Дисперсті жүйелердің жіктемесі

Қатты 
Сұйық 
Жемчуг,  граниттағы  су,  топырақ,  алма, 
бетондағы су және т.б. 
Қатты 
Газ 
Пенобетон,  қатқан  көбік,  жанартау 
балқымасы,  белсенді  көмір,  нан,  сыр, 
шоколад,  пенопласт,  қағаз,  жүн,  фетр 
және т.б. 
Сұйық 
Қатты 
Суспензия,  бояу,  паста,  зольдер,  ағынды 
сулар, табиғи сулардың шөгіндісі 
Сұйық  
Сұйық 
Эмульсия, сүт, қаймақ, фармацевтік және 
косметикалық 
препараттар, 
мұнай, 
майлар, маргарин және т.б. 
Сұйық 
Газ 
Газды  эмульсиялар,  көбіктер,  шапман, 
пиво көбіктері, сабын көбіктері және т.б. 
Газ 
Қатты 
Аэрозольдер,  түтін,  шаңдар,  шаңды 
дауылдар, табиғи шаңдар және т.б. 
Газ 
Сұйық 
Тұман,  аэрозольдер,  бұлттар,  әтір  және 
т.б. 
Кемшілігі: егер бөлшек өлшемі бірнеше нанометрден асып кетсе оларды 
жатқызатын арнайы класс жоқ. 
Сондықтан әрі қарай дамытқан академик П.А. Ребиндер болатын.  
Дисперсті 
орта 
Дисперсті фаза үшін дисперсті жүйе 
Қатты 
сұйық 
Газ 
Сұйық 
Қ/С  лиозольдер,  судағы  бояулар, 
латекстер 
С/С 
сұйық 
эмульсиялар 
Г/С 
газды 
эмульсиялар 
Қатты 
Қ/Қ қатты зольдер 
С/Қ кеуекті дене 
Г/Қ қатты көбіктер 
Газ 
Қ/Г 
атмосферадағы 
жоғары 
қабатындағы шаңдар, түтіндер 
С/Г тұмандар 
Г/Г 
Ребиндердің  ұсынысы  бойынша  кинетикалық  қасиеттерімен  дисперсті 
жүйелер  екі  топқа  бөлінеде:  ерікн  дисперсті  және  байлансқан  дисперсті 
жүйелер. 
Еркін  дисперсті  жүйелерде  дисперсті  фаза  қатта  тор  құрылым  түзбейді, 
яғни дисперсті фаза дисперсті ортада еркін жүре алады және оларды зольдер 
деп атайды. 

      Байланысқан дисперсті жүйелерде дисперсті фаза қатты тор және құрылым 
түзеді де дисперсті ортамен тығыз байлансады, яғни дисперсті фаза дисперсті 
ортада еркін қозғала алмайды. Оларды гельдер деп атайды.  
Еркін дисперсті  жүйелер  ұнтақталу  дәрежесі  бойынша  келесі  класстарға 
бөледі:  
1)  Дөрекі  дисперсті,  бөлшектердің  өлшемі  10
-5
аспайды,  оларға  тастар, 
щебень жатады, ортасы Қ/Г; 
2) нәзік дисперсті немесе микрогетерогенді, бөлшектерің өлшемі 10
-5
 – 10
-
7
,  суспензия  (Қ/С),  эмульсия  (С/С)  және  көбіктер  (Г/С)  мен  ұнтақтар  (Қ/Г) 
жатады.  Мұндай  жүйелер  өндірістерді,  әсіресе  химиялық  технологияда 
ерекше мағынаға ие болып келеді.  
3)  коллоидты  дисперсті  немесе  ультрамикрогетерогенді,  бөлшектердің 
өлшемі 10
-7
 – 10
-9
. Қатты дисперсті ортасы бар зольдер солидозольдер, газды 
дисперсті ортасы бар зольдер аэрозольдер және сұйық дисперсті ортасы бар 
зольдер лиозольдер деп аталады.  
Ребиндердің  ұсынысы  бойынша  ДЖ  бөлшек  арқылы  белгіленеді, 
дисперсті фаза алымынды, ал дисперсті орта бөлімінде жазылады, яғни Қ1/С2 
деген 1 дисперсті фаза 2 дисперсті ортаны көрсетеді.  
КЖ  фазалар  шекарасындағы  молекулалық  әркеттесу  қарқындылығына 
байлансты екі негізгі топқа бөледі (Фрейндлих ұсынған ):  
лиофильді жүйелер (еріткенді жақсы көреді); 
лиофобты жүйелер (еріткеннен қорқады). 
Бұл  атаулар  дисперсті  фаза  мен  дисперсті  ортаның  өзара  әрекеттесуін 
көрсетеді.  
Байланысқан ДЖ кеуекті немесе саңылаулы денелердегі саңылау радиусы, 
көлемі бойынша Дубинин ұсынған жіктеме келтіруге болады: 
микросаңылаулы 
денелер 
- 
саңылау 
радиусы 
2*10
-9
 
м 
– 
ультрамикрокеуекті және супермикрокеуекті болып өз ішінде бөлінеді.  
мезокеуекті (ауыспалы кеуекті)(2/50) *10
-9
м;  
макрокеуекті 50*10
-9
 м 
     Ұнтақталған дисперсті жүйелерді тұрақтылығы бойынша екі негізгі топқа 
бөледі – кинетикалық және агрегативті. 
Агрегативті тұрақтылық туралы ұсынған орыс ғалымсы Н.П. Песков. Ол 
ұзақ  сақтау  барысында  КЖ  тұрақтылығының  болмауы.  Оны  анықтау  үшін 
дисперстілік  дәрежесінің  мәнін  білу  керек,  сол  себептен  КЖ  нақты 
ерітінділерден  ерекшеленеді,  яғни  олардың  дисперстілік  дәрежесі  тұрақты 
емес.  
Кинетикалық тұрақтылықты анықтау үшін гравитациялық немесе ортадан 
тпекіш  күш  әсерінен  дисперсті  заттардың  мөлшерін  анықтау  арқылы  білуге 
болады.  Оның  жылдамдығы  броун  қозғалысына  және  орта  тұтқырлығына 
байлансты.  
Әдебиттер: [ 1-10 ];[ 11-13 ];[ 19-27 ];[ 28-30 ]; [ 31-33 ]; 

жүктеу/скачать 2,31 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: