10 дәріс: Қабылдау Жоспар: 1. Қабылдау туралы жалпы ұғым. 2. Қабылдаудың қасиеттері мен түрлері. 3. Кеңістік пен уақытты қабылдау. 4. Байқау және байқағыштық. 5. Қабылдау мен байқаудың типтері. 6. Балалардың қабылдауын тәрбиелеу.
1. Қабылдау туралы жалпы ұғым. Қабылдау дегеніміз – заттар мен құбылыстардың миымызда тұтастай бейнеленуі болып табылады. Қабылдауда
заттар
мен
құбылыстардың түсі, дыбысы, дәмі, исі, формасы т.б. қасиеттері тұтас күйінде
бейнеленеді. Мысалы: алманы қабылдауды алайық. Алма қызыл түсі, хош иісі,
тәтті дәмі бірмезгілде әсер етеді де, тұтас зат бейнесі пайда болады. Қабылдау
процесінде адамның ӛткендегі тәжірибесі ерекше орын алады. Сыртқы ортадан
адамға дамылсыз ақпарат келіп тұрады. Бұлардың бәрін дұрыс қабылдай
алмайды. Егер бала ӛмір бойы поезды кӛрмей ӛссе, оны бірден жақсы тани
алмайды.
Қабылдаудың физиологиялық негізі – ми қыртысындағы талдағыштар
(анализатор) жүйесінің бірлескен анализдік – синтездік қызметінің нәтижесі.
И.П. Павлов қабылдауды мидағы «қатынас рефлексінің» жұмысы. Сӛйтіп
қабылдау түйсіктегідей бір анализатордың қызметі емес, бірнешеуінің қызметі.
Мысалы: киноны кӛру 2 анализатордың (кӛру, есту) ӛзара байланысып жұмыс
істеуінен болады.
