Атты І халықаралық конференция ЕҢбектері
жүктеу/скачать 8,57 Mb. Pdf көрінісі
|
Болатбек М. (1)
- Бұл бет үшін навигация:
- "zat_esim"
- 2. Мәліметтер базасы және программалық жабдықтау жұмыс істеу нәтижелері
| zat_esim
id kaz rus rod syn_esim id kaz rus esimdik id kaz rus koptik rod septik san_esim id kaz rus etistik id kaz rus usteu id kaz rus predlog kaz rus padezh zhalgaular id zhalgau s_e koptik septik taueldik jiktik shak kaz_rus Мәліметтер базасы Мәліметтер базасының құрылымында 8 кесте және олардың атрибуттары берілген 1. Зат есім 2. Сын есім 3. Есімдік 4. Сан есім 5. Етістік 6. Үстеу 7. Шылау 8. Қосымшалар Cурет 1.2. Мәліметтер қорының моделі. Бұл машиналық аударманың мәліметтер базасы SQLite программасында құрастырылған. Барлығы 8 кестеден тұрады (1.1.-сурет). Кестелер сөз таптарына байланысты және бір кесте қосымшаларға арналған. Олар: "zat_esim" (зат есім), "syn_esim" (сын есім), "san_esim" (сан есім), "esimdik" (есімдік), "etistik" (етістік), "usteu" (үстеу), "predlog" (шылау), "zhalgaular" (қосымшалар) (1.2 – 1.11-суреттер): Cурет 1.3. SQLite программасының жалпы көрінісі. 287 Cурет 1.4. Zat_esim кестесі. Cурет 1.5. Syn_esim кестесі. Сурет 1.6. San_esim кестесі. 288 Сурет 1.7. Esimdik кестесі. Сурет 1.8. Etistik кестесі. Сурет 1.9. Usteu кестесі. 289 Сурет 1.10. Predlog кестесі. Сурет 1.11. Zhalgaular кестесі. 2. Мәліметтер базасы және программалық жабдықтау жұмыс істеу нәтижелері Осы жұмыс барысында индекстік файлдар арқылы жұмыс жасауды дұрыс деп игердік. Себебі, олар жұмысты жеңілдетуге көп септігін тигізді. Қолданылған индекстік файлдар, олар: қазақ тілінде берілген сөзге жалғанатын қосымшаларға арналған кесте, сонымен қатар орыс тіліндегі аударма алынған кездегі оның жалғауларын анықтап, сәйкестендіруге пайдаланылатын кестелер. Мәліметте базасындағы кестелерге жүргізілетін операциялардан бөлек, бірнеше ережелер жазылды. Соның ішінде, қазақ және орыс тілінің септік жалғауларын сәйкестендіру, қазақ және орыс тілінің етістіктерін және олардың шағын, қай жақта, жекеше немесе көпше түрде берілгендігін анықтау сияқты т.б. бірнеше ережелер жазылды. Осы айтылған жұмыстарды қамтып, қазақша-орысша машиналық аударма программасын құрастырдық, ол келесі суретте көрсетілген (2.1-сурет): 290 Сурет 2.1. Қазақша-орысша машиналық аударманың интерфейсі. Машиналық аударма жасау кезінде қазақ және орыс тілдерінің грамматикасы ұқсас болғаныменен, толық сәйкес емес екендігіне тағы да көз жеткіздік. Мысал ретінде септік жалғауларын айтсақ та, олар қазақ тілінде жетеу, ал орыс тілінде алтау. Бірақ, олардың сәйкестігі анықталып, қажетті ережелер жазылды. Нәтижеміз келесі суретте берілген (2.2- сурет): Сурет 2.2. Сөздердің септелуі. Қазақ тілінде берілген сөйлемнің орыс тіліндегі жақсы аудармасын алуға да қол жеткіздік (2.3-сурет): 291 Сурет 2.3. Сөйлем аудару. Қорытындылай келе, машиналық аударма қазіргі кезде үлкен сұранысқа ие екені белгілі. Қазіргі таңда жұмыс істеп тұрған қазақ тілінен орыс тіліне аударатын demo_kaz_rus программасы сөйлемдердің құрылымын, сөздің мағынасын ескере отырып түсінікті аударма жасауда. Еліміздегі машиналық аудармалардың сапасын арттыру мақсатында атқарылып жатқан жобаның тиімділігі айқын. Әдебиеттер 1. Бектаев, К.Б. Большой казахско - русский, русско-казахский словарь / Калдыбай Бектайұлы Бектаев.- Алматы: Алтын қазына, 2007.- 709 с. жүктеу/скачать 8,57 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|