Философия және саясаттану факультеті «философия» кафедрасы

№8 Дәріс 

 

                  Тақырыбы:  Ғылымдағы дәстүрлер мен жаңалықтар 

1. Ғылымдағы дәстүрлер мәселесі, Т.Кунның «ғылымдағы дәстүрлер концепциясы»; 

2. Ғылыми новациялар (жаңалықтар); 

3.Ғылыми жаңалықтар мен дәстүрлердің диалектикалық бірлігі. 

 

Ғылымды  біз  әдетте  адамның  дүние  туралы  жалпы  білім  жинауға  бағытталған 

қызметі  деп  түсінгендіктен,  бір  қарағанда  ғылыми  процесте  дәстурге,  өткенге  қайта 

оралуға орын жоқ секілді көрінеді. Бірақ тереңдеп тексерсек, дәстүрлер ғылым дамуының 

және  ғалымдардың  ізденістік  қызметінің  негізі.  Бұл  қағиданы  барлық  ғылымдарға  ортақ 

деуге  болады.  Ғылымдағы  дәстүрлер  проблемасының  негізін  қалаушы  американдық 

физик-философ  Т.  Кун.  Гарвард  университетінде  стажировкадан  өткен  үш  жыл  ол  үшін 

ғылым  тарихын  А.Койре,  Э.Мейрсон,  Е.Мецгер  және  А.Майердің  еңбектеріне  сүйене 

отырып еркін зерттеуге арналған кезең болды. Кейінірек  әлеуметтік ғылым өкілдері  мен 

жаратылыстану саласының ғалымдарының арасында ғылыми мәселелерді қою мен оларды 

шеше  білу  мәселелері  бойынша  туындаған  көзқарас  алшақтығы  Т.Кунды  ғылымдағы 

дәстүрлер  тақырыбын  жан-жақты  зерттеуге,  ғылым  динамикасының  парадигмалық 

концепциясын жасауға итермеледі. 

 Бұл концепцияның мәні мынада. Ғылымды сипаттау үшін «ғылыми қоғамдастық» 

және  «парадигма»  (бұл  ұғымды  Т.  Кун  кейінірек  «дисципли-нарлық  матрица»  деген 

ұғыммен  ауыстырды)  ұғымдарын  қолдану  керек.  Ғылыми  қоғамдастық  дегеніміз, 

Т.Кунның  түсінігі  бойынша,  белгілі  бір  сала  бойынша  ғылыми  зерттеулер  жүргізу 

мақсатымен парадигмалар немесе осы ізденістердің теориялық алғышарттарын негізге ала 

отырып  біріккен  ғалымдар  ұжымы.Т.  Кун  парадигма  ұғымын  тандау  себептерін 

түсіндіреді. Әдетте бұл ұғым қабылданған модель, үлгі дегенді білдіреді. Бірақ Т. Кун бұл 

түсініктер  парадигманың  анықтамасын  толық  ашпайды  деп  есептейді,  себебі  бұл  мағы-

нада  парадигма  бұрын  жасалып  біткен  жұмыс  дегенді  білдіреді,  сонда  ғалымдардың 

келесі  тобы  немен  айналыспақ?  Кунның  пікірінше,  парадигмаларды  жалпы  заң  ретінде 

қолданылатын, бірақ сонымен бірге жаңа және қиын жағдайларда одан әрі жетілдірілетін 

және нақтыланылатын объект деп түсінген дұрыс. 

жүктеу/скачать 0,86 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: