-тақырып. Спорттық жаттығулар

 
234 
Cпорттық  жаттығулардың  жалпы  сипаттамасы.  Біздің  елімізде  спортты 
дамытуға зор кӛңіл бӛлінеді. Cпортшылардың жоғары жетістіктері адамдардың 
дене шынықтыру жаттығуларының әртүрлі салаларына қатысуының бұқаралық 
сипатының  нәтижесі.  Ғылыми  негізделген  әдістеме  бойынша  жүргізілетін 
мұндай  жұмыстар  процесінде  спорттық  нәтижелер  ғана  ӛсіп  қоймайды, 
сонымен  бірге  денсаулық  сақтауда,  біздің  қоғамымыз  үшін  маңызды 
адамгершілік  қасиеттерін,  дене  мен  ақыл-ой  қабілеттерін  дамытуда  жоғары 
кӛрсеткіштерге  жетеді.  Мектепке  дейінгі  жаста  техниканы  дұрыс  игеру  негізі, 
дене  қасиеттерін  жетілдіру,  сондай-ақ  моральдық-ерік  қалыптасуы  игеріледі, 
олар дене шынықтыру жаттығулары және спорттың сан алуан түрлерімен одан 
әрі  ойдағыдай  айналысуға  мүмкіндік  береді.  «Мектепке  дейінгі  балаларды 
тәрбиелеу мен оқыту бағдарламаларында» (бұдан былай «бағдарлама»)  шаңғы,  
шана,  велосипед,  самокат,  спортроллер,  тербеткіш,  әткеншек,  карусель  тебу, 
сондай-ақ жүзу тәрізді спорттық жаттығулар кӛзделген. Бұлардың бәрі бұлшық 
еттердің негізгі топтарын нығайтуға, сүйек, жүрек-қан тамыр, тыныс алу, жүйке 
жүйелерін  дамытуға  жағдай  жасайды,  сондай-ақ  шынықтыруға  кӛмектеседі. 
Оның  үстіне  жаттығулар  процесінде  дене  қасиеттері:  ептілік,  шапшаңдық, 
кӛзбен  мӛлшерлеу,  тепе-теңдік,  күш,  тӛзімділік  дамиды.  Табиғи  жағдайда 
жаттығу жасау балалардың бойында жағымды эмоциялар туғызады, ал балалар 
шаршағанын  сезбей  жаттығуларды  ұзақ  уақыт  орындайды.  Ұжым  болып 
айналысу,  әсіресе,  балабақша  аумағынан  тыс  жерде  серуендеу  саналы 
тәртіптілікке,  жолдастық  ӛзара  кӛмекке  және  т.б.  тәрбиелеуге  кӛмектеседі. 
Паркте,  орманда,  ӛзенде  айналысу  табиғат  сұлулығын  балалардың  жақыннан 
кӛруіне  мүмкіндік  жасайды,  эстетикалық  сезімін  оятады.  Дене  шынықтыру 
жабдықтарын  күтіп  ұстау  балаларды  тиянақтылыққа,  ұқыптылыққа  үйретеді, 
еңбек  сүйгіштігін  қалыптастырады.  Спорттық  жаттығулармен  айналысу 
таңертеңгілік  (сабақтан  кейін)  және  кешкі  (бесін  мезгіліндегі  тамақтан  соң) 
мезгілде  балалар  таза  ауада  болып,  келгеннен  кейін  ұйымдастырылады.  Бұл 
жаттығулар  барлық  топта  бір  мезгілде,  шағын  топпен  және  жеке  жүргізіледі. 
Балалар жаттығуларды дұрыс орындау техникасын меңгерген және тәрбиешінің 
кӛмегі  мен  сақтандыруы  қажет  болмай  қалған  кезде  ӛз  бетінше  велосипед, 
шана, әткеншек және т. б. тебуіне рұқсат етіледі.    
Шаңғы.  Балаларды  шаңғы  тебуге  үйрету  әдістемесін  М.П.Голощекина  талдап 
жасаған.  Шаңғымен  жүру  -  сүйек  аппаратына  және  бұлшық  еттердің  барлық 
топтарына,  оның  ішінде  тұлғаны  дұрыс  қалыптастыруға  кӛмектесетін  жоғары 
үдемелі  циклді  қозғалыс.  Шаңғы  тебумен  жүйелі  түрде  айналысу  табанның 
дұрыс  қалыптасуына  кӛмектеседі,  жүрек-қан  тамыр,  тыныс  алу,  жүйке 
жүйелерін  нығайтады,  барлық  негізгі  дене  қасиеттерін  ептілік,  шапшаңдық, 
кӛзбен мӛлшерлеу, тепе-теңдік сақтау, күш, тӛзімділік дамытуға кӛмектеседі. 
Ж а т т ы ғ у ғ а   д а й ы н д ы қ .   Балаларды  шаңғымен  жүруге  үйретуге 
дайындық  алдын  ала  жүргізіледі.  Балабақшаның  әдіскері  әдебиеттерді  іріктеп 
алады  және  оны  тәрбиешілерге  ұсынады.  Бағдарламада  шаңғымен  жүруге  3-4 
жастан    бастап  үйрету  кӛзделеді.  Бағдарламаның  дене  шынықтырудан 
ұйымдастырылатын  оқу  іс-әрекетінің  спорттық  жаттығулар  бойынша 
мазмұнына 3-4 жаста шаңғыларды киіп, шешу, оларды орнына қою, түзу шаңғы 

 
235 
жолында  аттап  басу  және  сырғанау  адымдарымен  жүру;  4-5  жаста  бірінің 
артынан бірі сырғанап алға жылжу, қиылысқан бос жерлермен жүру, оңға және 
солға  қарай  жүріп  бұрылу,  алға  қарай,  жартылай  шырша  (тура  және  қиғаш) 
сияқты  аттап  тӛбешікке  шығу;  5-6  жаста  бірінің  артынан  бірі  сырғанай 
кезектескен  адыммен  алға  жылжу,  қиылысқан  бос  жерлермен  жүру,  байыпты 
қарқынмен  0,5-1  км  жерге  шаңғымен  жүріп  ӛту,  бір  орында  тұрып  айналып 
оңға,  солға  аттау,  екі  жаққа  шеңбер  жасап  тұру,  тіке  аяқты  алға  шырша, 
жартылай  шырша  сияқты  тастап  тӛбешікке  шығу,  аласа  тіреу  бойымен  тӛмен 
түсу, ӛз еріктерімен шаңғы алып, орнына қою, киіп, қайта шешу, қолдың астына 
алып  жүру  тапсырмалары  ұсынылған.    Егер  балабақшада  жағдай  жақсы  болса 
және  балалар  ата-аналарының  басшылығымен  бірқатар  тәжірибе  алса,  онда 
жаттығуды  балалардың  кішкентай  кӛзінен  бастап  жүргізуге  болады.  Ата-
аналарды  ӛз  балаларын  үйретуге  белсенді  түрде  қатыстыру  үшін  тәрбиешілер 
жиналыстарда балалар үшін шаңғыны, таяқты таңдап алу, шаңғының аяқ киімге 
бекіткіші, киім мен аяқ киімге қойылатын талап жӛнінде шаңғыны сақтау, күтіп 
ұстау  туралы  әңгімелейді.  Бұған  қоса  ата-аналарға  шаңғымен  жүрудің  әртүрлі 
әдістерінің  техникасы,  бұрылыстар,  тӛбеге  кӛтерілу  және  одан  тӛмен  қарай 
сырғанау, тежеу және әртүрлі жастағы балаларды оған үйрету әдістемесі туралы 
айту  тиімді  болады.  Ересектер  балаларға  үлгі  болуы  үшін  ата-аналарға 
балаларды  шаңғымен  жүруге  үйрету  жӛніндегі  және  ӛздерінің  дағдыларын 
жетілдіру  жӛніндегі  әдебиеттер  ұсынылады.  Тәрбиешілер  ата-аналарға 
балаларды  шаңғымен  жүруге  қашан,  қай  жерде  үйрету  дұрыс  екендігі  жайлы 
кеңес беруі керек. 
Y й р е т у   ә д і с т е м е с і .  Тәрбиеші  әрбір  жаттығудың  нақты  міндетін 
тұжырымдай  отырып,  жаттығуды  үйретудің  бүкіл  кезеңіне  жоспарлайды.  Нақ 
үйрету  алдында  ол  жаттығудың  мазмұнын,  мӛлшерін,  қарқынын,  сондай-ақ 
жаттығуды  ӛткізу  әдістемесіне  нұсқауды  нақтылайды.  Балаларды  шаңғымен 
жүруге  үйрету  алдында әңгіме  ӛткізілуі  керек,  әңгімелесу  кезінде жаттығудың 
маңызы, олар үшін арнаулы киім мен аяқ киім туралы түсінікті етіп айту қажет. 
Бұған  қоса,  балаларға  шаңғымен  жүрудің  бұрылу,  ӛрлеу,  тӛмен  карай  жылжу 
әдістерінің  қайсысына  үйретілетіні,  шаңғымен  қай  жаққа  серуендеу 
ұйымдастырылатыны  айтылуы  керек.  Алғашқы  сабақта  тәрбиеші  балаларға 
шаңғы мен таяқтың бойға қарай таңдалатынын түсіндіреді:  егер шаңғы тігінен 
қойылса,  ол  баланың  жоғары  кӛтерген  қолының  ұшына  жетуі,  таяқ  қолтыққа 
жетуі  керек  (балалар  осы  сәйкестікті  тексереді).  Одан  әрі  тәрбиеші  балаларды 
шаңғыны  сақтау  әдісімен  таныстырады:  серуеннен  кейін  шаңғылар  қардан 
тазартылады,  олардың  арасына  таяныш  қойылады  және  тігінен  қойып 
жиналады.  Одан  кейін  балаларды  шаңғыны  әр  түрлі  әдістермен: иыққа  салып, 
қолтыққа  қысып  және  қолға  ұстап  алып  жүруге,  онан  соң  шаңғыны  кию  мен 
шешуге үйретеді. Әуелі тәрбиеші бұлардың қалай жасалатынын кӛрсетеді және 
түсіндіреді,  содан кейін балалар ӛз беттерімен  бірнеше рет  қайталап  жасайды. 
Шаңғы  тебуге  үйрету  белгілі  бір  жүйелілікпен  жүргізіледі.  Әуелі  таяқсыз 
адымдап  және  сырғанап  жүруге  үйретеді.  Одан  кейін  бұрылуға,  тежеуге, 
сондай-ақ тӛбеге шығуға, одан тӛмен қарай сырғанауға үйретіледі. Одан әрі екі 
аяқты алма-кезек адымдауға және бір мезгілде адымдамай таяқтармен жылжуға 

 
236 
үйретіледі.  Шаңғымен  адымдап  жүру  арқылы  таяқсыз  жылжу  тепе-теңдікті 
сақтауды,  қол  мен  аяқтың  қимылын  үйлестіруді  дамытуды  және  балаларды 
неғұрлым  күрделі  шеберлікті  игеруге  дайындайды.  Таяқтарды  орынсыз 
пайдалану балаларды оларға «асылып жүруге» үйретеді. Ең алдымен балаларды 
Шаңғышының  тік  тұру  қалпына,  яғни  шаңғы  тебудің  бастапқы  тұру  қалпына 
үйрету  керек.  Одан  кейін  шаңғымен  және  шаңғысыз  дайындық  жаттығуын 
жүргізу керек, мысалы, адымдап жүруді орындау қимылмен кӛрсету, сондай-ақ 
аяқты  шаңғымен  алма-кезек  кӛтеру,  қапталға  қарай  аяқ  басу  және  т.  б. 

жүктеу/скачать 2,95 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: