары да ата-бабаларымыз-

дан ќалѓан атаулар емес ќой.

Елді мекен атаулары – ±лттыќ

таным мен салт-дєст‰рлері-

міздіњ белгісі емес пе?! Ол μткен

ата-бабаларымыздан ќалѓан

аманат.   Родина ауылына Ќы-

зыл ќозы деген атау лайыќты.

¤йткені осы Арќалыќ ќаласы-

ныњ іргетасы Ќызыл Ќозы по-

селкесінде ќаланѓан. Ќызыл

Ќозы – осы жердегі бокситті

μндіруге атсалысќан ќазаќ хал-

ќы μкілдерініњ алѓашќы шањы-

раќ кμтерген, ќоныс тепкен

жерініњ аты. Солар ќолдарымен

жер ќазып баспана жасаѓан,

кейінде ‰й салып ‰лкен по-

селкіні д‰ниеге келтіргенде оѓан

жүктеу/скачать 10,41 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: