либеллярлық сипатта болды, яғни, барлық кезеңдер жазбаша түрде рəсімделді.   Қазіргі замандағы Германия

либеллярлық сипатта болды, яғни, барлық кезеңдер жазбаша түрде рəсімделді.
 

Қазіргі замандағы Германия 
 
Қазіргі замандағы Германияның тарихын кезеңдерге бөлу 
 
 
 
 
 
1 кезең -  Веймар республикасы 1919 – 1933 ж.ж. 
2 кезең –  Фашистік Германия 1933 – 1945 ж.ж. 
3 кезең -  Бөлек герман мемлекеттері 1948 – 1989 ж.ж. 
4 кезең –  1990 жылдан бастап – біріккен  Германия.
 
Мемлекеттік құрылым 
 
 
 
 
                  
1 кезең Президент. 
2 кезең Фюрер (алғашқы уақытта рейканцлер лауазымында, 
кейін мемлекет басшысы ретінде) 
3 кезең ГСБП-ның (Германияның социалистік біртұтас партиясы) 
Бас хатшысы 
 
4 кезең  Федералдық президент
 
 
 
 
                                           
1 кезең  Парламент екі палатадан тұрды: 
Рейхстаг (төменгі палата), Рейхсрат 
(Империялық кеңес) 
1 кезең   Жоғарғы сот 
конституциялық əділдік органы 
ретінде, жергілікті жерлердің 
соттары. 
2 кезең Рейхстаг көріністік  демонстра-
циялар үшін сақталып қалды 
2 кезең Жалпы соттармен қатар 
партиялық соттар жүйесі құрылды.  
3 кезең ГДР-нің заңшығарушылық  па-
латасы 
3 кезең  Соттардың 
орталықтандырылған жүйесі. 
4 кезең  Бундестаг (төменгі палата) 
Бундесрат (өкілдік орган)
4 кезең 5 тармаққа бөлінген сот
1 кезең  Ел  18  жерге бөлінді. 
1 кезең  Канцлер 
басқаратын Үкімет. 
1 кезең жергілікті 
жерлердегі соттар. 
2 кезең  Жерлерге бөлу жойылды, 
мемлекет тағайындалатын шенеуніктер 
басқаратын облыстарға бөлінді. 
2 кезең  Рейхсканцлер 
басқаратынҮкімет 
2 кезең жергілікті 
жерлердегі ерекше 
соттар жүйесі 
3 кезең Жерлік бөлудің орнына 
округтық бөлу. 
3 кезең Министрлер 
кеңесінің төрағасы. 
3 кезең  жергілікті 
жерлердегі соттар 
жүйесі 
4 кезең Ел 16 жерге бөлінді земель, 
олардың басында үкімет тағайындайтын 
4 кезең Федералдық 
4 кезең Жоғарғы 
соттың жергілікті 
жерлердегі 
2 кезең Вермахт – фашистік Германияның қарулы күштері 
3 кезең КСРО Қарулы күштерінің үлгісі бойынша құрылған ГДР 
əскері 
4 кезең Бундесвер – ГФР-дің қарулы күштері.  

Жаңа дəуірдегі Германия 
 
 
Германияның тарихын мемлекеттік режимдер бойынша кезеңдерге бөлу 
 
 
 
 
 
                                                              
1 кезең – 1814ж. – 1867 ж. Əртүрлі мемлекеттік режимдерге ие 34 мемлекеттен құралған Герман 
одағы. 
2 кезең – 1867 – 1871 ж.ж. Солтүстік-Германдық одақ.   
3 кезең – 1871 – 1918 ж.ж. 22 мемлекеттен, монархиялардан жəне еркін қалалардан құралған Герман 
империясы.
 
Мемлекеттік жəне қоғамдық құрылым. 
 
 
                                                                                        
Феодалдар: юнкер сословиесі, дін 
қызметкерлері, шарулар, қалалықтар, 
буржазия, қолөнершілер.
1 кезең Император  
2 кезең Пруссия патшасы (президент) 
3 кезең Император 
1 кезең  Одақтық  сейм 
1 кезең Герман мемлекеттерінің 
əскерлері. 
1 кезең Мемлекеттердің шенеуніктік 
аппараты 
2 кезең Екіпалаталық парламент  
3 кезең  Одақтық кеңес – бундесрат – 
жоғарғы палата жəне рейхстаг – 
парламенттің төменгі палатасы.
2 кезең Жалпы əскери міндеттіліктің 
негізінде жинақталған əскер.
 
2 кезең Канцлер басшылық ететін 
Үкімет. 
3 кезең Министрлерге тікелей 
басшылық жасайтын империялық 
канцлер
 
Ландтагтар жəне герман мемлекеттерінің үкіметтері. 

Жаңа  дəуірдегі Германияның құқығы 
1871 жылғы Қылмыстық ереже  3 
бөлімнен тұрды, бірінші бөлімінде 
қылмысты, теріс қылықты жəне 
полиция қызметкерлерінің құқық 
бұзушылығын жəне де германия 
азаматтарының шетелде жасаған 
қылмыстарын шектейтін нормалар 
көрініс тапқан. Екінші бөлімінде 
қылмыстың сатылары, қылмысқа 
қатысушылық, қылмысты ауырлататын 
жəне жеңілдететін мəн-жайлар туралы 
нормалар көрсетілген. Үшінші 
бөлімінде жекелеген қылмыстардың 
құрамын сипаттаған, яғни ерекше 
бөлімді құрады. Сонымен қатар, бұл 
Ережеде саудадағы дəрменсіздік туралы
Құқықтың негізгі қайнар көздері болып заңдар, əртүрлі 
 кодификациялар табылды. 
Отбасы құқығы ерінің үстемдігімен ерекшеленді. Некенің 
заңды нысаны болып азаматтық неке танылды. Ерлі-
зайыптылардың мүліктік қатынастары неке шартымен 
анықталды. 
1896 жылғы Германдық азаматтық 
ереже – белгілі бір дəрежеде рим 
құқығына негізделген. Бұл Ереженің 
айрықша сипаты ретінде 
“адамгершілік”, “ар-ождан” сияқты 
түсініктерге сілтеме жасайтын, 
құқықтық емес, моральдық мазмұнға ие 
параграфтардың көптігі табылады. 
Жеке тұлғалардың құқыққабілеттігі 
теңдік қағидасына негізделеді. Заңды 
тұлғалар құқық субъектілері ретінде 
танылды. Заттық құқық заттарды 
жылжитын жəне жылжымайтын деп 
бөлді. Меншік құқығының нақты 
анықтамасы болмады. Міндеттемелерге 
нақты анықтама берілді, алайда, 
шарттың түсінігі ажыратылмады. 
Шарттар шарт еркіндігі қағидасына 
негізделеді. Абстрактілік шарттар орын 
алды, бұл шарттардың пəні болып 
міндеттеме емес, сөз беру табылды. 
Мұрагерлік заң бойынша жəне өсиет бойынша жүзеге 
асырылатын. 
1897 г. Сауда кодексі 4 кітаптан тұрды жəне азаматтық кодекске 
қосымша рөлді атқарды: 1 кітап сауда қызметіне, 2 кітап сауда 
серіктестіктеріне, 3 кітап сауда мəмілелері туралы ережелерге, 4 
кітап теңіз құқығына арналды. 
1877 ж. Қылмыстық-іс жүргізушілік 
кодекс Қылмыстық кодекске қосымша 
болып табылды.  Процесс 
жарыспалылық қағидасына, тергеу 
сотының прокурордан тəуелсіздігіне 
негізделді, алдын ала тергеу кезеңінде 
қорғауды жүзеге асыруға рұқсат етілді. 
Айыпталушы мен сотталушы тең 
құқықтарды иеленді. Германдық сот 
өндірісінің айрықша белгісі болып 
жəбірленушінің  прокурормен бірігіп 
айыптаушы ретінде іске қатысуы 
табылды. 
1877 г. Азаматтық-іс жүргізушілік кодекс 10 кітаптан тұрды, 
олар 1048 параграфты құрады. Тараптарға дəлелдемелер ұсынуда 
кең құқықтар берді. Сот тек дəлелдемелерді қабылдап, 
бағалайтын. 

Ежелгі Қытайдың мемлекеті мен құқығы 
 
                       Кезеңдер                         Мемлекеттік жəне қоғамдық құрылым                                                         Құқықтық жүйе 
 
1 кезең. Шан (Инь б.э.д. 
18-11ғ.ғ.). Ерте Шан 
(б.э.д.18-15 ғ.ғ.). Кейінгі 
Шан (б.э.д. 14-11 ғ.ғ.). 
Үш топқа бөлінген 20 
ресми титул болды: əскери 
лауазымды тұлғалар, 
азаматтық лауазымды 
тұғалар, кеңесшілер.
Ван, оның туыстары, 
абыздар жəне шенуніктер 
қоғамның үстемдік 
құрушы табын құрады. 
Басқарудың сарайлық 
жүйесі болды. Ортаңғы 
тапты шарулар, қауым 
мүшелері құрады, ең 
төменгі тап болып құлдар
6 тараудан тұрған “Заңдар кітабы” (фацзин) (б.э.д. 5-
2 ғ.ғ.) аса əйгілі болды, онда қылмыстық іс 
жүргізушілік сипаттағы ережелер басты орынды 
иеленді. 
2 кезең. Чжоу (б.э.д. 11-3 
ғ.ғ.). 
3 кезең. Цинь (б.э.д. 221-
201 ғ.ғ.). 
Хань (б.э.д. 3 ғ. –б.э. 3 ғ.).
 
Мемлекеттің басында Ван, 
шенеуінктерді басқаратын 
сян жəне үш кеңесші – 
гундар. 
Мемлекеттің басында Ван, 
екі бірінші кеңесшілер 
чэнсяндар, тайвэй – 
командарм жəне юйши 
дафу – мемлекеттік 
аппаратты басқарушы.
Шенеунік Шан Ян 
реформаларды жүзеге 
асырды, оларға 
сəйкесақсүйектіліктің 20 
рангісі енгізілді, жаңа 
ақсүйектер пайда болды: 
сауда-алыпсатарлық, 
əскери, қызметкер, 
мүліктік.
Облыстардың басында  
чжухоу тұрды 
Ел уездерге, волостарға 
жəне тиналарға бөлінді. 
Соңғыларына 10 қауым 
кірді, оларды ақасақалдар 
– фулао мен старосталар 
–  личженамдар 
басқарды. 
Шан мемлекетінде меншік объектілері болып 
мыналар табылды: мал, құлдар, үй мүлкі. Б.э.д. 1 
мыңжылдықтың екінші жартысында жерге жеке 
меншік пайда болды. 
Міндеттемелік құқыққа сату-стып алу, жалға алу, 
займ, жерді жалға алу шарттары тəн болды. 
Шан кезеңінің отбасы құқығында матриархаттың 
қалдықтары сақталып қалды, ал Чжоу мемлекетінде 
патриархат орнады, көп əйел алуға рұқсат етілді.
Мұрагерлік құқық негізгі мұрагер ретінде бірінші 
əйелдің үлкен ұлын таныды, ұлы болмаған жағдайда 
мұра күйеуінің басқа туыстарына өтетін.
Соттар əкімшіліктен 
бөлінбеді, жоғарғы сот 
болып Ван табылды, 
жергілікті жерлерде бұл 
функцияны облыс 
басшылары атқарды. 
Қылмыстық құқықта мемлекеттік қылмыстарға 
ерекше мəн берілді, олар үшін қатаң дене жазалары 
көзделді.

Ежелгі Египеттің мемлекеті жəне құқығы 
 
Ежелгі Египеттің мемлекеті жəне құқығы тарихының кезеңдері 
 
 
 
 
 
 
 
1 кезең. – Ерте патшалық (б.э.д. 3110-2800 ж.ж.) 
2 кезең. – Ежелгі немесе Ескі патшалық  (б.э.д. 2800-2550 ж.ж.) 
1 ауыспалы кезең. – (б.э.д. 2160 – 2134 ж.ж.) 
3 кезең. – Орта патшалық ( б.э.д. 2050 – 1700 ж.ж.) 
2 ауыспалы кезең. – (б.э.д. 1700-1530 ж.ж.) 
4 кезең. – Жаңа патшалық (б.э.д. 2575/1525/-1087 ж.ж.)
 
 
 
Мемлекеттік жəне қоғамдық құрылым 
 
 
 
Перғауын – мемлекет басшысы 
жəне халықтың табынушысы. 
Бірнеше топтар: 1. Абыздар, шенеуніктер, əскери ақсүйектер. 2. Рулық- тайпалық ақсүйектер.  
3. Хатшылар. 4. Еркін шаруалар. 5. Қолөнершілер. 6. Құлдар. 
 
 
Құқықтық жүйе 
Ондықты басқарушы уəзір. Мөрді 
сақтаушы немесе Бас қазынашы. 
Барлық патшалық 
жұмыстарының бастығы. 
Перғауын жəне Ондық кеңесі 
жоғарғы сот инстанциясы 
ретінде. Жаңа патшалық 
кезеңінде 30 судьядан құралған 
Кенбет.
 
 
Бүкіл аумақ номархтар 
басқаратын номдарға бөлінді. 
Төменгі аумақтық бірлік – село 
қауымы. 
Номархтар басқарған округтар 
мен қалалар кенбеттері. 
Құқықтың негізгі қайнар көздері – кодекске айналдырылған 
əдет-ғұрыптар: Перғауын Менес кодексі – қылмыстық жəне 
діни құқық жинағы, Бокхорис кодексі – қаржы жəне сауда 
бойынша кодекс, Амасис кодексі – жергілікті басқару 
бойынша заңнама.
Жер мен су көздерінің жоғарғы иесі болып перғауын табылды. 
Неке-отбасы құқығы ерлі-зайыптылардың теңдігінен көрініс 
тапқан матриархаттың қалдықтарын сақтап қалды. 
Перғауын гвардиясы, соғыс 
болған жағдайда шаруалар қолы 
жиналатын. Кейінгі уақыттарда 
жалданбалы əскер пайда болды. 
Қылмыстық құқық бойынша аса ауыр қылмыстар болып 
мемлекетке қарсы қылмыстар танылды. Жазалауда талион 
қағидасы кең қолданылды. 

Ежелгі Үндістанның мемлекеті жəне құқығы 
 
Мемлекеттік жəне қоғамдық құрылым                                                                            Құқықтық жүйе 
 
 
 
                                                                          
 
                                                        
 
Патша – раджа немесе магараджа 
Құқықтың негізгі қайнар көздері – Ведалар (діни кітаптар),  дхармашастралар  
(діни-құқықтық ережелер), олардың ішіндегі ең маңыздылары Манудың дхарма-
шастралары (екі өлеңдік (шлок) түрінде жазылған 2685 баптан құралған 12 
тараудан тұратын Ману заңдары. Құқықтық сипаттағы ережелер  4,7,8,10  
тарауларда көрініс тапқан. 
Қоғам 4 варнаға (каста) бөлінді: 
Брахмандар – абыздар, 
кшатрийлер – əскерилер, 
Мемлекеттік аппараттың басында. 
Маурийлер дəуірінді патшаның 
билігін паришад шектеді.
 
Вайшалар -  жер өңдеушілер, 
Шудры - құлдар.
 
   
                                                                                          
 
 
30 əскербасыдан құралған əскери 
кеңес. 4 түрлі əскер бойынша  6 
алқа, ол əскерлер: жаяу əскер, 
атты əскер, пілдер мен арбалы 
əскер, əскери флот жəне көлік.
Жеке меншік құқығы құлдарға, малға, үй мүлкіне таралды, жерге жеке меншік аса 
дамымады. 
Отбасық құқық касталық қағиданы негізге алды, аралас некеге тыйым салынды 
немесе шек қойылды, шудра мен  брахманның некесінен туылған балдар чандал 
– қоғамнан аластатылған. 
Жоғарғы шенеуніктер: 
пурохита- бас кеңесші жəне 
патшаның абызы, сенапати 
- əскерді басқарушы, 
Орталық аппарат  үш 
ведомствоға бөлінді: 
əскери, қаржылық жəне 
қоғамдық жұмыстар 
ведомстволары. 
Міндеттемелік құқықта шарттардың келесідей түрлері көрініс тапты, ол: қарыз, 
сыйға тарту, тасымалдау, сақтау шарттары. 
ахармадьякша – жоғарғы 
сот шенеунігі
Мұрагерлік құқықта мұргерліктің екі түрі танылды. Не үлкен ұлы толығымен 
өзіне алатын, не ұлдарының арасында теңдей бөлінетін, ал қыздары тек жасау 
алуға құқылы болатын. 
Патшаның билігіне қараған облыстар. Провинциялар,  
округтар, аудандар. Төменгі аумақтық бірлік – селолық 
қауым –  гана. 
Қылмыстық құқықта жеке тұлға мен жеке меншікті қорғауға қатысты нормалар 
ерекше орынға ие болды. Сот процесі азаматтық жəне қылмыстық істерге нақты 
бөлінбей, жарыспалылық сипатты иеленді, істер тараптардың ынтасы бойынша 
қозғалатын. 

Ортағасырлық Үндістанның мемлекеті жəне құқығы 
 
Ортағасырлық Үндістанның мемлекеті жəне құқығы тарихының кезеңдері 
 
1 кезең – ерте феодалдық қатынастар. Солтүстік Үндістан (5-12 ғ.ғ.), Оңтүстік Үндістан (6-14 ғ.ғ.). 
Гуптілер империясы (4-5 ғ.ғ.) жəне Харш  империясы (7ғ.) –бірнеше шағын князьдықтарға бөлініп кетті. 
2 кезең – дамыған феодализм  (13 ғ. – 16 ғ. бірінші жартысында.) Делилық сұлтандық 
3 кезең  - 16-18ғ.ғ.Ұлы Моғолдар империясы.
 
 
 
 
 
 
                                                                                                   
Мемлекеттік жəне қоғамдық құрылым 
 
                                                                                                                    
 
 
 
1 кезең. Махараджалар 
1 кезең. Касталық бөлініс (4 варна). 
2 кезең Султан   
2 кезең. Жаулап алушылардан ақсүйектердің пайда болуы. 
3 кезең. Əлеуметтік құрылым өзгермеді.
 
3 кезең. Падишах
 
 
Құқықтық жүйе.      
 
 
 
                                                                                                                                             
                                                                                             
 
 
1 кезең. Монтри паришад – басты кеңесші 
2 кезең  Диуан -ивазират (қаржылық  
ведомство), диуан -и-инша (басшының 
поштасы), диуан -и-расалат (діни істер), диуан 
-и-кази (сот істері),  арид-и-мамалик 
басқарған əскери ведомство.  
3 кезең.  Мир-бакши басқарған əскери 
ведомство жəне диуан   басқарған қаржылық 
ведомство, ведомстволар.
 
1 кезең  Князьдық отрядтар 
жəне шарулар жасақтары. 
2 кезең. Сұлтан Гвардиясы, 
соғыс болған жағдайға – 
жасақ.  
3 кезең Джагирдарлар 
отрядынан құралған əскер. 
 
 
 
Құқықтың негізгі қайнар көздері. 
1 кезең. Дхармашастралар. 
2 кезең. Құқықтың мұсылмандық қайнар көздері. 
3 кезең.  Құқықтың мұсылмандық қайнар көздері. 
Жерлердің құқықтық режимі: 
1 кезең. Мемлекеттік жер келесідей бөлінді:  халиса – салық 
шенеуніктері пайдаланатын жерлер жəне икта – иктадарлардың 
иелігіндегі жерлер, жеке меншіктегі жерлер  вакуф пен мульк деп 
бөлінді. 
1 кезең. Гонтри немесе упарика басқаратын провинциялар (деша, бухти). Одан кейін 
округтар (вишая) тұрды, төменгі аумақтық бірлік – граминк басқаратын қауым. 
2 кезең. Мемлекеттік жер төмендегідей бөлінді: халиса – 
мемлекеттік жер, джагира – əскери қызметі үшін шартты иелік. 
Жерге жеке меншіктің келесі нысандары болды: суюргаль – 
мұсылмандық дін қызметкерлеріне жəне ақсүйектеріне берілген жер 
жəне заминдарлар жері – бағындырылған үндіс феодалдарының 
2 кезең. 23 провинциялар,  ірілері облыстарға - шикаларға, ал облыстар аудандарға – 
парганаларға бөлінді. 
3 кезең. Хакимдер басқаратын 15 облыс жəне хакимдерден тəуелсіз сайланатын 
фоуджи-дарлар – əскербасылар, гомашттар – салық жинаушылар, котвалдар – қала 
басшылары.
 
Барлық мəселелер мұсылмандар үшін шариғатпен жəне үндістер 
үшін үнділік құқықпен реттелетін. 

Қазіргі замандағы Италия
. 
 
Қазіргі замандағы Италияның тарихының кезеңдері 
 
 
 
1 кезең. -  Фашистік  диктатура 1922 – 1943 ж.ж. 
2 кезең. –  Республикалық кезең., 1947 ж. бастап қазіргі кезге дейін.
 
 
                  
 
                            Мемлекеттік құрылым 
 
1 кезең. Монарх (номиналды). 
 
2 кезең.Президент.
 
 
                                           
 
1 кезең.  Екіпалаталық парламент: Фашалар 
палатасы жəне Корпорациялар палатасы. 
2 кезең. Екіпалаталық парламент: 
Депутаттар палатасы жəне Сенат.
1 кезең.   Сот-офицерлерден құралған саяси 
трибунал. 
2 кезең. Магистратураның жоғарғы кеңесі. 
1 кезең.  Жергілікті деңгейде 
фашистік партияның мүшелері 
болып табылатын старосталар 
мен префекттер тағайындалды. 
2 кезең. Ел үкіметтік комиссарлар 
басқаратын облыстарға, 
префекттер басқаратын 
провинцияларға жəне мэрлер 
басқаратын коммуналарға 
бөлінді.
 
1 кезең.  Дуче (көсем) 
басқаратын Үкімет. 
1 кезең.  Полициялық 
соттар. 
2 кезең. Премьер-
министр басқаратын 
Үкімет.
2 кезең. Мемлекеттік 
кеңес, Есеп палатасы, 
кассациялық жəне 
апелляциялық соттар
Əскери трибуналдар 
халықтық сот. 
1 кезең. Фашистік 
Италияның қарулы 
күштері. 
2 кезең.  Қазіргі кезгі 
үлгідегі əскер.
Əкімшілік  джунтта. 

Жаңа дəуірдегі Қытай 
 
 
Жаңа дəуірдегі Қытайдың тарихын мемлекеттік режимдер бойынша бөлу                                                                                Құқықтық жүйе 
 
 
1 кезең – Маньчжурлық  Цин династиясы (1644-1911 ж.ж.).  
Құқықтың негізгі қайнар көзі болып Конфуций ілімі 
табылды, ол сипаты бойынша этатистік ілім болып табылды 
жəне төменгінің жоғарыға бағынуын уағыздады. 
 
2 кезең -  «Ұлы жақсылықтардың аспан мемлекеті» атты Тайпин көтерілісі  (1853 – 
1864 ж.ж.).
 
 
 
 
 
Мемлекеттік жəне қоғамдық құрылым 
7 ғ.-да «Қылмыстық құқықтағы қылмыстар тізімі» 
атты қылмыстық құқық жинағы құрастырылды. 
Қылмыстардың басым көпшілігі өлім жазасымен 
жазаланатын, себебі,  Конфуций ілімі дене 
жазаларына тыйым салған болатын.
1 кезең - Император,  
Феодалдар, шаруалар, 
колөнершілер, саудагерлер.
 
2 кезең - Тяньван – жоғарғы заңшығарушы жəне 
атқарушы билік.
 
1) Цин империясының мемлекеттік 
құрылымы өзгерген жоқ. 
Соттар əкімшіліктен бөлінбеді, 
жергілікті жерлерде сот əділдігін сəйкес 
аумақтық бірліктердің басшылары 
жүзеге асыратын. 
Жаңа дəуірде қытай құқығы өзгерген жоқ. 
2) Вандар Тяньванның кеңесшілері ретінде. 
1 кезең. Бұрынғыдай əкімшілік бөлініс. 
2 кезең. Аумақ провинцияларға, округ бастықтары басқаратын округтарға, уезд бастықтары басқаратын уездерге бөлінді.
 

Қазіргі замандағы Қытай 
 
Қазіргі замандағы Қытайдың тарихының кезеңдері 
 
 
 
 
1 кезең. -  1911 – 1947 ж.ж. Республикалық режимнің орнауы.  
2 кезең 1947 – 21ғ. ҚХР (Қытай Халық Республикасы).
 
 
Мемлекеттік құрылымы 
 
 
 
1 кезең. Президент – бірінші азаматтық соғыстан кейін оның билігі 
күшейе түсті. 
2 кезең. –   ҚХР-ның төрағасы.
 
 
 
1 кезең.  Парламент (пэрлер пала-
тасы жəне  депутаттар палатасы) 
1 кезең. Еуропалық үлгідегі 
соттар жүйесі. 
2 кезең.   Жоғарғы халықтық сот. 
 
2 кезең. Халық өкілдерінің 
бүкілқытайлық жиналысы 
(ХӨБЖ)
 
1 кезең. Аумақтық бірліктегі 
соттар. 
1 кезең. Провинциалық бөліну. 
2 кезең. Ел автономиялық 
аудандарға, округтерге, уездерге 
бөлінді.
 
2 кезең. Үш дəрежедегі жергілікті 
халықтық соттар.
1 кезең. Еуропалық үлгідегі 
қазіргі заманғы əскер. 
2 кезең. Қытай халық-азаттық 
əскері.
1 кезең.  Министр-президенттің басшылығындағы 
үкімет болды. 
2 кезең ХӨБЖ-ға ұсынылған Премьердің 
басшылығымен Мемлекеттік кеңес.

Латын Америка елдерінің мемлекеті жəне құқығы 
 
 
 
 
 
 
 
 
Латын Америка тарихын мемлекеттік режим бойынша кезеңдерге бөлу                                                                               Құқықтық жүйе 
 
 
1. 1492 ж. – 19 ғ. басы.  Колониалдық əкімшілік. 
Құқықтың негізгі қайнар көзі болып 
метрополий құқығы табылды. 
2. 19 ғ. басы – 21 ғ. Тəуелсіз даму.
 
1) Испан патшасы жəне оның 4 вице-патшалары, 
олар мына мемлекеттерді басқарды: 1 – Мексика, 
Орталық Америка, 2 – Перу, Чили, 3 – Венесуэла, 
Эквадор, Колумбия, 4 – Боливия, Парагвай, Уругвай 
и Аргентина. 
2)  Каудильо (əскери диктаторлар), кейін 
республика президенттері, хунта басшылары. 
(Тəуелсіздік алған мемлекеттер өз 
конституцияларын американдық үлгі бойынша 
жасады.)
 
1. Метрополийлардың феодалдары, креолдар 
– ақ колонистердің ұрпақтары, пеондар –  
басыбайлы шаруалар (үндістер, метистер), 
Африкадан əкелінген құлдар. 
1) Жер иеленудің екі нысаны болды: 
асьенда – онда батырақтар 
(жағдайлары басыбайлы шаруаларға 
ұқсас) жұмыс істеді, құлиеленушілік 
плантациялар – онда негр-құлдар 
жұмыс істеді. 
2) Латифундиялар (ірі жер иеліктері) 
– пеонаж жүйесімен (басыбайлы 
тəуелділік жүйесі) бірге.
 
1) Вице-патшалардың аппараты. 
2) Президенттің үкіметтері немесе əкімшіліктері. 
 
2) Екіпалаталық парламенттер
 
Тəуелсіздік алған соң Латын Америкасының 
көптеген елдері бұрынғы метрополийлердің 
құқықтық жүйесін жəне басқа да  еуропалық 
елдердің құқықтық жүйелерін негізге алды. 
2) Аумақ провинцияларға немесе  штаттарға 
бөлінді
 

Польшаның мемлекеті мен құқығы 
 
Польшаның мемлекеті мен құқығы тарихының кезеңдері 
 
 
 
 
 
 
 
 
1 кезең. – Ертефеодалдық  монархия (10-12 ғ.ғ.) 
2 кезең. – Феодалдық ыдыраушылық (12 ғ. ортасы – 14 ғ. бірінші жартысы) 
3 кезең. – Сословиелік-өкілдік монархия (14 ғ. – 15 ғ. ортасы) 
4 кезең. -  (15 ғ. екінші жартысы – 18ғ. соңы) екі кезеңнен тұрды: 
а) щляхеттік демократия; 
б) ірі магнаттар олигархиясы.
 
 
                                                                                        
Мемлекеттік жəне қоғамдық құрылым          
                                                            
1 кезең. Ақсүйектер – можновладцтер – нобилдер, рыцарьлар, дін қызметкерлері, еркін 
шаруалар – смердтар. 
 
  
1 кезең. Патша 
2 кезең.  Ақсүйектер жəне ірі магнаттар – пандар, шляхта, шаруалар – смердтар 
(тəуелді), кметтар –  еркін шаруалар.  
2 кезең. Патша (номиналды) жəне князьдар 
 
3 кезең.  Патша
 
 
3 кезең. Ірі магнаттар – пандар, шляхта, дін қызметкерлері, шаруалар.
 
                                                                                    
                                                                                                                                                                                        
Құқықтық жүйе 
 
 
 
                                                                                                                                                                                                                                                                      
1 кезең. Патшалық кеңес, оның құрамында 
можновладцтар – нобилдер.  
2 кезең.   Патша сарайы, князьдар. 
3 кезең. Вальдық  сейм, екі палатасы: Сенат 
немесе Патшалық кеңес, елшілік изба.
1 кезең. Патша жоғарғы сот инстанциясы 
ретінде. 
2 кезең. Патша. Князьдар жоғарғы сот 
инстанциясы ретінде. 
1 кезең. Патша өкілдері мен сот 
өкілеттіктерін иеленген патша əкімшілігі. 
2 кезең. Князьдар. 
3 кезең.  Жергілікті соттар жəне 
старосталар.
 
Соғыс болған жағдайды феодалдық қол 
мен шаруалар қолы жиналды. 
Құқықтың негізгі қайнар көзі – Польша 
шындығы, Саксондық зерцало,  Магде-
бургтық қалалық құқық. 
Жерге меншік құқығы келесі нысандарда 
дамыды: дедин, аллодтар,  
бенефицийлер и осадничество.  
1 кезең. Ел патша өкілдері басқаратын 
округтарға бөлінді. 
2 кезең. Каштеляндар – облыстар мен 
қалалардың басында. 
Міндеттемелердің негізгі қайнар көзі 
болып мына шарттар табылды: сату-сатып 
алу, займ, несие.  
3 кезең. Польшада воеводстволар,  оларды 
воеводалар басқарды, Литвада поветтер, 
оларды каштеляндар басқарды.
 
Неке-отбасы құқығы шіркеулік құқықпен 
реттелді. 
Қылмыстық құқық қылмыстарды 
мемлекетке қарсы, жеке тұлғаға қарсы, 
меншікке қарсы деп бөлді. 

Ежелгі Римнің мемлекеті жəне құқығы 
Ежелгі Римнің мемлекеті мен құқығы тарихының кезеңдері 
                                                                                                                                                                                                               
1 кезең. – (патшалық)  алғашқы қауымдық құрылымның ыдырауы жəне құлиеленушілік мемлекеттің құрылуы (б.э.д. 
753 жылы Рим құрылғаннан бастап  б.э.д. 509 жылы соңғы Рекс (патша)  Тəккаппар Тарквиний қуылғанға дейін. 
2 кезең. – Республика кезеңі  (б.э.д.509-27 ж.ж.) 
3 кезең. – Империя (монархия) кезеңі  (б.э.д. 27 ж. –  б.э. 476 ж.), ол өз ішінде екі кезеңге бөлінді: 
а) принципат – (б.э.д. 27 ж. –  б.э. 284 ж.) 
б) доминат – (б.э. 284 –476 ж.ж.)
 
 
 
 
 
 
 
 
Мемлекеттік жəне қоғамдық құрылым                                                                                                                                                                            Құқықтық жүйе 
 
 
12 кесте заңдары – рим құқығының ежелгі 
қайнар көзі. 3 ғасырдың соңында Грегориан 
жəне Гармогениан кодекстері. Б.э.д 12 ғасырда 
император Юстинианның тұсында рим 
құқығының соңғы жүйеленуі жүзеге асты, ол 
“Азаматтық құқық ережелері” (Корпус Юрис-
Ц
)
б
1 кезең. Рекс (патша) 
Жоғарғы топты патрицийлер 
құрады, олардан кейін 
плебейлер тұрды, бөлек топты 
шетелдіктер (перегриндер) 
құрады, төменгі топты құлдар 
құрады. 
2 кезең. Халық жиналыстары (центуриаттық, 
трибуттық, куриаттық комициялар.) 
3 а)  Римді принцепс,  басқарады, қалған 
органдар формальды түрде қызмет етеді. 
3 б)  Римді шексіз билікті иеленген император 
б
Меншік құқығы жақсы дамыды жəне тұлғаның 
мүлікті иелену, билік ету жəне пайдалану 
құқығы ретінде анықталды. Меншікті иеленудің 
екі түрі ажыратылды: цивильдік құқыққа 
(квириттік) негізделген,  «хлықтар құқығына» 
негізделген. Бөтен мүлкіне құқықтың мынадай 
түрлері дамыды: ипотека, сервитут, 
Міндеттемелік құқыққа сəйкес міндеттемелердің 
екі түрі болды: шарттардан жəне деликтілерден 
(зиян келтіруден) туындаған. 
Неке-отбасылық жəне мұрагерлік құқық: 1 
кезең. Отбасы иесінің шексіз билігі. 2 кезең. 
Əйелдер белгілі бір дербестікті иеленді. 3 кезең. 
Конкубинат –  некеден тыс қатынастар 
дамыды. Заң бойынша жəне өсиет бойынша 
мұрагерлік танылды
Қылмыстық құқық қылмыстарды жеке жəне 
жариялық сипаттағы (яғни, тұлғаға жəне 
мемлекетке қарсы) деп бөлді 
1 кезең. Халық жиналысы – 300 рудың толыққұқылы 
өкілдерінен тұрды. 
2 кезең. Магистратуралар – мемлекеттік басқару мен 
сот өндірісне бақылау жасады, ординарлық жəне  экст-
раординарлық болып бөлінді. 
3 кезең. Императордың жанындағы қаржылық кеңес.
 
2 кезең. Ординарлық магистратуралардың басында 2 
консул тұрды (азаматтық жəне əскери) 
Магистратуралардың құрамына мыналар енді: 
преторлар, цензорлар, эдилдар, квесторлар, плебейлік 
трибуналар, төменгі магистраттар. Римге қауіп төндірген 
төтенше жағдайларда Сенат консулдарға 6 ай мерзімге 
диктаторды тағайындауға тапсырма берді, 
магистратуралар экстраординарлық түрге айналып, 
Əскерді мүліктік ценз бойынша 5  топқа бөлінген барлық 
толыққұқылы азаматтар құрады. 
1 кезең. Сенат – 300 рудың ақсақалдар 
кеңесі, ол патшаның жанындағы кеңесуші 
орган рөлін атқарды. 
2 кезең. Сенат – халық жиналысы 
қабылдаған заңдарды бекітті, «сенатус-
консульт» шешімдерін шығарды.  
3 кезең. Императордың жанындағы 
мемлекеттік кеңес.
1 кезең. Абыздар (авгурлар) алқасы.  
1,2 кезеңдер. Рим жаулап алған жерлердің 
барлығы Римнен тағайындалған 
магистраттармен басқарылатын. 
3 кезең. Империя Шығыс жəне Батыс 
диоцездерге бөлінді, оларды император-
августар басқарды, одан кейін преторий 
префекті басқарған префектуралар, 
викарийлар басқарған диоцездер, ректорлар 
басқарған провинциялар тұрды. Төменгі 
əкімшілік-аумақтық бірлік – қауым 
(
)

Сербияның мемлекеті мен құқығы 
 
Мемлекеттік жəне қоғамдық құрылым 
 
Ақсүйектер келесідей бөлінді: 1.Властелдер – олардың 
вассалдары властеличтер. 2. Князьдар жəне вельможалар. 3. 
Дін қызметкерлері. Одан кейін шаруалар тұрды, олар былай 
бөлінді: меропхалар – басыбайлы шаруалар, влахтар – мал 
асыраушылар, отроктар – үй шаруашылығы қызметкерлері, 
себралар – еркін шаруалар жəне қалалықтар.
 
 
Монарх – мемлекет басшысы (сайланбалы ірі феодал)  
жəне мемлекет басшысының жанындағы Кеңес (синк-
лит) 
 
Собор – патшаның 
билігін шектейтін ірі 
жəне ақсүйек 
феодалдардың съезді. 
Еркін адамдар үшін 
мемлекеттік жəне діни 
соттар. 
Құқықтың негізгі қайнар көздері болып əдет-ғұрыптар 
танылды, кейін  1349 жылдан бастап негізгі қайнар көз 
«Стефан Душанның заңы» болды, оның баптарының 
басым көпшілігі кылмыстық іс жүргізушілік сипатта 
болды. Бұл қайнар көзбен қатар Византиялық құқық та 
жиі қолданылды
Облыстарды 
патша өкілдері 
басқарды. 
Феодалдық қол жəне соғыс 
жағдайында себралардың 
қолы. 
Меншік құқығында келесі институттар болды: баштина 
– мұрагерлік жер иелену жəне прония –  жерді қызмет 
етуші ақсүйектерге шартты түрде өмір бойға 
пайдалануға беру. 
Волостьтарды князьдар,  чельниктар жəне 
кегралиялар басқарды
Қылмыстық құқықта қылмыстар дінге, жеке тұлғаға 
жəне меншікке қарсы болып нақты ажыратылды. Сот 
процесі айыптаушылық сипатта болды, алайда тек еркін 
адамдар үшін. Тəуелді адамдар өз феодалдары арқылы 
соттасатын.

Ежелгі Спартаның мемлекеті жəне құқығы 
 
Мемлекеттік жəне қоғамдық құрылым.                                                  Құқықтық жүйе 
Құқықтың негізгі қайнар көзі болып ретралар 
–  Спарта заңдары табылды. Спартаның 
негізін қалған деп саналатын  Ликург патша 
«Ликург ретрасы» деп аталған заңдар 
жинағын қабылдады. 
Б.э.д. 8-7 ғ.ғ. Ежелгі Грецияда, соның ішінде 
Спартада, құлиеленушілік мемлекеттер 
қалыптасты. 
Үстемдік құрушы тап болып  спартиаттар (8 
мың адам) табылды,  спартиаттардың 
ұйымдастырылуы рулық сипатты иеленді, 
олар 3 филге бөлінді, əрбір фил 10 обадан, 
əрбір оба 10 триакидтан тұрды. 
Əлеуметтік жəне мемлекеттік құрылымның 
төменгі сатысында илоттар – жаулап алынған 
аумақтардың тұрғындары жəне периэктер  – 
жеке бостандыққа ие, алайда, спартиаттарға 
салық төлеуші тұрғындар тұрды. 
Спартада мемлекеттік биліктің жоғарғы 
органдары болып мыналар табылды: апелла – 
халық жиналысы, Герусия – 30 геронттан 
тұрған ақсақалдар кеңесі, геронттардың 
құрамына 2 патша  базилевстер (архагет) де 
кірді, олар  Герусияның келісімінсіз шешім 
қабылдай алмайтын. . 
Эфорат – Герусия мен  архагеттерді 
бақылайтын 5 адамнан құралған комиссия.
 

Ортағасырлық Қытайдың мемлекеті жəне құқығы 
 
Ортағасырлық Қытайдың тарихын билік етуші династиялар бойынша кезеңдерге бөлу                                                             Құқықтық жүйе 
 
 
1) Цзинь династиясы (265-420 ж.ж.) – Қытайдың бірігуі. 
Құқықтың негізгі қайнар көзі болып Конфуций ілімі 
табылды, бұл ілім жоғарыға бағынуды уағыздады жəне 
сипаты бойынша этатистік ілім болып табылды. 
2 ) Тобилық Солтүстік Вэй династиясы (5ғ. соңы) Солтүстік Қытай. 
3 ) Суй династиясы (581-618 ж.ж.) – Солтүстік жəне Оңтүстік Қытай қайта біріктірілді. 
4 ) Тан династиясы (618-907 ж.ж.) 907-960 ж.ж. ауыспалы кезең, (көптеген мемлекеттерге жəне 
иеліктерге ыдырау). 
5 ) Сунн династиясы (960-1271 ж.ж.). 
7ғ.-да «Қылмыстық құқықтағы қылмыстар тізімі» атты 
қылмыстық құқық жинағы жасалды. Қылмыстардың 
басым көпшілігі өлім жазасымен жазаланды. Себебі, 
конфуцизм дене жазаларына тыйым салған болатын. 
6 ) Монғолдық Юань династиясы (1271-1368 ж.ж.). 
7 ) Мин династиясы (1368-1644 ж.ж.). 
1) Барлық династияларда мемлекет басында  
император, ыдыраушылық кезеңінде князьдар тұрды. 
 
Феодалдар, əртүрлі кезеңдерде ақсүйектер жаулап 
алушылардың құрамынан пайда болды; шаруалар, 
қолөнершілер, саудагерлер, құлдар. 
2) Императордың жанынан жоғарғы шенеуніктердің 
үш палатасы құрылды. 
3) Император жəне 2 цзайсян.
Алғашқы екі кезеңде басқаруды император сарайының шенеуніктері жүзеге асырды. 
3) 6 ведомство (шендер, қаржылық, рəсімдер, сот жəне жазалау, қоғамдық жұмыстар). 
4) үш палата (заңшығарушылық, атқарушы жəне салтанат өткізуші) жəне  6 ведомство. 
5) мемлекеттік құрылым  өзгермеді. 
6) Монғолдар бұрынғы əкімшілік жүйені сақтап қалды.  
Басқа династияларда мемлекеттік құрылым өзгермеді
Аумақ губернаторлар (князьдар) басқарған  
провинцияларға бөлінді. 
Соттар əкімшіліктен бөлінбеді, жергілікті 
жерлерде сот өкілеттіктерін облыс 
басшылары жүзеге асырды. 
 

Ортағасырлық Германияның мемлекеті мен құқығы 
 
Ортағасырлық Германияның тарихының кезеңдері 
 
 
 
 
 
 
1 кезең. – Герман ұлтының Қасиетті рим империясының  ертефеодалдық монархиясының 
құрылуы  (10-13 ғ.ғ.) 
2 кезең. – Герман князьдықтарындағы сословиелік-өкілдік монархиялар жəне 
курфюрсттердің олигархиясының орнауы  (14-16 ғ.ғ.) 
3 кезең. – Герман князьдықтарында князьдық абсолютизмнің орнығуы  (17ғ. –19 ғ. басы).
 
 
 
                                                                                                Мемлекеттік жəне қоғамдық құрылым 
 
1 кезең. Патша, ірі феодалдар оның билігін шектеді. 
2 кезең. Императордың билігі  7 курфюрстпен шектелді. 
3 кезең.  Номиналдыи мператор жəне өз державалары бар князьдар 
(Пруссияда патша).
1 кезең. Феодалдар, қалалықтар  (саудагерлер жəне қолөнершілер), 
шаруалар. 
2 кезең. Феодалдар, дін қызметкерлері, қалалықтар, шаруалар. 
3 кезең. Феодалдар, дін қызметкерлері, қалалықтар, шаруалар.
 
 
 
 
 
 
 
                                                                                                                                                          Құқықтық жүйе
 
1 кезең.  Ірі феодалдар – 
графтар. 
1 кезең.  Сот иерархиясының 
басында патша, ірі феодалдар.  
2 кезең. Рейхстаг – империялық 
сейм 
3 кезең.  Рейхстагтың 
номиналды рөлі  (Пруссияда 
Қ
)
2 кезең.  Империялық сот. 
3 кезең.  Империялық сарайлық 
сот (Пруссияда Əділет 
департаменті). 
 
1 кезең.  Графқа бағынған 
феодалдар. 
2 кезең.  Князьдықтардан 
бөлектенген қалалар, өз 
ландтагтары бар рыцарьлық 
иеліктер. 
3 кезең.  Князьдықтардан 
бөлектенген қалалар, өз 
ландтагтары бар   жекелеген 
князьдықтар  (Пруссияда 
дворяндық өзін-өзі басқару). 
1 кезең. Ірі феодалдар өз 
иеліктерінде сот ретінде, сословилік 
соттар. 
2 кезең. Жергілікті аумақтық 
бірліктердің соттары. 
3 кезең. Князьдықтардың жекелеген 
сот жүйелері.
 
Құқықтың негізгі қайнар көздері болып германдықтардың əдет 
құқығы нормаларының жазбалары – Саксон зерцалосы, Шваб 
зерцалосы табылды. Қалалық құқық пен канондық құқық қатар 
əрекет етті. Сонымен қатар, рим құқығын қолданудың да ерекше 
маңызы болды.
Қылмыстық жəне қылмыстық іс жүргізушілік құқықтың негізгі 
қайнар көзі болып 1532 ж. жалпыгермандық «Каролина» ережесі 
табылды, ол қылмыстардың құрамын нақты ажырата отырып 
реттеген. 
1, 2 кезеңдер. Шаруалар қолымен біріккен рыцарьлық отрядтар. 
3 кезең. Князьдықтардың тұрақты əскерлері.
 

Ортағасырлық жəне жаңа дəуірдегі Италия 
 
 Италияның мемлекеті мен құқығы тарихының кезеңдері 
 
 
 
 
 
1 кезең. 476 ж. – 17 ғ. Саяси ыдыраған мемлекет. 
2 кезең. 18 ғ. соңы – 1870 ж. Біртұтас мемлекеттің қалыптасуы. 
3 кезең. 1870 ж.- 20 ғ. басы. Конституциялық монархия.
 
 
Мемлекеттік жəне қоғамдық құрылым 
 
 
 
 
 
 
 
 
1 кезең. Жеке басқарушылар. 
2 кезең. Сардин патшалығының жанына 
бірігу, оның басында патша тұрды. 
3 кезең.  Патша.
 
1 кезең. Феодалдар, католиктік дін 
қызметкерлері, саудагерлер, қалалықтар, 
шаруалар. 
2 кезең. Жоғарыдағыға ұқсас əлеуметтік 
құрылым жəне кейбір кезеңдерде – жаулап 
алушылардың əскери əкімшілігі. 
3 кезең. Ұқсас əлеуметтік құрылым.
 
 
 
                                                          Құқық жүйесі 
1 кезең. Мемлекеттердің жекелеген 
заңшығарушы органдары. 
1 кезең. Жекелеген мемлекеттердің 
үкіметтері, кейбір кезеңдерде – жаулап 
алушылардың əскери əкімшілігі. 
1 кезең. Құқықтың өз жүйелері. 
2 кезең. Францияның азаматтық жəне 
қылмыстық құқығы, Альбертин статуты. 
2 кезең.  Сардин паатшалығының 
парламенті. 
2 кезең. Сардин патшалығының парламенті. 
3 кезең. Унификацияланған азаматтық, 
қылмыстық (қоғамдық қауіпсіздік туралы 
заңмен толықтырылған) жəне қылмыстық іс 
жүргізушілік құқық. Əкмшілікті қайта 
құруға байланысты заңдар (патша 
3 кезең. Екі палатадан тұратын парламент: 
Сенат жəне Депутаттар палатасы. 
3 кезең. Премьер-министр басқаратын 
Үкімет.
 
1, 2 кезең. Жекелеген мемлекеттердің 
жергілікті əкімшіліктері.  
3 кезең.  Провинциялардың басында  пре-
фекттер, əкімшілік джунтамен, ұсақ  
аумақтық бірліктер – коммуналарда  
мэрлерді сайлаған.
 

Ортағасырлық Францияның мемлекеті жəне құқығы 
 
Францияның мемлекеті мен құқығы тарихын кезеңдендіру 
 
                                                                                                     
1 кезең – феодалдық бытыраңшылдық (19-12 ғ.ғ.). 
2 кезең – сословиялық өкілдік монархия (14-15 ғ.ғ.). 
3 кезең – 16-18 ғасырлардағы абсолюттік монархия. 
 
 
 
 
Францияның мемлекеттік жəне қоғамдық құрылысы 
 
1 кезең. Феодалдар, шаруалар феодалдықтəуелді 
сервтер жəне ерікті вилландарға бөлінді. 
2 кезең. Үш сословие: дворяндық, дінбасылары, 
“үшінші сословие”. Сервтер орнына – 
цензитаршиілер. 
3 кезең. Буржуазия пайда болды, шаруалар “үшінші 
сословиеге” кіргізілді. 
1 кезең. Король жəне кейде Ұлы курия (корольдік 
кеңес) Корольдік курия жоғарғы сот бап саналды. 
2 кезең. Король, Бас штаттар, Париж парламенті 
(Жоғарғы аппеляциялық саты). 
3 кезең. Король, Қаржылардың Бас бақылаушысы 
жəне 4 Мемлекеттік хатшы Кіші корольдік кеңес 
құрды. 
 
 
 
 
 
 
 
                      
                                                                                                                                                                   Құқықтық жүйе 
 
1 кезең. Жергілікті жерлердегі 
сеньорлық əділет басқармалары. 
2 кезең. Соттық өкілеттігі бар прево. 
3 кезең. Соттардың əр алуан түрлері; 
қалалық, сеньорлық, шіркеулік. 
1 кезең. Құқықтың негізгі көздері кутюмдер 
саналды. 
2 кезең. Кутюмдердің “Қасиетті Людовик 
мекемелері” жинағы. 
3 кезең. Корольдік актілер.
 
 
 
 
 
 
 
1 кезең. Министериалдар король атынан 
мемлекетті басқаруды жүргізді. 
2 кезең. Мемлекеттік кеңес, есептік палата. 
3 кезең. Мемлекеттік кеңес, Қаржылар кеңесі, 
Қаржылардың Бас бақылаушысы жəне əр 
түрлі салалар бойынша 4 мемлекеттік Хатшы 
б
Некелік-отбасылық құқық канондық жəне 
ақсүйектік құқықпен реттелді мұрагерлік заң 
жəне өсиет бойынша жүргізілді. 
Жерге мемелекеттік құқығы аллодтар 
(кейінірек феодалдар) бенефицишілер түрінде 
рəсімделді. Пайдаланылған келісім шарттар: 
сатыпалу-сату, жерді, жалға алу, қарыз беру, 
сыйға тарту.
 
 
 
 
 
 
 
 
1 кезең. Прево мен бірге Превотаждар 
басқарма басында. 
2 кезең. Бальямдармен бірге бальямдар 
басқарды. 
3 кезең. Интенданттар – корольдің уəкілдері.
 
 

 
 
 
 
 
 
Қылмыстық құқық жəке адамға, өкіметке, дінге қарсы қылмыстарды 
олардың тиісті жазалау ауырлықтары бойынша дəл жіктенбөлді. Процесс 
екі сатылы болды: құпия іздестіру жəне көпшілік алдында соттар. 

Ортағасырлық Жапонияның мемлекеті мен құқығы 
 
 
 
 
                                                                          Ортағасырлық Жапонияның мемлекеті мен құқығы тарихының кезеңдері 
 
 
 
 
1 кезең. – Ертефеодалдық монархия (6-7 ғ.ғ.) 
2 кезең. – Дамыған феодализм (12 -15 ғ.ғ.) 
3 кезең. – Кейінгі ортағасырлық (16-18 ғ.ғ.)
 
 Мемлекеттік жəне қоғамдық құрылым                                                                                Құқықтық жүйе 
 
1 кезең. Император – «аспан ұлы» 
Ақсүйектер: феодалдар жəне қызметкер 
ақсүйектер (кейінірек əскери самурайлар 
сословиесі), саудагерлер, қолөнершілер 
жəне шаруалар. 
Жапондық феодалдық 
құқығы қытай құқығына жəне 
конфуций іліміне негізделді. 
Қылмыстық, азаматтық жəне 
əкімшілік 
құқықбұзушылықтар 
арасында нақты 
айырмашылықтар болмады. 
Анағұрлым кең тараған 
қайнар көз ретінде  “Жүз заң”  
(1742 ж.) қолданылған, онда 
қылмыстық азаматтық жəне 
процессуалдық нормалардың 
айырмашылығы нақты 
көрсетілмеген. 
2 кезең.  Номиналдыбилігі бар император жəне сёгун. 
3 кезең. Император, ал 1603ж.бастап  сёгун (бас 
қолбасшы) Токугава руынан шыққан.
1 кезең. Канцлердің басшылығындағы 
мемлекеттік Кеңес. 
Самурайлар отрядтары жəне  шаруалар 
жасақтары. 
2 кезең. Самурайлардың істері бойынша 
басқарма – жоғарғы заңшығарушы орган 
жəне жоғарғы сот. 
3 кезең. Бірінші министр (сегуннан кейінгі 
екінші тұлға) жəнеАқсақалдар кеңесі – 
жоғарғы кеңесу органы.
 
1 кезең. Мемлекет губернаторлар мен уездарға басшылыққа берілген провинцияларға 
бөлінген. Провинциялар толық билікке иеленген сегунның көмекшілерімен сюг басқарылды. 
3 кезең. Жергілікті жерлерде губернаторлар жəне сегунның шенеуніктері бақылау жəне 
тексеру қызметін атқарған.
 

Жаңа дəуірдегі АҚШ-тың мемлекеті мен құқығы
. 
 
АҚШ-тың тарихын маңызды оқиғалар бойынша кезеңдерге бөлу. 
 
 
1 кезең. –  АҚШ Британияның колониясы ретінде (17ғ. басы – 1775 ж.). 
 
2 кезең. – 1781 ж. АҚШ конфедерациясының құрылуы.  
 
3 кезең. –  1787 ж. Конституцияны қабылдау жəне федерацияның құрылуы. 
4 кезең. –  18 ғ. соңы мен 19 ғ. басындағы АҚШ.
1 кезең. Метрополий тағайындайтын губернаторлар. 
Оңтүстікте ағылшын ақсүйектері, Солтүстікте 
буржуазия мен  шаруалар, Африкадан əкелінген 
құлдар. 
2 кезең. Конфедерация штаттарының конгрессі. 
3 кезең де жəне одан кейін. Президент
 
1 кезең.  Штаттардың сайланбалы 
заңшығарушы жиналыстары. 
1 кезең. Губернаторлар аппараты. 
1 кезең.  Сот жүйесі Британдық үлгі 
бойынша құрылды. 
2 кезең. Штаттардың атқарушы 
органдары. 
3 кезең жəне одан кейін. Екіпалаталық 
Конгресс: Сенат жəне Өкілдер 
палатасы.
3 кезең жəне одан кейін. АҚШ-тың Жоғарғы 
сотыжəне соттардың екі жүйесі – 
штаттардың жəне жалпыфедералдық.
 
3 кезең жəне одан бері. Президент 
əкімшілігі АҚШ үкіметі ретінде.
Штаттардың жəне ұсақ аумақтық 
бірліктердің  заңшығарушылық 
жиналыстары. 
Аумақ губернаторлар басқарған 
штаттарға, графтықтарға бөлінді. 
4 кезең. Штаттардың 
Жоғарғы соттары. 
Штаттардың апелляциялық 
соттары. 
 
1 кезең. Тұрақты патшалық əскері. 
2 кезең. Американдық əскердің 
құрылуы.
 
Бірінші инстанция соттары.
Округтар соттары. 
Жергілікті соттар. 

Қазіргі замандағы АҚШ 
 
АҚШ-тың мемлекеттік құрылымы 
Президент – мемлекеттің жəне атқарушы 
биліктің басшысы. Вице-президент 
президенттің орынбасары ретінде. Президент 
əкімшілігі мемлекетті басқаруды жүзеге 
асырды.
Конгресс – Сенат жəне Өкілдер 
палатасы. 
Департаменттер 
(министрліктер). 
Ұлттық агенттіктер. 
Штаттардың екіпалаталық 
заңшығарушы жиналыстары. 
Сайланбалы губернаторлар 
басқаратын штат 
əкімшіліктері. 
Жоғарғы сот 1803 жылдан бастап 
конституциялық əділет органы 
ретінде.Соттардың екі жүйесі – 
штаттардың жəне жалпыфедералдық. 
Белгілі бір мақсаттарға 
жету үшін нақты бір 
уақытқа құрылатын 
уақытша комиссиялар, 
алқалар жəне т.б.
Штаттардың 
Жоғарғы соттары. 
Штаттардың апелля-
циялық соттары. 
Бірінші инстанция 
соттары. 
Округтық соттар. 
Жергілікті соттар. 

 
 
Франк мемлекетінің мемлекеті жəне құқығы. 
 
Франк мемлекетінің мемлекеті жəне құқығы тарихының кезеңдері. 
 
 
1 кезең. - Меровингтер монархиясы (6-7 ғ.ғ.) 
2 кезең. –Каролингтар монархиясы (8-9 ғ.ғ.) 
 
 
 
 
Мемлекеттік жəне қоғамдық құрылым                        Құқықтық жүйе 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
           
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Патша – мемлекет басшысы. 
Оның билігі тұрақты жұмыс 
істейтін кеңеспен жəне 
ақсүйектер съездімен “Ұлы 
алаңмен” шектеліп отырған.
Негізгі екі тап: феодалдар табы 
жəне феодалдарға тəуелді 
шаруалар табы, кейбір 
облыстарда құлдық 
сақталынған.
Құқықтың негізгі қайнар көзі 
ретінде  «Варвар шындығы» 
түріндегі əдет-ғұрып 
нормалары табылды, соның 
ішінде кең таралғаны «Сали 
шындығы» болды. 
Міндеттемелік құқықта 
мынадай шарттардың түрлері 
кездесті: сату-сатып алу, 
айырбас, сыйға тарту,  ссуда, 
қарыз.
Некеге тұру жігіттің қызды 
сатып алуы арқылы жүзеге 
асырылды. Жақын туыстар 
арасында жəне еркін адамдар 
мен құлдар арасында некеге 
тұруға тыйым салынды.  
Жылжымалы мүліктер 
балаларының арасында 
таратылды, олар жоқ болған 
жағдайда жақын туыстарының 
арасында үлестірілді.
Сот процесі айыптау сипатында 
жəне істі қозғау талапкер 
немесе жəбірленушінің 
бастамасымен жүзеге 
асырылды. Тараптардың 
сайысушылығы кең таралды. 
Майордом (патша до-
менін басқарған), 
пфальц-граф (сот 
билігін басқарған), те-
заурарий (қазна 
сақтаушысы) 
Жоғарғы сот 
инстанциясы ретінде 
Патша кеңесі табылды, 
жергілікті жерлерде 
жүздіктер соты болды.
Əскерді Маршал –  
феодалдардан шыққан 
атты əскер басшысы 
басқарды,соғыс 
кездерінде 
шаруалардан құралған 
жасақтар  болған. 
Округтер (пагалар) 
графтардың 
басшылығымен 
Жүздіктермен 
басқарылатын 
Солтүстіктегі центе-
нариялар, Оңтүстікте -
викариялар.
Қауымдар (марктар) 
өзін-өзі басқару 
нысанында болды. 
Оңтүстікте -  викария-
лар.

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

                                                                                                                              
Жаңа дəуірдегі Францияның құқығы 
 
 
Негізгі қайнар көздер болып 
Конституциялар, заңдар жəне кодекстер 
табылды. Құқықтың жеке жəне жариялық 
болып бөлінуі орын алды. 
Азаматтық-іс жүргізушілік кодекс.  
Кодекс 1806 жылы 1667 жылғы 
Азаматтық сот əділдігі турлы 
ордонанстың негізінде қабылданды. 
Кодекс процесті тежейтін көптеген 
ережелерді талап ететін іс жүргізуді 
орнықтырды. 
1807 ж. француз сауда кодексі – 
оның негізінде 1673 ж. «Құрғақ 
жердегі сауда туралы» жəне 1681 ж. 
«Теңіз саудасы туралы» заңдар тұрды. 
Ол азаматтық кодекске қосымша 
болып табылды, саудаға қатысты 
арнайы нормалардан тұрды. Алайда, 
оның нормалары жеткіліксіз болған 
жағдайда, азаматтық кодекстің 
Конституциялық құқық: Негізгі құжат 
болып 1789 жылғы Адам жəне азамат 
құқықтары туралы декларация табылды. 
Басқа  конституциялық актілердің 
барлығы белгілі бір дəрежеде осы құжатқа 
негізделді. 
1810 ж. Қылмыстық кодекс 4 
кітаптан тұрды: бірінші кітап 
қылмыстық жəне түзету жазаларына, 
екінші кітап жауапкершіліктің 
негіздеріне жəне жауапкершіліктен 
бостаудың негіздеріне, үшінші кітап 
жеке жəне жариялық қылмыстар мен 
теріс қылықтарға,  төртінші кітап 
полициялық құқықбұзушылықтар мен 
Азаматтық құқық: Құқықтың негізгі 
қайнар көзі – 1804 жылғы Азаматтық 
кодекс (Наполеон кодексі). Заңды 
тұлғалар құқық субъектісі болып 
танылмады. Азаматтар азаматтық 
құқықтардың барлығын пайдаланды, 
шетелдіктер мен əйелдердің құқықтары 
шектелді. Меншік құқығына нақты 
анықтама берілмегенімен жерге жеке
Мұрагерлік құқық  заң бойынша 
жəне өсиет бойынша мұрагерлікті 
таныды. 
Міндеттемелік құқық: міндеттемеге 
нақты анықтама берілмеген, алайда, 
шарттың, оның бұзылмайтындығының, 
тараптардың теңдігінің түсініктері айқын 
ажыратылған. Заттай міндеттемелер 
қолданыста болды.
Неке-отбасы құқығы əке мен күйеудің 
билігіне негізделді. Некеге тұру үшін екі 
жақтың келісімі қажет болды, яғни,  
олардың мүліктік құқықтарын реттейтін 
неке шарты бекітілетін. Некедегі əйелді 
құқыққабілеттігі шектелген жəне əрекет 
қабілетсіз деп танылған. 
1808 ж. Қылмыстық-іс 
жүргізушілік кодекс – бірінші таза іс 
жүргізушлк құжат, үш сатылы сот 
жүйесін орнықтырды. Кодекске 
сəйкес. Қылмыстық процесс екі 
кезеңнен тұрды: алдын ала тергеу 
(іздеушілік процесс), сот  тергеуі 

Қазіргі замандағы Франция 
 
                  Францияның тарихын республикалық режимдер бойынша кезеңдерге бөлу 
 
 
 
 
 
 
1 кезең. – Үшінші республика 1875 – 1940 ж.ж. 
2 кезең. – Төртінші республика 1946 – 1958 ж.ж. 
3 кезең. – Бесінші республика 1958ж. – қазірге дейін. 
 
Мемлекеттік құрылым 
 
1 кезең. Президент (номиналды). 
                  
2 кезең.  Президент. 
 
3 кезең. Президент.
 
                                 
 
 
 
                                           
 
1 кезең.   Мемлекеттік 
кеңес (əкімшілік əділет 
органы). Кассациялық сот. 
3 кезең. Консти-
туциялық кеңес –
конституциялық 
əділет органы. 
1 кезең. Екіпалаталық парламент: 
Депутаттар палатасы жəне Сенат. 
2 кезең. Екіпалаталық парламент: 
Ұлттық жиналыс жəне 
Республикалық Кеңес. 
2 кезең. Мемлекеттік кеңес 
(əкімшілік əділет органы). 
Кассациялық сот. 
 
3 кезең. Екіпалаталық парламент: 
Ұлттық жиналыс жəне Сенат.
 
Апелляциялық соттар. 
1 кезең. Префекттер басқараған 
департаменттер жəне супрефекттер 
басқарған округтар. 
1 кезең.  Премьер-министр 
басқарған Үкімет. 
2 кезең.  Төраға басқарған 
Министрлер кеңесі. 
Үлкен инстанция 
трибуналдары
2 кезең. Əкімшілік-аумақтық 
бөлініс өзгермеді. 
3 кезең.  Премьер-министр 
басқарған Министрлер 
і
3 кезең. Региондар, департаменттер, 
Кіші инстанция 
трибуналдары

                                                     
 Жаңа дəуірдегі Францияның тарихын мемлекеттік режимдер бойынша кезеңдерге бөлу.                                                                  
 
 
 
1 кезең. – 15 ғ. басы – 1789 ж. Абсолюттік монархия.  
2 кезең. –1789  – 1792 ж.ж.  Конституциялық монархия. 
3 кезең. –1792  – 1793 ж. ж. Жирондистік республика.  
4 кезең. – 1793 – 1794 ж.ж.  Якобиндер республикасы. 
5 кезең. – 1794 – 1799 ж.ж.  Директория (Термидориандық республика).
6 кезең. – 1799 – 1814 ж.ж. Консулдық жəне империя. 
7 кезең. – 1814 – 1830 ж.ж. Легитимді монархия. 
8 кезең. – 1830 – 1848 ж.ж. Шілделік монархия. 
9 кезең. – 1848 – 1852 ж.ж. Екінші республика. 
10 кезең. – 1852 – 1870 ж.ж. Екінші империя. 
11
1870
Е і
і
б
і і і
1 кезең. Құрылтай жиналысы.   
2 кезең. Бірпалаталық Ұлттық жиналыс. 
3 кезең. Заңшығарушы жиналыс. 
4 кезең.  Заңшығарушы корпус. 
5 кезең.  Екі палатадан тұратын Заңшығарушы корпус: Ақсақалдар 
кеңесі жəне Бесжүздік кеңесі. 
6 кезең. Мемлекеттік кеңес, Заңшығарушы корпус,  Трибунат, 
Қорғаушы сенат. 
7 кезең. Парламент (Пэрлар палатасы жəне Депутаттар палатасы). 
8 кезең. Парламент. 
9 кезең. Ұлттық жиналыс. 
1 кезең. Муниципалитеттер – жергілікті жерлердегі билік органдары, 
ел 83 департаментке бөлінген. 
2 кезең. Департаменттер, дистрикттер, кантондар.  
3 кезең. , 4 кезең. -  елдің əкімшілік-аумақтық бөлінісі өзгермеді.  
5 кезең. Департаменттер, дистрикттер, коммуналар. 
6 кезең. Департаменттер, округтар, префекттер,  супрефекттер жəне 
мэрлер басқарған коммуналар. 
7 кезең., 8 кезең., 9 кезең., 10 кезең., 11 кезең. – əкімшілік-аумақтық 
1 кезең. Патшаның шенеуніктік аппараты. 
2 кезең. Патша министрлері. 
3 кезең. Уақытша атқарушы кеңес. 
4 кезең. Атқарушы кеңес.  
5 кезең. 5 адамнан құралған Директория. 
6 кезең. Үш консул. 
7 кезең.  Ескі наполеондық мемлекеттік 
аппарат. 
8 кезең Уақытша Үкімет
1 кезең. Ұлттық гвардия құрылды. 
2 кезең жəне келесі кезеңдер. Ұлттық гвардия 
жəне жалпы əскери міндеттілікке негізделген 
əскер.
 
1 кезең.  Ескі соттар. 
2 кезең.  Сайланбалы 
судьялар. 
3 кезең. Төтенше 
қылмыстық трибунал. 
 4 кезең.  Революциялық  
трибунал. 
5 кезең. Соттардың 
бұрынғы жүйесі. 
6 кезең. Соттардың 
үшсатылы жүйесі: 1 
инстанция – жай полиция 
соты, 2 инстанция – түзеу 
полициясы соты, 3 
инстанция – 
апелляциялық сот, 
жоғарғы инстанция – 
кассациялық сот.  
Қалған кезеңдер. Жалпы 
1 кезең.  Патша 1789 ж. биліктен аластатылды. 
2 кезең. Патша. 
3 кезең. Ұлттық Конвент. 
4 кезең.  Конвент (Қоғамдық құтқару комитеті 
жəне Қоғамдық қауіпсіздік комитеті). 
5 кезең. Алдымен Термидориандық Конвент, кейін 
Директория. 
6 кезең. Үш консул,  кейін император. 
7 кезең.  Биліктің толық ауқымын иеленген патша.
Феодалдар: дін 
қызметкерлері, 
дворяндар;  
шаруалар, 
қалалықтар, бур-
жуазия, 
қолөнершілер, 
саудагерлер. 
11 кезең. Прези-
дент. 
 
8 кезең. Патша. 
9 кезең. Президент. 
10 кезең. Президент, кейін  император.

Чехияның мемлекеті жəне құқығы. 
 
 
Чехияның мемлекет жəне құқығы тарихының кезеңдері
. 
 
1 кезең. – Ертефеодалдық монархия (9-11 ғ.ғ.) 
 
2 кезең. – Феодалдық ыдыраушылық ( 11 – 13 ғ.ғ.) 
 
3 кезең. – Сословиклік-өкілдік монархия (14 –16 ғ.ғ.) 
4 кезең. -  Чехия  Австрияның билігінде ( 1627 жылдан бастап)
 
                                                                 
                                                                        
 
Мемлекеттік жəне қоғамдық құрылым
.                                                                     
  
 
 
 
 
 
 
 
                                                                                    
1 кезең. - Князь Раданың 
көмегімен. 
1 кезең. Феодалдар – рулық-тайпалық ақсүйектер, князьдық 
дружинниктері, бай қауым мүшелері, шаруалар – қауым мүшелері жəне 
құлдары. 
2 кезең. – Князь Германия  им-
ператорымен мақұлданған.  
2 кезең. Ірі магнаттар – пандар, орта феодалдар - владыкалар,  
шаруалар – дедичтер (тəуелді), дединдер – еркін, госттар – салық 
төлемегені үшін тəуелділерге айналған шаруалар.  
3 кезең. – Чехия Патшасы 
империяның алғашқы кур-
фюрсті (Рим империясының 
қасиетті герман ұлты). 
3 кезең.  Феодалдар - пандар, владыкалар, дін қызметкерлері, шаруалар.
4 кезең. Қоғамдық құрылым өзгермеді алайда, австриялық феодалдар 
қосылды
4 кезең – Австриялық монарх
                                                                                                                                                                                        
Құқықтық жүйе 
                                                                                                                                                                               
                                                                . 
 
1 кезең.  Сейм – діни жəне 
ақсүйек феодалдардың съезді. 
2 кезең.   Сейм 
3 кезең. Чехиялық сейм, 
Жергілікті рада.  
 
1 кезең. Ел  жупаларға (край) 
бөлінді, оларды  жупандар 
басқарды. 
2 кезең. Каштеляндар – 
облыстар мен қалалардың 
басында тұрды, краиндар – 
волостьтар мен жупалардың 
басында тұрды. . 
3 кезең Гетмандар аумақтық
Феодалдық қол жəне соғыс болған жағдайда шаруалар қолы. 
1 кезең. Патша өкілдері жəне сот өкілеттіктерін 
иеленген патша əкімшлігі. 
2 кезең. Қылмыстық істер бойынша поправецтер, 
азаматтық істер бойынша край судьялары.
1 кезең. Патша жоғарғы сот инстанциясы ретінде. 
2 кезең. Жергілікті сот жоғарғы сот инстанциясы 
ретінде.
 
Құқықтың негізгі қайнар көздері болып əдет-
ғұрыптар,  Викториана Корнелиштің «Чех 
жерінің құқықтары туралы тоғыз кітап» (16 
ғ.), Чехтық жер құқығы ережелері  (15ғ.), 
патша жарлықтары, қалалық , шіркеулік 
құқық табылды
Жерге жеке меншіктің үш түрі болды: дедина 
– мұрагерлік жер иелену, выслуги – шартты 
жер иелену. 
Неке-отбасы құқығы канондық құқықпен 
реттелді, мұрагерлік заң бойынша жəне тек ер 
адамдар арқылы ғана жүзеге асырылатын. 
Қылмыстық құқықта мемлекетке, меншікке, 
тұлғаға қарсы қылмыстар ажыратылды. 

Жаңа дəуірдегі Жапония
.  
 
 
                                                                                                   Жапонияның тарихын мемлекеттік режимдер бойынша кезеңдерге бөлу:                                                               
 
1 кезең – 1876 жылға дейін 
 
2 кезең – 1876 – 1889 ж.ж. реформалар уақыты (Мэйдэи революциясы) 
 
3 кезең – конституциялық монархия 1889 ж. -  1947 ж.
 
 
 
 
                   Мемлекеттік жəне қоғамдық құрылым                                                                                            Құқықтық жүйе 
1 кезең  Император, шынайы билік сёгунда 
болды 
 
Құқықтық жүйеде өзгерістер орын алды.  1889 ж.  Конституция 
қабылданды (Герман конституциясының үлгісі бойынша),  құқықтың 
басқа салалары да еуропалық мемлекеттердің құқығына икемделді. 
1890 ж. Қылмыстық іс жүргізушілік кодекстің жаңа редакциясы 
қабылданды, бұл кодекс сот өндірісінің  буржуазиялық-
демократиялық қағидаларын басшылыққа алды.  
Феодалдар: дворяндар, 
шаруалар, қалалықтар, 
буржуазия, қолөнершілер.    
2 кезең  Император 
3 кезең Император, оның жанында құпия 
кеңес
1 кезең Сегунның 
шенеуніктік  аппараты 
1 кезең  Заңшығарушы билік 
сегунның қолында болды 
1 кезең  ескі соттар 
2 кезең  Министрлер 
кабинеті 
2 кезең еуропалық сот жүйесі енгізіле бастады
2 кезең  Парламент жəне жергілікті 
жерлердегі кеңесушілік жиналыстар 
3 кезең  Жоғарғы империялық сот  
 
3 кезең  Министр-
президент басшылық 
еткен  министрлер 
кабинеті
3 кезең Парламент (Пэрлар палатасы 
жəне Депутаттар палатасы)
 
3 кезең  Жеті апелляциялық соттар, 
губерниялық соттар, жергілікті соттар. 
1 кезең. Ескі əкімшілік-аумақтық 
құрылым 
1 кезең Феодалдық типтегі 
əскер 
2 - 3 кезеңдер. Ел үкіметпен 
тағайындалатын губернаторлар басшылық 
ететін губернияларға бөлінген.
2 - 3 кезеңдер Əскер германдық 
үлгі бойынша,  флот 
ағылшындық үлгі бойынша 
қайта құрылды.
 

Қазіргі замандағы Жапония
 
 
Жаңа замандағы тарихты кезеңдерге бөлу 
 
 
 
 
 
 
 
1 кезең – 1889-1947 жылдар. Конституциялық монархия  
2 кезең – Соғыстан кейінгі даму. 1947 ж. – қазіргі кезге дейін.
 
 
Мемлекеттік құрылым 
 
1 кезең Император – І Дүниежүзілік соғыстан соң – оның 
билігінің күшеюі. 
2 кезең Император – мемлекет пен халықтың тұтастығының 
рəмізі (тақта отырады, бірақ, билігі жоқ)
1 кезең  Парламент (Пэрлар палатасы 
жəне Депутаттар палатасы) 
1 кезең  Жоғарғы империялық сот
2 кезең  Жоғарғы сот 
конституциялық əділеттің органы 
ретінде
2 кезең Парламент (Кеңесшілер пала-
тасы жəне Өкілдер палатасы)
 
1 кезең Министр-президент басшылық 
ететін министрлер кабинеті 
2 кезең Парламент ұсынатын Премьер-
министр басшылық ететін министрлер 
кабинеті
2 кезең Ел префекттер 
басшылық ететін префек-
тураларға бөлінген 
1 кезең Еуропалық үлгідегі қазіргі кезгі əскер. 
2 кезең Əскер таратылды – оның орнына 
“Өзін-өзі қорғау күштері” құрылды