Педагогикалық факультеті Дене тəрбиесінің теория мен əдістемеге оқыту кафедрасы «Адам физиологиясы жəне жас ерекшеліктері физиологиясының негіздері»

М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік университеті 

 

 

 

 

 

Педагогикалық факультеті 

Дене тəрбиесінің теория мен əдістемеге оқыту кафедрасы 

 

 

«

Адам физиологиясы жəне жас ерекшеліктері физиологиясының 

негіздері

» 

 

ПƏНІНЕН  

 

ОҚУ-ƏДІСТЕМЕЛІК КЕШЕН 

 

 

 

«Дене шынықтыру жəне спорт»  (шифр 5 B010800) мамандығының студенттері үшін 

                               

                              қашықтан оқытудың желілік технологиясы бойынша 

 

 

_ 

 

 

Курс – 1 

Семестр- 2 

Кредит саны – 2 

Дəріс –  15 cағат 

Семинар сабағы -  15 cағат 

Оқытушының жетекшілігімен 

Студенттің өзіндік жұмысы (ОЖСӨЖ) -  30 сағат  

СӨЖ - 30 сағат 

Емтихан – үшінші семестрде  

Барлығы -  90 сағат 

 

 

 

 

 

 

                                                                          Орал 2012

 

 

 

«

Адам физиологиясы жалпы жəне жас ерекшеліктер»

   міндетті пəнінен кредиттік 

оқыту технологиясы бойынша оқу-əдістемелік кешен шифр 5 B010800 мамандығы 

бойынша типтік бағдарлама негізінде құрастырылды. 

 

(Абай атындағы ҚазҰПУ, 11 -

мамыр  2005 ж ҚР БҒМ-нің   № 289 бұйрығымен бекітілген)  

 

 

Құрастырғандар: Байтлесова Н.К. 

 

Педагогика жəне психология    кафедрасының отырысында қарастырылды. 

15.10.2011 ж. №  3 хаттама. 

Педагогикалық 

факультетінің 

оқу-əдістемелік 

кеңесінің 

отырысында 

бекітілді. 

17.10.2011 ж.  № 3 хаттама 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Типтік оқу бағдарламасы.         

                                                                                                  

1.  Абай  атындағы  Қазақ  ұлттық  педагогикалық  университеті  физика-  математика 

факультетінің  ИҚМ  кафедрасының  əдістемелік  бюросында  жасалынды  жəне 

енгізілді. 

2.  Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің  11.05.2005 жылғы 

№289 бұйрығымен бекітілді жəне пайдалануға берілді. 

3.  Типтік      оқу      бағдарламасы      жалпыға      міндетті      білім      беру      стандартына 

сəйкес 050111- «Информатика» мамандығы студенттеріне арнап жасалынды.  

4.  Бағдарламаны  баспаға  Абай  атындағы  ҚазҰПУ-дің    оқу-  əдістемелік  бірлестігі 

ұсынды. Хаттама № 7      03.03.2005 ж. 

 

 

 

Пəннің типтік оқу бағдарламасы (егер пəн міндетті компоненттен болса) немесе жұмыс 

оқу бағдарламасы, жоғары оқу орны бекіткен (егер таңдау компоненттен болса). 

ПОƏК-де бағдарлама туралы мəлеметтер:«Адам физиологиясы жəне жас ерекшеліктері 

физиологиясының негіздері» пəнінің оқу-əдістемелік кешені, авторы- Байтлесова Н.К.-  

ДТ Т мен ƏО кафедрасының оқытушысы. 

 Орналасқан жері – ДТ Т мен ƏО кафедрасы   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1. Қолданушыға нұсқау  

Комплектация  

         Сырттай  бөлімнің  студенттеріне  «Сандық  əдістер»  пəнін    қашықтан  оқытудың  оқу- 

əдістемелік кешені құрамына келесі материалдар кіреді: 

1.«Сандық əдістер» курсының жұмыс бағдарламасы 

     2.  «Қолданбалы  есептерді  сандық  шешу  əдістерінде  компьютерлік  программаларды 

қолдану» электрондық оқу құралы  

    3.    «Сандық  əдістер  пəнінен  оқу-  əдістемелік  құралы»,    Мухамбетова  Ғ.Г.  дəріс 

материалдары 

     4.  Білімді  тексеруге  арналған  сұрақтар,  тапсырмаларды  орындауға  жəне  емтиханға 

дайындалуға арналған əдістемелік нұсқаулар 

 

 

 Жүйелік талаптар 

Оқу-  əдістемелік  кешенмен  тиімді  жұмыс  жасу  үшін  компьютер  келесі  минималь 

талаптарды  жауап  беруі  қажет:  MS  Windows  /2000/XP/  операциялық  жүйесі,  процессор 

166 МГц; 128 Мб оперативті жады; DVD-дискіні оқу құралы; дыбыстық карта; «тышқан» 

құрылғысы. Браузер: Internet Explorer, Opera. 

Құжат тілі: HTML. 

 

1.Оқытушы туралы мəлімет 

 

Байтлесова Нурсулу Куспановна.-  дене тəрбиесінің теория мен əдістемеге оқыту

 

 

кафедрасының оқытушысы  

 

 

Офис: Дене тəрбиесінің теория мен əдістемеге оқыту

 

кафедрасы 

 Толық мекен-жайы: корпус № 7 – Студенттер көшесі  1 (4 қабат), 408-каб.  

 Жұмыс телефоны: 50-53-46(107) 

Үй телефоны:    54-77-96 

Электрондық адрес:  Nursulukz@ yandex.ru 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2. Пəн туралы мəлімет 

Курс сипаттамасы: 

«Адам физиологиясы жəне жас ерекшеліктері физиологиясының негіздері»-пəнін 

оқытудың негізгі мақсаты-дене шынықтыру жəне спорт саласында қызмет жасайтын 

болашақ мамандарды адам ағзасы тіршілік əрекетінің физиологиялық заңдылықтары 

туралы, əсіресе адамның бұлшық ет қызметімен шұғылдану барысында, соның ішінде 

қарқынды спорттық жүктемелер жағдайындағы ағзаның физиологиялық мүмкіндіктері 

туралы біліммен қамтамасыз ету; сондай-ақ, балалар, жасөспірімдер жəне ересек 

адамдардың физиологиялық ерекшеліктерін зерттеу. 

    «Адам  физиологиясы  жəне  жас  ерекшеліктері  физиологиясының  негіздері»  пəнін 

оқытуда келесі міндеттерді шешу қажет: 

       -ағзаның  жасушыларына  ұлпалары  мен  мүшелеріне  тəн  негізгі  тіршілік  əрекетінің 

жалпы көрсеткіштерін жəне қасиеттерін зерттеу; 

      - ағзаның сыртқы жəне ішкі ортаның əртүрлі əсерлеріне жауабын зерттеу; 

      -  жүйелі  түрде  дене  шынықтыру  жəне  спортпен    шұғылдану  барысында  бұлшық  ет 

қызметін қамтамасыз ететін физиологиялық механизмдерді ашу; 

      - адам ағзасы қызметінің мүмкіншіліктерін жəне оның арту механизмдерін зерттеу; 

     - зертханалық сабақтарда өз бетімен тəжірибелік ғылыми зерттеулер жүргізуге үйрету; 

 -  əртүрлі  жастағы  адамдар  мен  болашақта  жұмыс  жасайтын  мамандарды  физиология 

пəнінен алған білімдерін пайдалана білуге баулу. 

Курс мақсаты: 

      Дене шынықтыру  жəне спорт саласында қызмет жасайтын болашақ мамандарды адам 

ағзасы тіршілік əрекетінің физиологиялық заңдылық туралы, əсіресе адамның бұлшық ет 

қызметімен  шұғылдану  барысында,  соның  ішінде  қарқынды  спорттың  жүктемелер 

жағдайындағы  ағзаның  физиологиялық  мүмкіндіктері  туралы  біліммен  қамтамасыз  ету; 

сондай-ақ, 

балалар, 

жасөспірімдер 

жəне 

ересек 

адамдардың 

физиологиялық 

ерекшеліктерін зерттеу. 

Пəнді оқытудың міндеттері:  

-  ағзаның жасушаларына ұлпалары мен мүшелеріне тəн негізгі тіршілік əрекетінің 

жалпы көрсеткіштерін жəне қасиеттерін зерттеу; 

-  ағзаның сыртқы жəне ішкі ортаның əртүрлі əсерлеріне жауабын зерттеу; 

-  жүйелі түрде дене шынықтыру жəне спорт пен шұғылдану барысында бұлшық ет 

қызметін қамтамасыз ететін физиологиялық механизмдерді ашу; 

-  адам ағзасы қызметінің мүмкіншіліктерін жəне оның арту механизмдерін зерттеу 

-  зертханалық сабақтарда өз бетімен тəжірибелік ғылыми зерттеулерін жүргізуге 

үйрету; 

-  əртүрлі жастағы адамдар мен болашақта жұмыс жасайтын мамандарды физиология 

пəнінен алған білімдерін пайдалана білуге баулу. 

Курстың мазмұны: 

1.  Кіріспе 

2.  Орталық жүйке жүйесі (ӨЖЖ) жəне оның жас ерекшеліктері. 

3.  Вегетативті жүйке жүйесі жəне оның жас ерекшеліктері 

4.  Жүйке бұлшық ет жүйесі жəне оның жас ерекшеліктері 

5.  Сенсорлы жүйелер жəне оның жас ерекшеліктері 

6.  Жоғарғы жүйке қызметі (ЖЖК) жəне оның жас ерекшеліктері 

7.  Ерікті қимылдар жəне оның жас ерекшеліктері  

8.  Қан жəне оның жас ерекшеліктері 

9.  Қан айналымы жəне оның жас ерекшеліктері 

10. Тыныс алу жəне оның жас ерекшеліктері 

11. Ас қорыту, сыртқы шығару жəне оның жас ерекшеліктері 

12. Зат пен қуат алмасу, олардың жас ерекшеліктері 

13. Ішкі сөлініс бездері жəне олардың ерекшеліктері. 

14. Жылу шығару жəне оның жас ерекшеліктері 

15. Əртүрлі жастағы адамдардың морфофункциональдық ерекшеліктері. 

Оқыту əдістемесі: 

 Оқыту дəріс сынымен бірге өздігінен жұмыс оқытушының жетекшілігі түрінде 

өткізіледі де негізгі қабылдау жүреді оқу материалдары мен қосымша мəліметтерді 

тану бағыттары көрсетіледі. 

    Білімдерін, іскерлігін, дағдыларын бақылау ауызша немесе жазбаша түрлерінде 

өткізіліп, тестілер мен бақылау қалыптарын. 

Пререквизиттер: 

     Физиология баяндау студенттердің анатомия жəне спорттық морфология, дене 

шынықтыру жəне спорт биохимиясы сияқты пəндерден алған білімдеріне негізделген. 

Постреквизиттер: 

     Студенттердің «Адам физиологиясы жəне жас ерекшеліктері физиологиясының 

негіздері» пəнінен алған білімдері спорттың медицина, спорттық гигиена, емдік 

гимнастика, спорттын теориялық ілім мен əдістемесі пəндерін меңгеруге мүмкіндік 

жасайды. 

 

  3.  «

Адам физиологиясы жəне жас ерекшеліктері физиологиясының 

негіздері

» пəнінің жұмыс бағдарламасы– (SILLABUS) 

 Апта  

Тақырып 

Мазмұны  

СОБӨЖ 

мазмұны  

СӨЖ 

мазмұны 

Əдебиет 

1- апта  

Кіріспе.  

 

 

1- кредит 

сағаты 

(дəріс) 

Кіріспе 

1. Адам 

физиологиясы жəне 

жас ерекшеліктері 

физиологиясының 

негіздері пəні. 

2.Физиологияның 

зерттеулердің əдістері 

3.Қозғыш ұлпалар 

физиологиясы.  

  

1.Жүйкелік 

гуморальдық 

реттелуі 

2.Нейропептид

тер, олардың 

маңызы 

мүшелермен 

тілдердің 

қызметтік 

қалыпты 

реттелуінде. 

3.ОЖЖ-і 

қызметінің 

рефлекторлы 

механизмі. 

 

Адам 

физиологи

ясы 

мен 

жас 

ерекшелікт

ері 

физиологи

ясының 

дамуындағ

ы 

негізгі 

кезеңдер. 

[3] 3-8 б, 

   

 

2- кредит 

сағаты 

(зертхана

лық) 

Қозғыш 

ұлпалар 

физиологиясы 

 

1.Жүйке-бұлшық ет 

аппаратын əзірлеу 

       2.Əр 

түрлі 

тітіркендіргіштердін 

үйке 

бұлшық 

ет 

препаратына əсері 

 

Нейропептидт

ер, олардың 

маңызы 

мүшелермен 

тілдердің 

қызметтік 

қалыпты 

реттелуінде 

Дəптерге 

жұмысты жазу

 

 1.  ОЖЖ-і 

қызметінің 

рефлекторл

ы 

механизмі 

[4] 3-4 б, 

[2]  117-123 

б, 

[4] 10-38 б. 

қ[1] 8-9- бет. 

2- апта 

Қозғыш ұлпалар физиологиясы 

 

1- кредит 

сағаты 

(дəріс) 

 

Қозғыш 

ұлпалар 

физиологиясы 

. 

1.Натрий-калий 

сорабы 

2.Тыныштық күй 

потенциалы 

3.Əрекет потенциалы 

 

1. Орталық 

жүйке 

жүйесінің 

(ОЖЖ) негізгі 

қызметтері 

2.Нейроның 

негізгі қызметі 

3.Нейронның 

түрлері 

 

Түйіспелер

дің  түрлері 

(қоздырғы

ш 

жəне 

тежегіш 

[2]  167-171 

б,  қ[1]  13-14 

б. 

2- кредит 

сағаты 

(зертхана

) 

Қозғыш 

ұлпалар 

физиологиясы 

 

1.Гальванидің 

екі 

тəжірибесі 

 

1.Матт еучи 

тəжірибесі 

 

Есеп беру 

үшін 

жұмысты 

дайындау 

 

4] 4-7 б, 

 

3- апта 

ОЖЖ-і қызметінің үйлесімділігі 

 

1- кредит 

сағаты 

(дəріс) 

1.Постсинапти

калық тежелу 

2.Пресинаптик

алық тежелу.  

Қозудың 

жинақталуы. 

ОЖЖ-і қызметінің 

үйлесімділігі –

тақырып бойынша 

мини-тест. 

 

Тежелу 

процесінің 

үйлестігі жəне 

қорғаныстың 

маңызы 

 

 

[2] 75-79 б, 

81-90 б, 

[4] 46-67 б, 

қ[1] 31 б. 

2 кредит 

сағаты 

(зертхана

) 

 ОЖЖ-нің 

жалпы 

физиологиясы 

 

1 

Есеп беру үшін 

жұмысты дайындау 

 

ОЖЖ-і 

қызметінің 

үйлесімділігі –

тақырып 

бойынша 

мини-тест. 

 

Тежелу 

процесінің 

үйлестігі 

жəне 

қорғаныст

ың маңызы 

[4] 24-25б, 

 

4- апта 

Нейрондардың мазмұны жəне жалпы қасиеттері 

 

1- кредит 

сағаты 

(дəріс) 

Нейрондардың 

мазмұны жəне 

жалпы 

қасиеттері 

 

1.Жүйке талшығы 

бойымен 

импульстердің өту 

механизмі 

2.Қозудың 

жинақталуы 

  

1.Қозудың 

жинақталуы 

2.Қозудың 

тасымалдауды 

3.Ізгілік 

үрдістері 

 

1.Ізгілік 

үрдістері 

Бақылау 

сұрақтары. 

қ[1] 37-38 б. 

 

[1]- [7] 

қ[1]  37-38 

б. 

2- кредит 

сағаты 

(зертхана

) 

Орталық 

жүйке 

жүйесінің 

жалпы 

физиологиясы 

 

1.Рефлекстредің 

рецепторлық аймағы 

2.Жұмыс рефлекстері 

 

 Сіңір 

рефлекстері 

Есеп 

беру 

үшін 

жұмысты 

дайындау 

Бақылау 

сұрақтары. 

қ[1] 40-41 б. 

[3]-  26-27 

б. 

 

5 - апта 

Орталық, аралық, мишықтың, түпкі (базальдық) түйіндерінің қызметтері 

1  кредит 

сағаты 

(дəріс) 

Орталық, 

аралық, 

мишықтың, 

түпкі 

(базальдық) 

1.Орталық мидың 

қызметтері 

2. Аралық мидың 

қызметтері 

3. Мишық, түпкі 

1.Орталық 

мидың 

қызметтері 

2.Аралық 

мидың 

Шартты 

жəне 

шартсыз 

рефлекстер, 

базальдық 

[2] 

197-

203б,  

[1] 35-39 б, 

[4] 84-86 б, 

қ[1] 31 б 

түйіндерінің 

қызметтері. 

 

(базальдық) 

түйіндерінің 

қызметтері 

. 

қызметтері 

3.Мишықтың 

қызметтері 

 

түйіндердің 

маңызы 

Бақылау 

сұрақтары. 

қ[1] 46 б. 

2- кредит 

сағаты 

(зертхана

) 

Орталық 

жүйке 

жүйесінің 

жалпы 

физиология

сы 

 

1.Оқшауланған 

қозудың жүйке 

талшығы мен өту 

ерекшеліктері. 

 

Оқшауланған 

бұлшық еттің 

қозуы жəне 

бұлшық ет 

препаратына 

қажудың 

ықшамдауы 

. 

 

Есеп 

беру 

үшін  

жұмысты 

дайындау 

Бақылау 

сұрақтары. 

қ[1] 55 б. 

[4] 29-30б. 

 

6- апта 

Вегететивті жүйке жүйесі (ВЖЖ) жəне оның жас ерекшеліктері 

 

1- кредит 

сағаты 

(дəріс) 

1.Вегететивті 

жүйке жүйесі 

(ВЖЖ) жəне 

оның жас 

ерекшеліктері 

 

1.Вегетативті жүйке 

жүйесінің қызметтік 

құрылымы 

2.Симпатикалық, 

парасимпатикалық 

жүйке жүйесінің 

қызметтері 

 

1.Вегетативтік 

рефлекстер 

2.Лимбиялық 

система 

3.Мидың 

үлкен жарты 

шарлар 

қыртысының 

қызметтері 

4.Қыртыс 

аймақтары 

5.Əртүрлі 

қыртыс 

аймақтарының 

қызметтік 

маңызы 

  

1. Ми 

қыртысында

ғы электрлік 

құбылыстар  

 

[1] 96-98,  

[2]  284-288 

б,  

[4]  108-116 

б, 

қ[1] 64 б. 

2- кредит 

сағаты 

(зертхана

) 

Жүйке 

бұлшық ет 

жұйесі жəне 

оның жас 

1.Қанқа бұлшық 

етінің тіке жəне тіке 

емес тітіркеніс 

табалдырығын 

анықтау 

2.Бұлшық еттің 

қажуын бақылау 

 

1.Бұлшық 

еттің күшімен, 

күш 

төзімділігін 

бақылау 

. 

Есеп 

беру 

үшін 

жұмысты 

дайындау

 

[4] 22-23 б. 

 

7- апта 

Жүйке бұлшық ет жүйесі жəне оның жас ерекшеліктері 

 

1- кредит 

сағаты 

(дəріс) 

Жүйке бұлшық 

ет жүйесі жəне 

оның жас 

ерекшеліктері 

 

1Қанқа бұлшық ет 

жүйесінің қызметтік 

құрылымы 

2Бұлшық ет 

талшығының 

құрылысы 

3Бұлшық ет 

талшығының 

жиырылу механизмі. 

1.Бұлшық ет 

талшығының 

жиырылу 

механизмі 

2.Бұлшық ет 

талшығының 

босансу 

механизмі 

3.Бұлшық 

1.Бұлшық 

еттің қызмет 

тəртіптері  

 

[2]  325-328 

б,  [4]  135-

139 б 

қ[1] 

72- 

бет. 

 

еттің 

оқшауланып 

жəне 

тетаникалық 

жиырылу 

тəртіптері 

 

 

2- кредит 

сағаты 

(зертхана

) 

. Талдағыштар 

жүйесі жəне 

олардың жас 

ерекшеліктері» 

Практикалық 

зертханалық 

сабақ мазмұны 

1.Көздің көргіштігін 

анықтау кесте 

бойынша 

2.Көздің 

аккомодациясы 

 

1.Бақылау сұр 

Сүйек жəне 

ауа өткізгіш 

қасиеттерін 

зерттеу 

 

 Есеп 

беру 

үшін 

жұмысты 

дайындау  

[4] 37-38 б. 

8- апта 

Талдағыштар жүйесі жəне олардын жас ерекшеліктері 

1- кредит 

сағаты 

(дəріс) 

Талдағыштар 

жүйесі 

жəне 

олардын 

жас 

ерекшеліктері 

1.Талдағыштар 

жүйесінің қызметтері 

мен жалпы құрылымы  

2.Рецепторлардың 

жіктелуі жəне қозу 

механизмі 

3.Рецепторлердің 

қасиеттері 

 

1.Көздің 

көргіштігін 

анықтау кесте 

бойынша 

2.Есту 

талдағыштары 

а)Құлақтың  

сыртқы, 

ортанғы, ішкі 

бөлімдерінің 

қасиеттері 

Б) Есту 

хабарын 

қабылдап 

алуының 

физиологиялы

қ механизмі 

 

Өзіндік 

тапсырма.  

Тепе-тендік 

талдағышта

рының: 

а) жалпы 

құрылымы 

б) 

қызметтері 

в) 

рефлекстері 

бет. 

[1]-[7] 

қ[3] 

149-

153 бет.