Филология факультеті Теориялық және қолданбалы тіл білімі кафедрасы

бір мезетте болатын элементтер жүйесі ретінде қарастырылатын, белгілі бір даму кезеңіндегі тілдің жағдайы;  «жалғыз 

ғана және шынайы нақтылық» болатын тіл фактілерінің жиынтығы (Ф. Де Соссюр); тіл дамуындағы өзгеріссіз кезең. 2) 

белгілі бір кезеңдегі тіл жағдайын зерттеу, яғни белгілі бір уақыттан және өзгерістерден тыс жататын қатынастар жүйесі 

ретінде зерттеу. Осыған байланысты «синхронды лингвистика» термині «статикалық» (өзгермейтін) терминіне пара-пар 

болады.  

Жаттығулар  

Н.З.Гаджиеваның түркі тілдерінің синтаксисіне тән сипаттамаларын қазақ, башқұрт, татар тілінде мысалдармен 

дәйектеңіз. 

Мәтіндегі сөйлемдерге синтаксистік талдау жасаңыз. 

Әйелдердің  саусақтарына  тағылатын  зергерлік  бұйымдардың  бір  түрі  –  жүзік  немесе  сақина  деп  аталады. 

Зергерлер  алтыннан,  күмістен  құйып,  қақтап,  соғып,  шекімелеп,  қара  ала  жүргізіп  шиыршық  темірден  торлап,  небір 

тамаша өрнектер салып, асыл тас қондырып алуан түрлі жүзіктер жасаған. Олар жасалу түрі мен қолдану ретіне қарай 

отау жүзік,құс мұрын жүзік, тасбақа жүзік т. б. деп аталған.  

Блиц тест  

1.  «Түркі  тілдерінде  сөйлемдердің  басты,  негізгі  типі  бастауышты  зат  есімнен  болған»  пікірді  айтқан  ғалымды 

белгілеңіз. 

а) Э.В.Севортян    ә) Э.Р.Тенишев     б) Н.З.Гаджиева  

2. Түркі тілдерінде сұраулы сөйлем жасауда ен жиі қолданылатын көне шылауды белгілеңіз? 

а) - леу    ә) - ше     б) -ғу  

3. Сұраулы сөйлемнің жасалу жолын белгілеңіз.  Аны көз көрет эле го?  

а) гой шылауы арқылы    ә)  интонация арқылы     б) – ше шылауы арқылы  

Әдебиеттер: